Վիքիպեդիա

«Գրատպության թանգարան (Երևան)»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
Տող 24.
[[Հայ գրերի գյուտ|ՀԱՅԵՐԵՆ ԳՐԵՐԻ ԳՅՈՒՏԸ]]
 
387 թվականին Հայաստանը՝ բաժանված Բյուզանդիայի[[Բյուզանդական կայսրություն|Բյուզանդիայ]]<nowiki/>ի և Պարսկաստանի[[Պարսկաստան]]<nowiki/>ի միջև, դարձել էր երկու տիրակալ երկրների առճակատումների կենտրոն և առարկա։ Պարսկաբաժին Հայկական թագավորությունը ամեն վայրկյան կարող էր վերանալ։ Հունարենի գործածությունն արգելվում էր, պարտադրվում էր պարսկերենը, իսկ որպես եկեղեցական լեզու՝ հարկադրվում էր ասորերենը։
 
405 թվականին [[Մեսրոպ Մաշտոցը՝Մաշտոց|Մեսրոպ Մաշտոցը]]՝ [[Վռամշապուհ]] թագավորի և [[Սահակ Ա Պարթև|Սահակ Պարթև]] կաթողիկոսի գործուն աջակցությամբ, ստեղծեց հայերենի այբուբենը՝ 36 տառերով։ Անմիջապես հաջորդեց դպրոցների լայն ցանցի ստեղծումը, ապա՝ թարգմանական և մշակութային հսկա մի աշխատանք, որի արդյունքով հայերենացվեց  Աստվածաշունչը, և ապա՝ քրիստոնեության դավանաբանական ու ծիսական հիմնական գրականությունը։
[[Պատկեր:ARM 3936.jpg|մինի|419x419փքս|'''Հայոց այբուբեն''']]
[http://www.encyclopedia.am/pages.php?hId=1076 ՀԱՅԵՐԵՆԻ ԳՐՉՈՒԹՅԱՆ ՏԵՍԱԿՆԵՐԸ]
 
'''[[Երկաթագիր|ԵՐԿԱԹԱԳԻՐ]]''' անունն է կրում հայերեն գիրը, որ ստեղծեց Մեսրոպ Մաշտոցը՝ հույն գեղագիր Հռոփանոս գրչի օգնությամբ:Երկաթագիր բառն ունի բացատրության երկու տարբերակ. ա) տառերը քարի վրա գրվել են երկաթե գրչով, բ) թանաքը պատրաստվել է երկաթի օքսիդի գործածությամբ: Երկաթագրի երկու հիմնական տեսակներն են՝ բոլորգիծ (բուն մեսրոպյան)  և ուղղագիծ (միջին մեսրոպյան): Գրչության մյուս ձևերը մեր այբուբենի պատմական զարգացման արդյունքն են:
 
'''[[Բոլորգիր|ԲՈԼՈՐԳԻՐ]]''' տեսակի գրերը տեղավորվում են չորս տողագծի մեջ. բառը թեև նշանակում է բոլորակ՝ կլոր գիր, սակայն այս տեսակի տառերը կլոր չեն: Բոլորգիրը գրչության տիրապետող տեսակ է եղել XIII - XVI դարերում: Ծիսական գրքեր բոլորգրով գրվել են ընդհուպ մինչև XVIII դ. վերջ: Հայկական տպագիր առավել գործածական տառատեսակները մշակվել են բոլորգրի հիմքի վրա(հղում պատկերին N3 ): 
 
'''[[Նոտրգիր|ՆՈՏՐԳԻՐ]] ''' նշանակում է  նոտարական գիր՝ հունարեն գրագիր բառից: Առաջացել է բոլորգրի հիմքի վրա, հիմնական բնորոշ հատկանիշը տառերի սեղմությունն է: Տիրապետող տեսակ է  եղել XVIդ. կեսերից մինչև XVIIIդ. վերջերը: Ներկայումս շատ է գործածվում նկարչական ձևավորումների մեջ:
 
'''[[Շղագիր|ՇՂԱԳԻՐ]] ''' նշանակում է թեք''' ''' (շեղ) կամ շյուղով գրված գիր(առաջին բացատրությունն ավելի ճիշտ է): Առաջացել է բոլորգրի հիմքի վրա և նրա նման տեղավորվում է  չորս տողագծի մեջ: Տիրապետող է դարձել XVIII դ. կեսերից ի վեր և գործածական է մինչ օրս:
 
[[Ձեռագիր|'''ՁԵՌԱԳԻՐ''']] ՄԱՏՅԱՆ ԿԱՄ ԳԻՐՔ: V դարից սկսած` Հայաստանի շատ վանքերում ընդօրինակվում էին ձեռագրեր և տարածվում ամբողջ երկրով: V- XVIII դարերում հայերեն ձեռագիր գրքերը գրվել են նախ մագաղաթի, ապա՝ թղթի վրա (գոյություն ունի պապիրուսի վրա գրված VIIդարիVII դարի հայատառ հունարեն միայն մի պատառիկ)։ Գրքերը պատրաստվել են մեծ մասամբ վանքերին կից գրչության արհեստանոցներում՝ մասնագետ գրիչների, նկարիչ-ծաղկողների և կազմարարների ձեռքով։ Առաջին ձեռագիր մատյաններում տեքստի բնույթից ելնելով` նյութի աջ ու ձախ կողմերը նկարազարդվում էին:
 
Միջնադարյան Հայաստանում գոյություն են ունեցել ձեռագիր գրքերի անհատական, եկեղեցական և վանական գրադարաններ։ Ներկայիս հայկական մատենադարանում պահվում է մեզ հասած հայերեն 31 հազար ձեռագրերի մեծ մասը:
 
[[Հայկական մանրանկարչություն|'''ՀԱՅԱԿԱԿԱՆ ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹՅՈՒՆ''']]
 
Մեզ հասած հնագույն 4 մանրանկարները (Զաքարիայի ավետում, Ավետում, Մոգերի երկրպագությունը, Մկրտություն ) թվագրվում  են VIդարով (Մատենադարան ձեռ. N<sup>o</sup>2374), իսկ ամենաուշ օրինակները վերաբերում են XIX դարի վերջին: X դարից ի վեր հայկական  մանրանկարչության մեջ ի հայտ են գալիս  մի շարք դպրոցներ, ինչպես  բուն Հայաստանում (Բարձր Հայք, Անի, Սյունիք, Վասպուրական, Նախիջևան, Արցախ, Ուտիք և այլն), Կիլիկիայում (Սիս, Հռոմկլա, Դրազարկ և այլն), այնպես էլ  հայկական գաղթավայրերում ([[Ղրիմ]], [[Իտալիա|Իտալիա,]] [[Իրան|Իրան,]] [[Ռուսաստան|Ռուսաստան,]]  [[Հնդկաստան]], [[Եգիպտոս]] և այլն): Բարձրարվեստ ստեղծագործությունների հեղինակ հայ մանրանկարիչների անունների մի մասն է մեզ հասել, չնայած դրան քիչ չեն նաև համաշխարհային հռչակ վայելող անունները՝  [[Թորոս Ռոսլին]], [[Սարգիս Պիծակ]], Գրիգոր  ծաղկող, [[Մոմիկ]], [[Առաքել Գեղամեցի|Առաքել Գեղամացի]], [[Նիկողայոս Մելանավոր]] և այլք:
----
 
Տող 51.
Ձեռագիր գրքի ստեղծումը աշխատատար էր և քանակով սահմանափակ, ոչ բոլորին  հասանելի: Մարդը մտածեց գտնել գիրքը բազմացնելու ճանապարհը: Գիրք տպագրելու գաղափարը արևելքից է թափանցել [[Եվրոպա]]: Կարևոր դերն են կատարել հայտնի ճանապարհորդ [[Մարկո Պոլո]]<nowiki/>ն և վենետիկցի հայազգի ծովագնաց Անտոն Հայը (Հայկազունը) և հայր Օդերիկը: Եվրոպայում տպագրության սկզբնավորողը [[Յոհան Գուտենբերգ]]<nowiki/>ն էր [[1440]] –ական թթ.: Նա մեծարվում է իբրև գերմանական առաջին տպագրիչ: Հայ մշակույթի պատմության մեջ այդպիսի գործիչ է [[Հակոբ Մեղապարտ]]<nowiki/>ը՝ հայ առաջին տպագրիչը: [[Գրատպության թանգարան (Երևան)|Գրատպության թանգարան]]<nowiki/>ի «Հայ գրատպության առաջնեկները» ներկայացված են հայերեն  տպագրված առաջին գործերը:<ref>{{Cite book|title=Հակոբ Մեղապարտ|last=Իշխանյան|first=Ռաֆայել|year=2012|location=Երևան|pages=էջ 43-50}}</ref>
 
XVI դ. սկզբին [[Վենետիկ]]<nowiki/>ը համարվում էր Եվրոպայի ամենատպարանաշատ քաղաքը, որն ուներ 200-ից ավելի տպարան: Գուտենբերգի[[Յոհան Գուտենբերգ|Գուտենբերգ]]<nowiki/>ի գյուտից 57 տարի անց [[Հակոբ ՄեղապարտըՄեղապարտ]]<nowiki/>ը Վենետիկում տպագրեց հայատառ առաջին գիրքը: Նա համագործակցեց Դեմոկրիտո Տերրաչինա անունով մի իտալացու հետ, ով 1498թ. Վենետիկի հանրապետության իշխանությունից արևելյան 6 լեզվով, այդ թվում՝ հայերեն գրքեր հրատարակելու 25 տարվա արտոնություն էր ստացել: Հայերեն գրքերի հրատարակությանը աջակցել են նաև Վենետիկի Հայոց տանը հաճախ իջևանող հայ վաճառականները, ովքեր Վենետիկի  հանրապետությանը մատուցած ծառայությունների համար որոշակի արտոնություններ ունեին: 1512-1513թթ. տպագրել է հինգ գիրք՝ Ուրբաթագիրք, Պատարագատետր (պատարագների կանոնագիրք), Աղթարք (գուշակություններ, աստղագուշակություն), [[Պարզատումար (5124)|Պարզատումար]] (մի շարք տարիների օրացույց), [[Տաղարան (1636)|Տաղարան]] (գեղարվեստական գիրք- միջնադարյան հայ բանաստեղծների` Նարեկացու[[Գրիգոր Նարեկացի|Նարեկաց]]<nowiki/>ու, Շնորհալու, Ֆրիկի երկերը ): <ref>{{Cite journal|date=2012-11-29|title=Editors' Choice: ChemInform 50/2012|url=http://dx.doi.org/10.1002/chin.201295002|journal=ChemInform|volume=43|issue=50|pages=no–no|doi=10.1002/chin.201295002|issn=0931-7597}}</ref>
 
==== '''«[http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/cgi-bin/library.cgi?e=d-01000-00---off-0armenian-armbook%2carmenian%2chajgirqn%2chaygirq%2cNo%5fDate%5fBooks%2cazgayinZz-foreign-01-1----0-10-0---0---0direct-10---4-------0-1l--11-en-50---20-about---00-3-1-00-0--4--0--0-0-11-10-0utfZz-8-00&a=d&c=armenian&cl=CL5.1&d=HASH21059816f4d5244e065b0e ՈւՐԲԱԹԱԳԻՐՔ]»''' ====
Տող 64.
==== '''«[http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/cgi-bin/library.cgi?e=d-01000-00---off-0armenian-armbook%2carmenian%2chajgirqn%2chaygirq%2cNo%5fDate%5fBooks%2cazgayinZz-foreign-01-1----0-10-0---0---0direct-10---4-------0-1l--11-en-50---20-about---00-3-1-00-0--4--0--0-0-11-10-0utfZz-8-00&a=d&c=armenian&cl=CL5.54&d=HASH01f840894161b2118c967d2b ՀԱՅԱՏԱՌ ՏՊԱԳԻՐ ԱՌԱՋԻՆ ՔԱՐՏԵԶ]»''' ====
[[Պատկեր:Համատարած .png|մինի|447x447px|Համատարած Աշխարհացոյց]]
Հայերեն առաջին տպագիր քարտեզ «<nowiki/>[[Համատարած Աշխարհացույց|Համատարած աշխարհացոյցը]]<nowiki/>» լույս է ընծայվել [[1695]]<nowiki/>թ. Ամստերդամում: Այն կազմել և հայերեն գրությունները կատարել են Մատթեոս Հովհաննիսյանը, Թովմաս եպիսկոպոսը, Ղուկաս և Միքայել Նուրիջանյան եղբայրները: Քարտեզը պղնձի վրա փորագրել են Անդրիանուս և Պետեր Շխոնբեկ եղբայրները, ովքեր եվրոպական լեզուներով հրատարակված կիսագնդերի քարտեզներ քանդակելու մեծ փորձ ունեին: Կարևոր նշանակություն ունի «Համատարած աշխարհացոյցի»  անունների հայերեն տառադարձությունը: «Համատարած աշխարհացոյցը» գիտության և արվեստի լավագույն նմուշ է: Վերածննդի արվեստին բնորոշ է տարվա չորս եղանակների պատկերումը կիսագնդերի շրջանակից դուրս, որտեղ արտացոլվել են տեսարաններ  հին հունական դիցաբանությունից: Աջում՝ վերևը «Գարնանայինք»: Այստեղ են Ֆաետոնը, Հրատը և Լուսաբերը: Ձախում՝  «Ամառնայինք», ուր ներկա են Արտեմիսը, Հերան և մոլո-րակներից Երևակը, Փայլածուն ու Արուսյակը`այսինքն Լուսաբեր: Ներքևում` հարավային բևեռի տակ ՝ «Աշնանայինք»: Այստեղ պատկերված են պտուղներ ու գինու տիկ: Ներկա են Պոմոնան,Քլորինդան, Պանը և Բաքոսը:Հարավային բևեռի աջում՝  «Ձմեռայինք»: Ներկայացված ենՊոսեյդոնը, Թետիսը, հյուսիսային քամու աստված Բորեասը և այլն:Քարտեզի վերևի, կենտրոնական մասում պատկերված են աստղերի ու համաստեղությունների քարտեզները, որոնք քարտեզը դարձնում են ոչ միայն  աշխարհացույց այլևս նաև աստեղացույց:Երկնակամարների քարտեզների ներքևում ներկայացված է արեգակնային համակարգը: Արեգակը պատկերված է որպես չորրորդ մոլորակ: Ավստրալիան, որն այստեղ կոչված է Նոր [[Հոլլանդիա]], դեռ ամբողջովին հետազոտված և ուսումնասիրված չէ, հետևաբար ցուցադրված է անկատար, պարունակում է  այդ ժամանակաշրջանում հայտնի տեղեկությունները:<ref>{{Cite book|title=Աստղագիտության դասավանդման մեթոդիկայի հիմունքները. Տեսական և մասնավոր մասեր։|last=Աթոյան|first=Վանիկ|publisher=«Դիզակ պլյուս»|year=2009|isbn=ISBN 9789939800677|location=Ստեփանակերտ}}</ref> 1695թ. Ամսերդամում լույս տեսած աշխարհացույցից պահպանվել է 12 օրինակ, որոնցից մի քանիսը գտնվում են Հայաստանում: Աշխարհացույցը բարձր որակով և գունազարդված տարբերակով վերահրատարակվել է [[Սուրբ Ղազար կղզի|Վենետիկի Սուրբ Ղազր կղզումկղզ]]<nowiki/>ում Մխիթարյան միաբանության տպարանում` 1749թ.-ին: Քարտեզը տպագրված է 8 մասով ընդհանուր չափսերն են 150ը`120 սմ վրա: 1696 թվականին Թովմա Վանանդեցին Ամստերդամում հրատարակում է 30 էջանոց մի գրքույկ, որը կոչվում է «Բանալի Համատարածի Աշխարհացոյցին մերոց նորածնի»: Գրքույկը բացատրում է քարտեզը կարդալու և հասկանալու օրենքներն ու պայմանները և պարունակում է կարևոր տեղանունների աշխարհագրական տվյալների աղյուսակ: Աղյուսակում մեծ մասամբ առկա են այն քաղաքների տվյալները, ուր ճամբորդում էին հայ առևտրականները: Դրանք են՝ [[Սպահան|Սպահանը]], [[Շամախի|Շամախին,]] [[Միլան|Միլանը]], [[Կրակով|Կրակովը]], Մօսկովը, Ըստօքոլմը, Արխանգիլը և այլն, որոնք ժամանակի կարևոր առևտրական կենտրոններն էին:
[[Պատկեր:Հայերեն առաջին տպագիր գլոբուսը.jpg|մինի|'''Հայերեն առաջին տպագիր գլոբուսը''']]
Օրինակ <ref>{{Cite book|title=Սբ. Էջմիածին|last=Գալչյան|first=Ռուբեն|year=2010|location=Երևան}}</ref>
Տող 86.
 
=== [http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/cgi-bin/library.cgi?e=q-01000-00---off-0armenian-armbook%2carmenian%2chajgirqn%2chaygirq%2cNo%5fDate%5fBooks%2cazgayinZz-foreign-01-1----0-10-0---0---0direct-10-TX--4-------0-1l--11-en-50---20-about-%d5%88%d5%90%d5%88%d4%b3%d4%b1%d5%85%d4%b9+%d5%93%d4%b1%d5%8c%d4%b1%d5%91--00-3-1-00-0--4--0--0-0-11-10-0utfZz-8-00&a=d&c=armenian&srp=0&srn=2&cl=search&d=HASH01243f43eb1204a7bacd3c72 «'''ՈՐՈԳԱՅԹ ՓԱՌԱՑ'''»] ===
ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆ ԱՌԱՋԻՆ ՏՊԱԳԻՐ ՆԱԽԱԳԻԾԸ  ՀԱՅ ԻՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ՄԵՋ, ՄԱԴՐԱՍ [[1773]] Թ., [[Շահամիր Շահամիրյան|ՇԱՀԱՄԻՐ ՇԱՀԱՄԻՐՅԱՆ]]: Հրատարակվել է [[Շահամիր Շահամիրյան|Շահամիր Շահամիրյանի]] որդու [[Հակոբ Շահամիրյան]]<nowiki/>ի անունով: [http://armunicat.nla.am/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=1766022&query_desc=kw%2Cwrdl%3A%20%D5%B8%D6%80%D5%B8%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%A9%20%D6%83%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D6%81] Գիրքը բաղկացած է 2 մասից: Ընդարձակ առաջաբանում դատապարտվել են ավատատիրական-միապետական կարգերը, հիմնավորվել [[թուրք]]-[[Պարսկաստան|պարսկական]] բռնակալությունի [[Հայաստան|Հայաստանի]] ազատագրման  և այնտեղ բուրժուա-դեմոկրատական կարգերի հաստատման ուղիները։ Գրքի երկրորդ մասը սահմանադրության նախագիծն է (521 հոդված). ներկայացված են ապագա անկախ Հայաստանի հասարակական-պետական կառուցվածքը, կառավարման մարմինների ստեղծման կարգը, դրանց իրավասությունները, քաղաքացիների իրավունքներն ու պարտականությունները,տնտեսության, կրթության, [[Զինված ուժեր|զինված ուժերի]] կազմակերպման և այլ  հարցեր։ Բազմաթիվ հոդվածներ նվիրվել են լուսավորության, տնտեսության զարգացման հարցերին, ընտանեկան հարաբերություններին:[http://armunicat.nla.am/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=24249&query_desc=kw%2Cwrdl%3A%20%D5%B8%D6%80%D5%B8%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%A9%20%D6%83%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D6%81] [[Կրթություն|Կրթությունը]] բոլոր քաղաքացիների համար դառնալու էր պարտադիր, առանց [[Սեռ|սեռի]] տարբերության։ Կարիքավորների, որբերի կրթությունն ու [[Բժշկություն|բժշկությունը]] հոգալու էր պետությունը։ Հանրապետության անվտանգության երաշխավորը համարվում էր մշտական զորաբանակը՝ [[90]] հազար զինվորով:[http://armunicat.nla.am/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=1239404&query_desc=kw%2Cwrdl%3A%20%D5%B8%D6%80%D5%B8%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%A9%20%D6%83%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D6%81]
 
==== '''[http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/cgi-bin/library.cgi?e=q-01000-00---off-0armenian-armbook%2carmenian%2chajgirqn%2chaygirq%2cNo%5fDate%5fBooks%2cazgayinZz-foreign-01-1----0-10-0---0---0direct-10-TX--4-------0-1l--11-en-50---20-about-%d4%b1%d5%a6%d5%a4%d5%a1%d6%80%d5%a1%d6%80--00-3-1-00-0--4--0--0-0-11-10-0utfZz-8-00&a=d&c=armenian&srp=0&srn=0&cl=search&d=HASH018468122b52ff49ab1d42e7 «ԱԶԴԱՐԱՐ»] ՀԱՅԱՏԱՌ ՏՊԱԳԻՐ ԱՌԱՋԻՆ ՊԱՐԲԵՐԱԿԱՆԸ''' ====
Տող 96.
'''''Հայ տպագրությունը Նոր Ջուղայում'''''<ref>{{Cite book|title=Նոր Ջուղայի հայ գաղթօջախը 17-18-րդ դդ. եվրոպական աղբյուրներում|last=Թաջիրյան|first=Էլիզաբեթ|year=ֆճէֆ|isbn=978-99941-73-72-3;|location=Երևան}}</ref>
[[Պատկեր:Հայ գրատպության սփյուռք.jpg|մինի|351x351փքս|Հայ գրատպության սփյուռք։]]
17-րդ դարում Նոր Ջուղայի մշակութային խոշոր գործիչներից էր Խաչատուր Կեսարացին (ծնվել է [[1590]] թ. [[Կեսարիա]] – մահացել է [[1646]] թ.  <nowiki/>[[Նոր Ջուղա]]): Նա երիտասարդ տարիներն անց է կացրել [[Կիպրոս|Կիպրոսի]] Ս. Մակարավանքում, ապա մեկնել [[Երուսաղեմ]], [[Կոստանդնուպոլիս]], այնտեղից էլ՝ [[Էջմիածին]]: 1620թ. դարձել է Նոր Ջուղայի թեմի առաջնորդ: Նրա օրոք է սկսվում ուսումնական գործի, գրչության արվեստի ծաղկումը [[Նոր Ջուղայի գաղութ|Նոր Ջուղայի]] Ս. Ամենափրկիչ վանքում: Այս ամենին ավելանում է նաև գրատպությունը: Կեսարացին իր շուրջն է հավաքում իր գաղափարները կիսող աշխարհիկ ու հոգևորական մարդկանց՝ 20-25 հոգու, ովքեր պատրաստում են  տպագրական մեքենա՝ իր մամուլով և տառերով, կաղապարներ ու զարդեր, թանաք,  թուղթ և կատարում մի փորձնական տպագրություն՝ «Սաղմոսարանը» (1638թ.): «Սաղմոսարանի» առայժմ մեզ հայտնի  միակ օրինակը գտնվում է Անգլիայում` Օքսֆորդի Բոդլեյան գրադարանում: Կեսարացին մահացել է 1646թ. և թաղված է Նոր Ջուղայի Ս. Ամենափրկիչ վանքի բակում: Խաչատուր Կեսարացու տպագրած  գրքերն են ''«Սաղմոսարան» 1636-1638թթ., «Հարանց վարք» 1639-1641թթ., «Խորհրդատետր»   1641թ., «Ժամագիրք ատենի» 1641-1642թթ.:'' Ցուցափեղկում ներկայացված են Կեսարացու տպագրած գրքերից «Հարանց վարք» և «Խորհրդատետր»: «Ժամագիրք ատենի» 1642թթ. պահպանվում է Հայաստանի ազգային գրադարանում:
 
'''''Հայ տպագրությունը  Ֆրանսիայում'''''<ref>{{Cite book|title=Հայկական համառոտ հանրագիտարան|last=Զարբանալյան|first=Գարեգին|year=1995|location=Վենետիկ}}</ref>
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Գրատպության_թանգարան_(Երևան)» էջից