«Սանքհյա»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ Կատեգորիայի տեղափոխում: Կատեգորիա:Հնդկաստանի փիլիսոփայություն → Կատեգորիա:Հնդկական փիլիսոփայություն |
No edit summary |
||
Տող 2.
'''Սանքհյա''', '''սամքհյա''' ({{lang-sa|संख्या}}, {{IAST|saṃkhyā}} - «թվարկում»), հնդկական [[դուալիզմի]] [[փիլիսոփայություն]]՝ հիմնված [[Կապիլա]]յի կողմից։ Աշխարհում գործում են երկու սկզբունք՝ [[պրակրիտի]] (նյութ) և [[պուրուշա]] (հոգի)։ Սանքհյա փիլիսոփայության նպատակն է շեղել հոգին նյութից։
== Ստուգաբանություն ==
«Սանքհյա» բառի հիմքում ընկած է KHYA (ख्य) արմատը, որն իբրև բայ նշանակում է «սա նշանակում է». չեզոք ձևն է՝ «հայտնի», «անվանված», իբրև գոյական՝ «հայացք», «միտք», «գաղափար»։ . SAM («համահավաք», «միասին») ածանցի հետ արմատը ստեղծում է բայական անուն sankhyā՝ «թիվ», «հաշվարկ», որը նշանակում է «թվարկում»։
Սանքհյան այն է, ինչը հաշվարկում է։
== Սանքհյայի
Սանքհյան անցել է զարգացման չորս շրջափուլ՝
Տող 17 ⟶ 15՝
# [[Վիջնյանաբհիշնաа|Վիջյանաբհիշնայի]] սանքհյան (VII դ.)։ Կրկին վերադարձ է կատարվում թեիստական սանքհյային։
== Սանքհյայի
Իբրև հավաստի գիտելիքի սկզբնաղբյուր հանդիսանում են երեք [[պրամանա]]նները (չափ)՝
* [[պրատյակշա]] (աչքերի առջև գտնվող)՝ իմաստի ուղղակի ընկալումը,
Տող 29 ⟶ 27՝
Սանքհյայի մետաֆիզիկայի ելակետային դրույթը, և հատկապես նյութի (մատերիայի) մասին նրա ուսմունքը, ուսմունքն է պատճառի մեջ հետևանքի առկայության մասին. հետևանքը և պատճառը հասկացվում են իբրև միևնույն սուբստանցիայի երկու վիճակ (բացահայտված և չբացահայտված)։ Սա հանգեցնում է նախապատճառի ոչոնմանը, որը կապված չէ անմիջապես աստվածների հետ, և աշխարհի բացատրման բարեշրջության-հետշրջության տեսությանը։
===
▲==== Սանքհյայի դուալիզմը ====
Սանքհյան, մեկնարկելով մարդու սուբյեկտիվ-օբյեկտիվ հարաբերությունների ճանաչողական գործարկման (պրակտիկայի) առկայությունից, հանգում է երկու միմյանցից չկախված՝ պուրուշա և պրակրիտի իրականությունների անսկիզբ գոյության մասին։ Պրակրիտին հանդես է գալիս առարկանների անգիտակցական սկզբնաղբյուրի աշխարհի, իսկ պուրուշան՝ չօբյեկտիվացվող գիտակցության, պրակրիտին ճանաչողի դերում։
==== Պուրուշա ====
Պուրուշան անդրանցական Ես-ն է, կամ զուտ գիտակցությունը, այն բացարձակ, անսկիզբ, անփոփոխ, անճանաչելի իրականությունն է։ Պուրուշան ոչ միայն չունի գոյության պատճառ, այլև ինչ-որ բանի պատճառն է հանդիսանում։ Ի տարբերություն [[Ադվայտա-վեդանտա]]յի և [[Պուրվա-միմասա]]յի սանքհյան ուսուցանում է պուրուշայի բազմազանության մասին։
==== Պրակրիտի ====
{{main|Պրակրիտի}}
Պրակրիտին ամբողջ աշխարհի բոլոր առարկանների անպատճառ նախապատճառն է՝ առանց գիտակցության։ Քանի որ այն Տիեզերքի առաջին սկզբունքն է ([[տատտվա]]) ՝ կոչվում է Պրադհանա («գլխավոր», «կարևորագույն»)։ Պրակրիտին անկախ է և ակտիվ, կազմված է երեք [[գուներ|գուններից]]՝
* [[սատտվա]] - բանականության հիմքը, բնութագրվում է ճկունությամբ, թեթևությամբ, լուսավորությամբ և ուրախությամբ,
Տող 51 ⟶ 44՝
==== Պրակրիտիի զարգացումը ====
Երբ գուները գտնվում են հավասարակշիռ վիճակում ([[սամյաոժվասատհի]]), ապա զարգացումը բացակայում է, բայց պուրուշայի ներգործությամբ տեղի է ունենում գուների հավասարակշռության խախտում, որից սկսում են կազմավորվել տարաբնույթ համակցություններ։ Արդյունքում՝ ծագում է առարկաների աշխարհը։
Տող 83 ⟶ 75՝
* {{ru}} Б. Л. Смирнов. [http://psylib.org.ua/books/smirb01/index.htm Санкхья и йога]. М., Болесмир, 2005.
* {{ru}} В. К. Шохин [http://psylib.org.ua/books/shohi02/index.htm «Лунный свет санкхьи»]
{{Արտաքին հղումներ}}
[[Կատեգորիա:Հինդուիստական փիլիսոփայություն]]
| |||