«Ջևանշիրի գավառ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Ջևանշիրի գավառը հյուսիսից սահմանակցում էր [[Ելիզավետպոլի գավառ|Ելիզավետպոլի]], հարավից՝ [[Շուշիի գավառ|Շուշիի]], հյուսիս-արևելքից՝ [[Արեշի գավառ|Արեշի]] գավառներին:գավառներին։ Արևմուտքում գավառը սահմանակցում էր [[Երևանի նահանգ]]ին:ին։

Ներառել է հիմնականում Արցախի հանրապետության [[Մարտակերտի շրջան|Մարտակերտի]] և [[Շահումյանի շրջան (Արցախ)|Շահումյանի]], ինչպես նաև՝ Ադրբեջանի [[Բարդայի շրջան|Բարդա]]յի և [[Թարթառի շրջան|Թարթառ]]ի շրջանները:շրջանները։

«[[Ջիվանշիր]]» անվանումը հասնում է մինչև վաղ միջնադարյան շրջան, երբ [[Գարդման (գավառ)|Գարդմանը]], [[Արցախ նահանգ|Արցախն]] ու [[Առան]]ը կառավարվում էին աղվանից միապետերի կողմից:կողմից։ Արքաներից մեկի անունը եղել է [[Ջիվանշիր]] (637/642-683): [[Միջին պարսկերեն]]ից թարգմանվում է իբրև «երիտասարդ առյուծ»:։ Իրականում «Ջևանշիր» անունը երևէ կապ չունի միջնադարյան Աղվանքի արքայի հետ, այլ այդպես է կոչվել թյուրքալեզու ցեղը, որի ներկայացուցիչներից երկուսը՝ Փանահ-Ալին (1747-1763) և Իբրահիմը (1763-1806), եղել են [[Ղարաբաղի խանություն|Ղարաբաղի]] խաները:խաները։ Ավելի ուշ այդպես կոչվել է Թարթառ գետի դաշտավայրային հատվածը:հատվածը։ Նույն գետի լեռնային հովիտը հայտնի էր «Ջրաբերդ» անվամբ, որտեղ ուշ միջնադարում ձևավորվել էր [[Ջրաբերդի մելիքություն|համանուն մելիքություն]]:։

Գավառը կազմվել է 1867 թվականին՝ անջատվելով [[Շուշիի գավառ]]ից (1840-1918)։ Նախկինում, այն մտել է Պարսկաստանի [[Ղարաբաղի խանություն|Ղարաբաղի խանության]] (1747-1806), ապա [[Ղարաբաղի գավառ|Ղարաբաղի (Շուշիի) գավառ]]ի մեջ:մեջ։ Այդպիսով, Արցախը [[Ռուսական կայսրություն|Ռուսական կայսրությանը]] միացել էր ավելի քան 20 տարի [[Թուրքմենչայի պայմանագիր|Թուրքմենչայի պայմանագրից]] առաջ, և մնացել դրա կազմում ավելի քան հարյուր տասը տարի:տարի։

Ռուսական տիրապետության առաջին հինգ տասնամյակների ընթացքում տեղի են ունենում վարչատարածքային մի քանի փոփոխություններ:փոփոխություններ։ 1840 թվականին լուծարվում է Ղարաբաղի (Շուշիի) գավառը՝ որպես ինքնուրույն միավոր. Կովկասում ստեղծվում են վարչաքաղաքական երկու միավորներ՝ [[Վրացա-Իմերեթական նահանգ]] և [[Կասպիական մարզ]]:։ Վերջինիս կազմում ընդգրկվում է Ղարաբաղը՝ Զանգեզուրի հետ միասին:միասին։ 1846 թվականից վերոհիշյալ երկու միավորները կիսվում են երկուական մասի. Կասպիական մարզում ձևավորվում են [[Շամախիի նահանգ|Շամախու]] (1846-1859) և [[Դերբենդի նահանգ|Դերբենդի]] (1846-1860) նահանգները:նահանգները։ 1859-1860 թվականներին դրանց տեղում ձևավորվում են երկու նոր միավոր՝ [[Բաքվի նահանգ]]ը (1859-1918) և [[Դաղստանի մարզ]]ը (1860-1918):։ Որոշ ժամանակ անց ձևավորվում է նոր՝ [[Ելիզավետպոլի նահանգ]]ը (1868-1918), որի մեջ են միավորվում [[Ղազախի գավառ|Ղազախի]] և [[Ելիզավետպոլի գավառ|Ելիզավետպոլի]] գավառները Թիֆլիսի, իսկ Զանգեզուր-Ղարաբաղը՝ Բաքվի նահանգից:նահանգից։ 1873 թվականին Շուշիի գավառից անջատվում է նաև [[Ջաբրայիլի գավառ]]ը:ը։

1918-1920 թվականներին Ջևանշիրի գավառը համարվել է վիճելի տարածք [[Հայաստանի առաջին Հանրապետություն|Հայաստանի առաջին հանրապետության]] և [[Մուսավաթական Ադրբեջան]]ի մեջ, իսկ 1921 թվականի հուլիսին այն ամբողջությամբ մտել է [[Ադրբեջանի Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Խորհրդային Ադրբեջանի]] կազմ, մեջտեղի հատվածով՝ ԼՂԻՄ կազմում:կազմում։

1897 թվականի մարդահամարի տվյալներով գավառի բնակչությունը 72,719 մարդ էր, որի ավելի քան 27 տոկոսը հայեր էին (19,551 մարդ), իսկ 73 տոկոսը՝ մուսուլմաններ՝ [[Ադրբեջանցիներ|թաթարներ]], [[քրդեր]], [[թուրքեր]] (52,041 մարդ)<ref>[http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/rus_gub_97.php?reg=63 Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г.]</ref>։ Նրանք բնակվում էին հիմնականում դաշտավայրային հատվածում:հատվածում։ [[Թարթառ (քաղաք)|Թարթառ]] քաղաքի բնակչությունը 1897 թվականին 752 մարդ էր<ref>[http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/rus_gub_97.php?reg=63 Первая Всеобщая перепись населения Российской империи 1897 года. Елисаветпольская губерния]</ref>:։

1921 թվականից Ջևանշիրի գավառից անջատվում և Ադրբեջանին են կցվում ժամանակակից [[Բարդայի շրջան|Բարդա]]յի և [[Թարթառի շրջան|Թարթառ]]ի շրջանները, իսկ մնացած տարածքները կիսվում են [[Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ]]ի և [[Կարմիր Քրդստան]]ի միջև:միջև։