«Սեկեշֆեհերվար»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Սեկեշֆեհերվար''' ({{lang-hu|Székesfehérvár}} {{audio|Hu-Székesfehérvár.ogg|[ˈseːkɛʃfɛˈheːrvaːr]}}), քաղաք [[Հունգարիա]]յում, [[Ֆեյեր]] երկրամասի վարչական կենտրոնը:կենտրոնը։ Բնակչությունը - 99 060<ref>[http://www.ksh.hu/apps/shop.kiadvany?p_kiadvany_id=35528&p_temakor_kod=KSH&p_session_id=185598518857610&p_lang=HU Ежегодное издание «Административная Венгрия», Центральное Статистическое Бюро, 2014.]</ref> մարդ (2014):։ Միջնադարում Սեկեշֆեհերվարը եղել է Հունգարիայի կարևորագույն քաղաքը և թագավորական նստավայրը:նստավայրը։ Քաղաքում թագադրվել են 37 [[թագավոր]]ներ և թաղված են 15 տիրակալներ:տիրակալներ։

Քաղաքը գտնվում է 65 կմ դեպի հարավ-արևելք [[Բուդապեշտ]]ից, [[Դանուբ (գետ)|Դանուբ գետի]] հովտից դեպի արևմուտք, մոտավորապես մայրաքաղաք [[Բալատոն (այլ կիրառումներ)|Բալատոնի]] և լիճ Բալատոնի միջև:միջև։ Սեկեշֆեհերվարը խոշոր երկաթուղային հանգույց է, ավտոմոբիլային ճանապարհներով և երկաթուղային գծերով միացված է Բուդապեշտին և տվյալ երկրի այլ խոշոր քաղաքներին:քաղաքներին։

Քաղաքի անվանումը կարելի է թարգմանել որպես «Սուրբ սպիտակ ամրոց» — այս [[Հունգարերեն]] անունը թվագրվում է [[լատիներեն]] «'''Ալբա Ռիգիա'''» անվան հետ, որի ներքո էլ քաղաքը հայտնի է եղել [[միջնադար]]ում:ում։ Հունգարերեն szék նշանակում է «գահ» և արտացոլում է քաղաքի դերը վաղ Հունգարիայի պատմության մեջ, երբ այն եղել է թագավորների բնակավայր, {{lang-hu|fehér}} – «սպիտակ», {{lang-hu|vár}} - «ամրոց», «քաղաք»:։ [[Թուրքիա|Թուրքական]] տիրապետության ժամանակ քաղաքը հայտնի է եղել, «'''Բելգրադ'''» անունով:անունով։

Արդեն իսկ [[Հռոմեական կայսրություն|Հռոմեական կայսրության]] ժամանակներում Սեկեշֆեհերվարը եղել է բնակավայր:բնակավայր։ Այժմ գոյություն ունեցող Հունգարական քաղաքը հիմնադրվել է [[972 թվական]]ին, ըստ ավանդույթի այն վայրում, որտեղ եղել է [[Արպադա]] թագավորի վրանը:վրանը։ Քաղաքի հիմնադիրն է Արպադայի ծոռ իշխան [[Գեզա]]ն:ն։ Քաղաքի մասին առաջին գրավոր հիշատակումը արվել է 1009 թվականին:թվականին։ 970-ական թվականների վերջում Գեզան իր նստավայրը տեղափոխել է Էստերգոմ, սակայն դա չի հանգեցրել «Սեկեշֆեհերվարի» արևամուտին:արևամուտին։ Ընդհակառակը քաղաքը սրընթաց սկսել է մեծանալ այն ժամանակ, երբ Սուրբ Իշտվինը քաղաքում կառուցել է շքեղ [[բազիլիկ]] ամրոց հողեղեն հանքերով (1039): Իշտվինի իշխանության օրոք Սեկեշֆեհերվարը ստացել է քաղաքի կարգավիճակ:կարգավիճակ։

Միջին դարերում Սեկեշֆեհերվարում թագավորել են Հունգարիայի թագավորները:թագավորները։ Ընդհանուր առմամբ քաղաքում անցկացվել է 37 թագադրում (ըստ այլ աղբյուրների 38):։ Առաջինն այստեղ թագավորել է [[Պյոտր Օրսեոլը]] 1038 թվականին, իսկ վերջինը Յանոշ Զապոլյաին 1526 թվականին:թվականին։ Տեղի տաճարում թաղված են 15 թագավորներ, նրանց թվում են [[Իշտվին I]], [[Բելի II]], [[Լաոիյ Մեծը]], [[Մատյաշ Հունյադի]]ն և  ուրիշներ:ուրիշներ։

1222 թվականին այստեղ թագավորել է Անդրաշեմ II-ը և թողարկել է [[Ոսկե բուլլա]] ազնվական և թագավորական իրավունքով:իրավունքով։ Ընդհուպ մինչև 1848 թվականը  դրա վրա կիրառվել է հունգարական Սահմանադրությունը:Սահմանադրությունը։

1242 թվականին [[Մոնղոլներ]]ի ներխուժումը քաղաքին վնաս չի պատճառել, զավթիչները ստիպված էին շրջանցել քաղաքը շրջապատի ջրհեղեղի պատճառով:պատճառով։ Քաղաքի բարգավաճումը շարունակվել է XVI-րդ դարը մինչև թուրքական ներխուժումները:ներխուժումները։

1543 թվականին թուրքական բանակը շրջապատել է Սեկեշֆեհերվարը և երկարատև պաշարումից հետո վերցրել է քաղաքը:քաղաքը։ Շենքերի մեծ մասը ոչնչացվել էր, իսկ եկեղեցիների մեծ մասը վերածվել էին մզկիթների:մզկիթների։ Թագավորների գերեզմանները ավերվել և թալանվել էին, այրվել էին նաև տուժել էին կայծակից:կայծակից։

1688 թվականին քաղաքը ազատագրվել Է  թուրքական լծից:լծից։ XVII-րդ դարի վերջում և XVIII-րդ դարի սկզբին քաղաքը նորից վերակառուցվել է, այս անգամ ավստրիալական բարրոկո ճարտարապետական ոճով:ոճով։ Քաղաքի բնակչությունը շատ էր կրճատվել և վերականգնվել է գերմանական և սերբական գաղութներից ժամանածների հաշվին:հաշվին։ 1777 թվականին քաղաքը դարձել է [[եպիսկոպոս]]ի նստավայր, և հենց այդ պատճառով էլ քաղաքի կենտրոնական հրապարակում կառուցվել է շքեղ պալատ:պալատ։ XIX-րդ դարում քաղաքի բնակչության թիվը կազմել է 12 հազար:հազար։

Քաղաքին նոր ծանր փորձություններ էին սպասվում [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի երկրորդ ճակատ|Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի]] ժամանակ:ժամանակ։ 1945 թվականին Սեկեշֆեհերվարի մերձակայքում գնում էին ծանր մարտեր 5-րդ տանկային դիվիզիայի ՍՍ-ի (4-րդ տանկային կորպուսի ՍՍ) և  21-րդ գվարդիայի  4-րդ պահակախումբը բանակի 3-րդ Ուկրաինական ռազմաճակատի (հունվար 1945 թվական) միջև:միջև։ Այդ մարտերի ընթացքում ավերվել էին քաղաքի շենքերի գրեթե կեսը և սպանվել էր ավելի քան 10 հազար բնակիչ:բնակիչ։ Քաղաքային գերեզմանատանը և եղբայր գերեզմանատներում թաղված են 4138 խորհրդային մարտիկներ, այդ թվում՝ երկու [[Խորհրդային Միություն|Խորհրդային Միության]] հերոսներ:հերոսներ։

Հետապատերազմյան շրջանում քաղաքը վերակառուցվել է:է։ Քաղաքի պատմական կենտրոնը արդեն վերականգնվել էր Բարոկկո ճարտարապետական ոճով, իսկ քաղաքի մնացած մասը կառուցվել է [[Խորհրդային Միություն|Խորհրդային Միության]] շենքերին համապատասխան:համապատասխան։ Սեկեշֆեհերվարը վերածվել է արդյունաբերական կենտրոնի:կենտրոնի։ Առավել ձեռնտու ձեռնարկություններն են եղել ավտոբուսի գործարանը և ռադիոսարքավորումների գործարանը:գործարանը։ 1970-ականներին քաղաքի բնակչությունը առաջին անգամ դարձել է 100 հազար մարդ:մարդ։

1990-ական թվականներին Սոցիալիստական կարգի փլուզումից հետո քաղաքը և իր արդյունաբերությունը կրել են ծանր հետևանքներ:հետևանքներ։ Ժամանակակից Սեկեշֆեհերվարի արդյունաբերությունը կենտրոնացած է ժամանակակից և բարձր զարգացած տեխնոլոգիաների վրա:վրա։

* '''Այգի ավերակներ''':։ Բացահայտված է հնագետների կողմից XI-րդ դարում, որտեղ թագադրվել և թաղվել էին բազմաթիվ Հունգարական արքաներ:արքաներ։

* '''Իշտվինի տաճար''':։ Գտնվում է հին քաղաքի կենտրոնում, կառուցվել է 1758-1768 թվականներին [[բարոկկո]] ճարտարապետական ոճով, հին գոթական [[տաճար]]ի տեղում:տեղում։

* '''Աննա մատուռ''':։ Փոքրիկ [[մատուռ]] տաճարի կողքին:կողքին։ Կառուցվել է [[1480 թվական]]ին:ին։ Սեկեշֆեհերվարի այն շենքերից է, որը տարել է թուրքական լուծը և [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ը:ը։

* '''Եպիսկոպոսի պալատ''':։ Գտնվում է կենտրոնական հրապարակում:հրապարակում։ Կառուցվել է [[1800 թվական]]ին ավստրիական դասական ոճով:ոճով։

* '''Քաղաքապետարան''':։ Գտնվում է քաղաքապետարանի հարավային մասում, կառուցվել է [[1690 թվական]]ին բարոկկո ոճով:ոճով։

* '''Զիչի պալատ''':։ Գտնվում է քաղաքապետարանի արևմուտքում, կառուցվել է [[1781 թվական]]ին:ին։

* '''Սբ. Իմրե. եկեղեցի''':։ Զբաղեցնում է կենտրոնական հրապարակի ամբողջ հյուսիսային մասը, կառուցվել է [[1745 թվական]]ին:ին։

* '''Կարմելիտյան եկեղեցի''':։ Հին քաղաքի հարավում:հարավում։ Կանգնեցվել է [[1769 թվական]]ին, զարդարված է որմնանկարներով:որմնանկարներով։

* '''Վյորոշմարտի թատրոն''':։ Գտնվում է Ֆյու փողոցի հյուսիսային մասում:մասում։

* '''Բորի ամրոց''':։ Միակն է քաղաքի տեսարժան վայրերից, որը կառուցվել է XX-րդ դարում:դարում։ Ամրոցի ճարտարապետն է [[Ենո Բորի]]ն:ն։ Շինարարությունը ավարտվել է 1959 թվականին:թվականին։ Գտնվում է քաղաքի հյուսիսարևելյան մասում, կենտրոնից հեռու:հեռու։

* '''Դեղատուն-թանգարան «Սև արծիվ»:''' Գտնվում է հին քաղաքի կենտրոնական Ֆյո փողոցում:փողոցում։ Բացվել է XVIII –րդ դարում:դարում։

* '''Սվ. Իշտվանի հնագիտական թանգարան:''' Գտնվում է Ֆյո փողոցում «Սև արծիվ դեղատան» առջև:առջև։ Թանգարանը իր մեջ պահում է քաղաքի հնագիտական պատմությունը հռոմեական ժամանակներից մինչև հիմա:հիմա։ Թանգարանը ձևավորվել է հունգարացի քանդակագործ [[Վենգար Նանդոր]]ի կաղմից:կաղմից։

* '''Քաղաքի նկարչական արվեստի սրահ''' - XIX—XX-րդ դարերի հունգարական արվեստի ցուցադրում:ցուցադրում։

* '''Ձերժեվա (տերություն)''' – քաղաքի խորհրդանշաններից մեկը, տեղադրված է հին քաղաքի կենտրոնում:կենտրոնում։ Խորհրդանշում է թագավորական իշխանությունը:իշխանությունը։

* '''Պառակտված զանգ''' – տեղադրված է Ռատուշայի հրապարակի արևմտյան մասում:մասում։ Նվիրված է երկրորդ համաշխարհային պատերազմում զոհվածների հիշատակին:հիշատակին։

* '''Իշտվանի հուշարձան''' – Գտնվում է հին քաղաքի հարավային մասում Իշտվանի հրապարակում:հրապարակում։

* '''Թագավոր Մատյաշ Հունյադի հուշարձան''' - Մատյաշ Հունյադի քարե արձանը գտնվում է հնագիտական թանգարանի հյուսիսային պատին:պատին։

Սեկեշֆեհերվարում հիմնված է ֆուդբոլային ուժեղագույն թիմերից մեկը Videoton-ը:ը։ 1985 թվականի [[ՈՒԵՖԱ]]-ի գավաթի եզրափակչի մասնակից և աշխարհի կրկնակի չեմպիոն:չեմպիոն։

2005-2007 թվականներին քաղաքում անցկացվել է հոկեյի միջազգային ֆեդերացիա:ֆեդերացիա։ Քաղաքը համարվում է Հունգարիայի հոկեյի կենտրոնը, այնտեղ է հիմնված ուժեղագույն Alba Volán թիմը, որը խաղում է [[Ավստրիա]]յի հոկեյի լիգայում:լիգայում։