Վիքիպեդիա

«Մասնակից:Zara Stepanyan(DD)/Սևագրություն 13»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
Ջնջվում է էջի ամբողջ պարունակությունը
Պիտակներ՝ Դատարկում Ձեռքով հետշրջում
Տող 1.
{{Տեղեկաքարտ Գիտնական}}
'''Էյմոս Էմերսոն Դոլբեար''' ({{lang-en|Amos Emerson Dolbear}}, {{ԱԾ}}), ամերիկացի գիտնական և գյուտարար: Ստեղծել է հեռախոսային ապարատի իր կառուցվածքը և վիճարկել է [[Ալեքսանդր Բելլ]]ի հեռախոսի գյուտի իրավունքը [[Գերագույն դատարան]]ում: Հայտնագործել է ռադիոն Հենրի Հերցի էլեկտրամագնիսական տատանումների հայտնաբերումից շատ առաջ, և Ալեքսանդր Պոպովի և Գուլելմո Մարկոնիի գյուտերից շատ առաջ, չնայած սխալ է մեկնաբանել նրա գործողության սկզբունքը։
 
== Կենսագրություն ==
 
=== Վաղ տարիներ ===
Էմերսոնը ծնվել է 1837 թվականի նոյեմբերի 10-ին [[Նորվիչ]]ում (Norwich, Connecticut)։ Նրա հայրը մահացել է, երբ Էմերսոնը ընդամենը երեք տարեկան էր, իսկ մայրը մահացել է երբ նա 9 տարեկան էր։ Ընտանիքի ընկերը, պարոն Վիլյամ Գիլդը (William Guild) վերցրել է Էմերսոնին և նրա եղբայր Սամուել Դոլբեարին իր խնամքի տակ: Մինչև 9 տարեկան Էմերսոնը սովորել է մասնավոր դպրոցում, նրա մոր մահից հետո Միստր Գիլդը ֆերմա է ուղարկել իր ազգականին, որտեղ նա զբաղվում էր գյուղատնտեսությամբ<ref>{{Книга|ссылка=http://worldcat.org/oclc/7682905|автор=Dolbear, Inza S.|заглавие=Amos Emerson Dolbear : a biography|ответственный=|год=1963|издание=|место=|издательство=|страницы=12|страниц=|isbn=}}</ref>։
 
16 տարեկանում Էմերսոնը սկսել է աշխատել «Ալլեն և Տարբեր» («Allen & Thurber», Worcester) զինագործարանում։
 
18 տարեկանում Էմերսոնը մեկնել է Միսսուրի<ref name=":0">{{Cite web|lang=|url=https://telhistory.ru/telephone_history/inostrannye-izobretateli/emerson-dolbear-amos-emerson-dolbear-/|title=Музей истории телефона - Эмерсон Долбеар|author=|website=telhistory.ru|date=|publisher=|accessdate=2020-09-11}}</ref>։
 
21 տարեկանում նա վերադարձել է [[Նոր Անգլիա]], և Միստր Գիլդը Էմերսոնին օգնել է աշխատանքի տեղավորվելու հարցում։ Էմերսոնը սկսել է աշխատել գոլորշու մեքենաների պատրաստման և վերանորոգման արհեստանոցում։ Երբ 1861 թվականին [[Ամերիկայի քաղաքացիական պատերազմ|ԱՄՆ-ում քաղաքացիական պատերազմ]] բռնկվեց, Էմերսոնը և նրա եղբայր Սեմյուելը մեկնեցին հավաքակայան։ Սամուել գնաց է պատերազմի, իսկ Էմերսոնը առողջական խնդիրների պատճառով համարվել է ոչ պիտանի։ Բայց նա ցանկանում էր մասնակցել այդ պատերազմին ցանկացած ձևով։ Երբ նա իմացել է, որ զինանոցում պատերազմի պատճառով պահանջվում են արհեստավորներ աշխատանքի ուժեղացված ռեժիմի համար, նա անմիջապես արձագանքել է այդ թափուր հաստիքի համար։ Այնտեղ Էմերսոնը շարունակել է աշխատել մեխանիզմների հետ և մտածում էր ուսումը շարունակելու մասին։ 1863 թվականին նրա եղբորը սպանել են պատերազմում, և Էմերսոնը շատ ծանր է տարել այդ կորուստը<ref name=":0" />։
 
=== Կրթություն ===
Էմերսոնը իր ազատ ժամանակ ուսումնասիրել է ճշգրիտ գիտություններ և երազում էր Յեյլի համալսարանում սովորելու մասին, սակայն այդ երազանքը այդպես էլ չիրականացավ: 1863 թվականին ընդունվել է Օհայո համալսարան Weslian (Ohio Wesleyan University)։ Էմերսոնն համալսարանի տարիններին արդեն 26 տարեկան էր, և նա ավելի մեծ էր, քան մյուս ուսանողները։ Պատերազմի ժամանակ համալսարանից չէին պակասել ոչ դասախոսները, ոչ դասագրքերը, ոչ էլ տարրական հարմարությունները, ուստի կրթության մակարդակը մնում էր ավելի բարձր, քան մյուս համալսարաններում։
 
1866 թվականին նրան շնորհել են գիտությունների բակալավրի և արվեստի բակալավրի աստիճաններ։ Ուսման ընթացքում Էմերսոնն աշխատել է որպես դպրոցական ուսուցիչ, իսկ թողարկումից հետո աշխատել է որպես դաշնամուրի կարգավորող։ Էմերսոնը երազում էր տիրապետել քիմիային, բայց այդ ժամանակ Օհայոյում չկար նույնիսկ հասարակ լաբորատորիա։ Այդ ժամանակ նա որոշում է ընդունվել Միչիգանի համալսարան (Michigan in Ann Arbor University), որը հայտնի էր իր քիմիական ֆակուլտետով։ Միչիգանի համալսարան ընդունվելուց հետո Էմերսոնը սկսել է ուսումնասիրել քիմիան։ Այնտեղ նա ուսումնասիրվել է որպես օգտակար հանածոների մշակման համար օժանդակ կարգապահություն, և շատ ժամանակ է անցել երկրաբանական արշավներում, ոչ միայն լաբորատորիայում: 1867 թվականին նա ստացել է արվեստի մագիստրոսի և լեռնային ճարտարագետի աստիճան<ref name=":0" />։
 
=== Ուսուցում ===
Միչիգանի համալսարանն ավարտելուց հետո երկրաբանության պրոֆեսորը Էմերսոնին առաջարկել է Կենտուկիի համալսարանի (The University of Kentucky, Lexington) ասիստենտի թափուր աշխատատեղ։ Այն ժամանակ նոր համալսարան էր հիմնադրվել միայն 1865 թվականին, և նրա գլխավոր նշանակումն էր գյուղատնտեսության համար մասնագետների պատրաստումը։ Էմերսոնի հիշողություններով, թեև այս հաստատությունը կոչվում էր համալսարան, ուսումնական ծրագիրը նման էր տարրական դպրոցին:
 
1868 թվականին Էմերսոնին առաջարկել են դասախոսի թափուր աշխատատեղ Բեթանիի քոլեջում (Bethany College, West Virginia)։ Այնտեղ նա բազմաթիվ փորձեր է արել ձայների հետ կապված, որոնք նրան ավելի են մոտեցրել հեռախոսի գյուտին։
 
Բեթանիում նա 1869 թվականին ամուսնացել է, իսկ 1871 թվականին դարձել Բեթանիի քաղաքապետ։
 
Բայց երբ գործընկերը նրան առաջարկել են ֆիզիկայի և աստղագիտության ուսուցչի թափուր աշխատատեղ Թաֆթսի քոլեջում (Tufts College, Massachusetts), Էմերսոնն անմիջապես համաձայնել է և 1874 թվականին անցել է իր պարտականությունների կատարմանը:
 
=== Ձայնային փոխանցման փորձ ===
Նա Լիսսաժի (Jules Antoine Lissajous) կամերտոնների հետ փորձեր է արել, և դա Էմերսոնին ոգեշնչել է սեփական սարքի գյուտի համար, որը գրաֆիկորեն փոխանցում էր ձայնը: Այս սարքը բաղկացած էր խողովակից, որի մեջ ընկնում էին հնչյունները՝ դրա վրա ամրացված թաղանթի միջոցով։ Մեմբրանի արտաքին կողմում ամրացված էր ռեֆլեկտիվ մակերեսը, որի վրա լույսի ճառագայթն էին ուղղում։ Արտացոլված ճառագայթը ընկնում էր պատին, և Էմերսոնը կարողանում էր ստանալ ցանկացած ձայնի գրաֆիկական պատկերը: Այստեղից կարելի էր եզրակացնել, որ եթե կրկնենք մեմբրանի շարժումը, ապա կարող ենք կրկնել ձայնը։ Նման սարքը Էմերսոնն անվանել է Օպեյդոսկոպ (Opeidoscope)<ref name=":0" />, ձևավորելով տերմինը հին հունական «ձայնային», «ձևեր» և «տեսնել» բառերից:
 
1873 թվականին փորձերի ընթացքում նա հանգել է այն եզրակացության, որ հնչյունները պետք է փոխանցվեն էլեկտրականության միջոցով։ Էմերսոնը փորձեր է կատարել քամերտոններով և մշտական մագնիսներով։ Նա իր փորձերի արդյունքները ուղարկել է Գիտության զարգացման ամերիկյան հասարակություն (American Association for the Advancement of Science)։
 
Երբ Էմերսոնը եկել է Հարվարդի աստղադիտարան Բելլի սարքի փորձարկման համար, նա համոզել է էլեկտրոմագնիտ ավելացնել մեմբրանի թրթռումն ուժեղացնելու համար: Պրոֆեսոր Դոլբեարը օրագրում գրել է, որ մինչ այդ Բելլի ապարատում եղել է 15 քրոմ-ցինկ տարրերից բաղկացած մարտկոց, և Ալեքսանդր Բելլը սկսել է մեկ տարրը մաքրել մյուսի հետևից<ref name=":0" />։
 
=== Բախում Ալեքսանդր Բելլի հետ ===
1877 թվականի հունվարի 15-ին Ալեքսանդր Բելլի ներկայացուցիչը հայտ է ներկայացրել նոր հեռախոսի արտոնագրի համար, որը կարող էր աշխատել նաև առանց մարտկոցի, և 1877 թվականի հունվարի 30-ին տրվել է ամերիկյան № 186787 արտոնագիրը<ref>{{Книга|ссылка=https://patents.google.com/patent/US186787A/en|заглавие=US Patent No. 186787, dated January 30, 1877; application filed - January 15, 1877.}}</ref>։ Էմերսոնը վրդովված էր, որ իր սարքը արտոնագրվել է առանց ծանուցման և բացատրություններ էր պահանջում:
 
1877 թվականի ամռանը Էմերսոնին դիմեց «Լի և Շեպարդ» (Lee & Shepard) հրատարակչությունը՝ հեռախոսի մասին գիրք գրելու խնդրանքով, իսկ աշնանը գիրքն արդեն հրատարակվեց<ref>{{Книга|ссылка=http://hdl.handle.net/2027/hvd.hb1oka|автор=A. E. Dolbear|заглавие=The telephone:an account of the phenomena of electricity, magnetism, and sound, as involved in its action. With directions for making a speaking telephone.|год=1877.|издательство=Boston,}}</ref>։
 
Նույն թվականին պրոֆեսոր Դոլբեարն իր ծառայություններն է առաջարկել «Վեստերն Յունիոն» (Western Union) ընկերության ղեկավար Վիլյամ Օրտոնին (William Orton)։ 1877 թվականի դեկտեմբերի 6-ին ստորագրվել է համագործակցության համաձայնագիր Էմերսոնի և «Գոլդ ընդ Սթոք Տելեգրաֆ» (Gold and Stock Telegraph Company) և «Վեստերն Յունիոն» դուստր ընկերությունների միջև: Նա սկսել է կատարելագործել հեռագրերի և հեռախոսների սարքը, և նրա բոլոր կառուցվածքները դարձել են «Վեստերն Յունիոն»-ի սեփականությունը:
 
Սակայն «Վեստերն Յունիոնը» դատական համակարգում այնքան ամուր դիրքեր չի ունեցել, որքան Գարդիներ Հաբարդը։ 1879 թվականի նոյեմբերի 10-ին Բելլի և «Վեստերն Յունիոն» ընկերության միջև համաձայնություն է ձեռք բերվել այն մասին, որ հեռախոսի գյուտարար է ճանաչվում Ալեքսանդր Բելլը, իսկ «Վեստերն Յունիոնը» հրաժարվում է հեռախոսների արտադրությունից Որպես փոխհատուցում՝ «Վեստերն Յունիոնը» որոշակի գումար և տոկոսներ է ստացել Բելլի ընկերության հասույթից: Էդիսոնն ու Գրեյը վճարել են իրենց արտոնագրերի համար, իսկ Էմերսոնին ոչինչ չեն փոխանցել, բացի այն գումարներից, որոնք նրան վճարել է հեռագրային կորպորացիան իր արտոնագրերի համար։
 
Իսկ բոլոր դատարանները շարունակում էին որոշումներ կայացնել հօգուտ Ալեքսանդր Բելլի։ Ինզա Դոլբեարն իր գրքում պնդել է, որ եթե նայենք Բելլի ընկերության բաժնետերերի 1881-1882 թվականների ցանկին, ապա նրանց թվում կարելի է տեսնել դատավոր Լովելի (judge Lowell) հորը, եղբորը, երկու եղբորորդիներին և մյուս հարազատներին, որոնք Բելլի ընկերության բաժնետոմսերի սեփականատերն էին, ընդհանուր առմամբ 1745 բաժնետոմս: Երկու քույրերը, երկու եղբայրները և դատավոր Գրեյի մյուս հարազատները (judge Horace Gray) Բելլի ընկերության 1748 բաժնետոմսերի սեփականատեր էին։
 
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Մասնակից:Zara_Stepanyan(DD)/Սևագրություն_13» էջից