«Ռեալիզմ (արվեստ)»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.8
չ Colon֊ը (:, U+003A) փոխարինում եմ հայերեն վերջակետով (։, U+0589)
Տող 1.
[[Պատկեր:Jules Bastien-Lepage - October - Google Art Project.jpg|մինի|[[Ժյուլ Բաստիեն Լըպաժ]] «[[Հոկտեմբեր: Կարտոֆիլի բերքահավաք]] (1878) [[Վիկտորիայի ազգային պատկերասրահ]], [[Մելբուռն]]]]
'''Ռեալիզմ''' (ուշ {{lang-lat|reālis}} «իրական»), արվեստի ուղղություն, որի նպատակն է իրականության ճշմարիտ վերարտադրումն իր բնորոշ գծերով:գծերով։
 
== Ընդհանուր տեղեկություններ ==
Ռեալիզմը բառի նեղ իմաստով ընկալվում է որպես [[պոզիտիվիզմ]], որը, որպես ուղղություն, սկսել է կիրառվել կերպարվեստում 19-րդ դարի 2-րդ կեսից։ «Ռեալիզմ» եզրույթն առաջին անգամ օգտագործել է ֆրանսիացի գրական քննադատ [[Շանֆլյորի]]ն 19-րդ դարի 50֊ական թվականներին` նշելու համար [[ռոմանտիզմ]]ի և [[ակադեմիզմ]]ի հակառակ արվեստը։ Ռեալիզմի գերիշխանությունը հաջորդել է ռոմանտիզմի դարաշրջանին և նախորդել [[սիմվոլիզմ]]ին<ref>Реализм // {{БСЭ3}}</ref>։ 20-րդ դարի կեսերին հայրենական արվեստագիտության մեջ սրբադասված նույնատիպ պնդումները հետխորհրդային ժամանակներում մերժվեցին։ Եթե որպես հիմնական պատմագեղարվեստական ուղղություններ՝ ընդունվում են կլասիցիզմը և ռոմանտիզմը, ապա ռեալիզմին կամ սիմվոլիզմին, ըստ հասկացությունների աստիճանակարգման, նման սահմանումը չի համապատասխանում<ref>''Алпатов М. В.'' Задачи научного анализа искусства и художественной критики // Алпатов М. В. Этюды по истории западноевропейского искусства. — {{М.}}-{{Л.}}, 1939. — С. 3—10.</ref><ref>''Мукаржовский Я.'' Исследования по эстетике и теории искусства. — {{М.}}: Искусство, 1994</ref><ref>Наливайко Д. С. Искусство: Направления, течения, стили: В 2 т. — Мистецтво, 1981. — Т. 1.</ref><ref>''Власов В. Г.'' Морфология как историческое структурообразование искусства // Теория формообразования в изобразительном искусстве: Учебник для вузов. — {{СПб.}}: СПбГУ, 2017. — C. 172—223.</ref>։ Ռուս փիլիսոփա Վ. Պ. Ռուդնևն առանձնացրել է եզրույթի երեք հիմնական նշանակություն՝ պատմափիլիսոփայական (դիմակայում է միջնադարյան նոմինալիզմին), հոգեբանական (որպես գիտակից դիրքորոշում, որն ընդունում է առաջնային իրականությունը, իսկ գիտակցությունը համարում է երկրորդական) և պատմամշակութային (որպես արվեստի ուղղություն, որի կողմնակիցները ձգտում էին հնարավորինս ճշգրիտ պատկերել իրականությունը):։ Ընդ որում, պետք է տարբերակել ռեալիզմ և իրականություն հասկացությունները (որպես մասամբ իրականացված իրականություն), ինչպես նաև տարբերակել ռեալիզմ և [[նատուրալիզմ]] հասկացությունները։ Որպես օրինակ՝ Ռուդնևը նշում է Դոստոևսկու ստեղծագործությունը, որի դեպքում «ռեալիզմ» եզրույթը պետք է օգտագործվի երկրորդ իմաստով, այսինքն՝ հոգեբանական, այլ ոչ թե գեղարվեստական<ref>''Руднев В. П.'' Словарь культуры XX века: Ключевые понятия и тексты. — {{М.}}: Аграф, 1997. — С. 252—254.</ref>։
 
Մեկ այլ դժվարություն է նատուրալիզմի և ռեալիզմի միջև տարբերությունների սուբյեկտիվ֊բազմակի մեկնաբանումը:մեկնաբանումը։ Ռուդնևը հետագայում գրել է․ {{քաղվածք|Ինչպե՞ս կարելի է պնդել, որ որևէ գեղարվեստական ուղղություն մյուսներից ավելի լավ է արտացոլում իրականությունը, եթե մենք, ըստ էության, չգիտենք, թե ինչ է իրականությունը։ Ես այդպես եմ տեսնում, և հնարավոր չէ առարկել...|Ռուդնև}}
== Ռեալիզմը նկարչությունում ==
{{Հիմնական|Ռեալիզմ (կերպարվեստ)}}
[[Պատկեր:Konstantin Apollonowitsch Sawizkij 001.jpg|մինի|[[Կոնստանտին Սավիցկի]] «Շինարարական աշխատանքները երկաթուղում» (1874)]]
«Ռեալիզմ» եզրույթի ի հայտ գալը գեղանկարչության մեջ սովորաբար կապում են ֆրանսիացի նկարիչ [[Գյուստավ Կուրբե]]ի (1819-1877) ստեղծագործության հետ, որը 1855 թվականին [[Փարիզ]]ում բացել է իր անհատական ցուցահանդեսը հատուկ ստեղծված «ռեալիզմի տաղավարում», թեև մինչ այդ էլ իրատեսորեն գործել են [[բարբիզոնյան դպրոց]]ի նկարիչները՝ [[Թեոդոր Ռուսո]]ն, [[Ժան Ֆրանսուա Միլլե]]ն, Ժյուլ Բրետոնը։ [[1870]]-ական թվականներին ռեալիզմը բաժանված էր երկու հիմնական ուղղության՝ բնապաշտությունն ակադեմիական արվեստում և [[իմպրեսիոնիզմ]]ը, որի ներկայացուցիչները սկզբում իրենց անվանում էին բնագետներ<ref>Энциклопедический словарь юного художника / Сост. Н. И. Платонова, В. Д. Синюков. — {{М.}}: Педагогика, 1983. — 416 с. — 500&nbsp;000 экз. — С. 150, 288—289.</ref>:։
 
19-20-րդ դարերի արվեստում Իտալիայի ռեալիստական գեղանկարչության մեջ հայտնի էին, օրինակ, Ջոակկինո Թոմը, Անտոնիո Ռոտան և Ջուզեպպե Պելիցցեցա դա Վոլպեդոն, [[Ռենատո Գուտտուզո]]ն, [[Ջակոմո Մանցու]]ը:ը։ 1950-1960-ական թվականներին [[Միլան]]ում մի խումբ երիտասարդ նկարիչներ կյանք են տվել էքզիստենցիալ ռեալիզմի միտումներին, որոնք խախտում են սովորական գաղափարախոսական նորմերը. այդպիսին է, օրինակ, Մարիո Բարդիի ստեղծագործությունը<ref>{{Cite web|url=http://www.laviemoderne.it/i-movimentidett.php?id=2|title=La Vie moderne - Il realismo|author=Daniele Campo|website=|date=|publisher=www.laviemoderne.it|lang=ит.|accessdate=2019-05-25}}{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref>:։
 
== Ռեալիզմը գրականությունում ==
Տող 17.
Յուրաքանչյուր գրական ստեղծագործության մեջ տարբերում են երկու հիմնական իմաստային մակարդակ՝ օբյեկտիվ՝ նկարչի կամքից անկախ տրված երևույթների վերարտադրումը, և սուբյեկտիվ՝ նկարչի ստեղծագործության մեջ ներդրված մի բան։ Գրականության երկու հիմնական ուղղությունները կապված են այս տարբերությամբ։ Սա «օբյեկտիվ ռեալիզմն» է, որը իրականության հնարավորինս ճշգրիտ վերարտադրման խնդիրն է դնում, և «իդեալիստական ռեալիզմը», որը տեսնում է արվեստի նպատակը իրականության մեջ նկարչի զգացմունքներն ու մտքերը լրացնելիս, քանի որ դրանք նաև «մտավոր իրականություն» են։ Ռուսական հրապարակախոսության և գրական քննադատության մեջ «ռեալիզմ» եզևույթի նշված իմաստն առաջին անգամ սահմանել է [[Դմիտրի Պիսարև]]ը<ref>''Сухов А. Д.'' Философский материализм Д. И. Писарева // Философия и общество: Герцен, Александр Иванович. — 2005. — Вып. 1 (38).</ref>։ Մինչև այդ պահը «ռեալիզմ» եզրույթն օգտագործվում էր, մասնավորապես, [[Ալեքսանդր Գերցեն]]ի կողմից միայն տրամաբանական պոզիտիվիզմի փիլիսոփայական իմաստով՝ որպես «[[մատերիալիզմ]]» հասկացության հոմանիշ (1846)<ref name="Кулешов">''Кулешов В. И.'' [http://www.detskiysad.ru/raznlit/kritika19.html История русской критики XVIII—XIX веков: Учебное пособие для студентов филологических специальных университетов и педагогических институтов]. — {{М.}}: Просвещение, 1972.</ref>։
 
Սակայն ժամանակի ընթացքում այդ հայեցակարգը ևս զարգացում է ապրել, այդ թվում՝ լեզվաբանական հարաբերականության տեսության և լրացված իրականության սկզբունքի ազդեցության ներքո։ Հետևաբար, «ռեալիզմ» եզրույթը գրականության մեջ, ինչպես նաև արվեստի այլ տեսակներում, ունի հարաբերական և հակասական նշանակություն:նշանակություն։ Այսպես, ըստ Ռուդնևի, գրականությունն արտացոլում է ոչ թե իրականությունը, այլ «միջին լեզվական նորմի» լեզուն։ Հետևաբար, եթե ընթերցողին ամեն ինչ հասկանալի է և մոտ, ապա դա ռեալիզմ է։ Իսկ եթե գրողը նոր բան է հայտնագործում և ոչ միշտ է հասկանալի ընթերցողին, ապա դա ֆորմալիզմ է կամ մոդեռնիզմ։ «Այս իմաստով, ֊ գրել է Ռուդնևը, ֊ որևէ կերպ չի կարելի [[Ալեքսանդր Պուշկին|Պուշկինին]], [[Միխայիլ Լերմոնտով|Լերմոնտովին]], [[Նիկոլայ Գոգոլ|Գոգոլին]], [[Լև Տոլստոյ|Տալստոյին]], [[Ֆեոդոր Դոստոևսկի|Դոստաևսկուն]] և [[Անտոն Չեխով|Չեխովին]] անվանել ռեալիստներ, որոնք չէին հնազանդվում լեզվի միջին նորմիային, այլ ձևավորում էին նորը:նորը։ Նույնիսկ Չերնիշևսկու վեպը չի կարելի ռեալիստական անվանել, քանի որ դա ավելի շատ ավանգարդ արվեստ է»<ref>''Руднев В. П.'' Словарь культуры ХХ века: Ключевые понятия и тексты. — {{М.}}: Аграф, 1997. — С. 254—255.</ref>։
 
== Ռեալիզմը թատրոնում ==
Ռեալիզմը թատրոնում, որպես իրատեսական դրամա, միջանկյալ [[ժանր]] է, որը սահմանակից է ինչպես [[ողբերգություն|ողբերգությանը]], այնպես էլ [[կատակերգություն|կատակերգությանը]], որտեղ հակամարտությունը սովորաբար ողբերգական ավարտ չի ունենում:ունենում։ Նրա էական առանձնահատկությունը սուր հրատապությունն է, հետաքրքրությունը արդիականության նկատմամբ:նկատմամբ։ Պատկերի ճշգրտության ձգտումն այնքան որոշիչ է ռեալիստների համար, որ նույնիսկ անցյալին դիմելիս նրանք մնում են նույնքան նրբանկատ փաստերի նկատմամբ, որքան ժամանակակից կյանքի տիպերի և իրադարձությունների պատկերում<ref>Реализм // Театральная энциклопедия: [В 6 т.] / Гл. ред. П. А. Марков. — {{М.}}: Советская энциклопедия, 1961—1967.</ref>:։
 
== Մոգական ռեալիզմ ==
{{main|Մոգական ռեալիզմ}}
''Մոգական ռեալիզմը'' գեղարվեստական մեթոդ է, որտեղ աշխարհի ռեալիստական պատկերում ներառված են [[Մոգություն|մոգական]] տարրեր<ref name=sharshun>''Шаршун С.'' Магический реализм // Числа. — 1932. — № 6. — С. 229.</ref><ref name=mirf>[http://www.mirf.ru/Articles/art6391.htm О жизни и о чуде: Магический реализм: Философские притчи в кино] // Мир фантастики. — 2014. — № 135, ноябрь.</ref>։ Ժամանակակից իմաստով այս եզրույթն ավելի շատ նկարագրական է, քան ճշգրիտ:ճշգրիտ։ Սկզբնապես «մոգական ռեալիզմ» եզրույթն օգտագործվել է գերմանացի քննադատ [[Ֆրանց Ռոխ]]ի կողմից՝ «նոր նյութականության» գեղանկարչության ժանրի նկարագրության համար։
 
Լատինամերիկյան մոգական ռեալիզմի հիմքերն են նախակոլումբոսյան հնդկական քաղաքակրթությունների, այդ թվում՝ [[ացտեկներ]]ի, [[Մայաների քաղաքակրթություն|մայաների]], չիբչաների, [[Ինկերի կայսրություն|ինկերի]] գրականությունը, հավատալիքները, մտածողությունը։ Արդեն հնդկական արմատներ ունեցող ստեղծագործություններում, որոնք գրվել են հնդկացի, իսպանացի և պորտուգալացի պատմաբանների, քահանաների և զինվորների կողմից, [[Կոնկիստա|կոնկիստներից]] անմիջապես հետո հանդիպում են ''հրաշալի ռեալիստության'' բոլոր բաղադրիչները:բաղադրիչները։
 
Մոգական ռեալիզմը կերպարվեստի ոճ է, որն ամենօրյա սյուժեները պատկերելիս օգտագործում է ռեալիզմը՝ նկարչի որոշ թվացյալ տեսողական անհեթեթության հետ միասին:միասին։ Գեղանկարչության մեջ այս եզրույթը երբեմն փոխարինելի է հետէքսպրեսիոնիզմով։ 1925 թվականին քննադատ Ֆրանց Ռոխը պատկերի նկարագրության համար օգտագործել է այդ եզրույթը, որը սկիզբ է դրել վերադարձը ռեալիզմին [[էքսպրեսիոնիզմ|էքսպրեսիոնիստների]] էքստրավագանտությունից հետո, որոնք փոխեցին օբյեկտների արտաքին տեսքը նրանց ներքին էության դրսևորման համար։
 
«Մոգական ռեալիզմ» եզրույթը գրականության վերաբերյալ առաջին անգամ առաջարկվել է ֆրանսիացի քննադատ Էդմոն Ժալի կողմից [[1931]] թվականին։ Նա գրել է․ «Մոգական ռեալիզմի դերը ենթադրում է իրականության մեջ փնտրել տարօրինակ, քնարական և նույնիսկ ֆանտաստիկ տարրեր, որոնց շնորհիվ առօրյա կյանքը հասանելի է դառնում բանաստեղծական, սյուրռեալիստական և նույնիսկ խորհրդանշական կերպարանափոխությունների համար»<ref name=sharshun/>։
 
Չնայած եզրույթը հազվադեպ է օգտագործվում [[կինեմատոգրաֆիա]]յի տեսության մեջ, բայց շատ ֆիլմեր հետևում են մոգական ռեալիզմի կանոններին:կանոններին։ Կինոյում, ինչպես նաև արվեստի մյուս ժանրերում, կարելի է հետևել էքսպրեսիոնիզմի հետ մոգական ռեալիզմի կապին։
 
== Տես նաև ==