«Ջրի ժամացույց»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Ջրի ժամացույց''' կամ '''կլեպսիդրա''' ({{lang-grc|κλεψύδρα от κλέπτω` գողանալ + ὕδωρ` ջուր}}), ասուրաբաբելոնյան և [[Հին Եգիպտոս]]ի շրջանից հայտնի սարք, որով չափել են [[ժամանակ]]ը<ref name=egypt>Водяные часы [[Аменхотеп III|Аменхотепа III]] [http://www.eternalegypt.org/EternalEgyptWebsiteWeb/HomeServlet?ee_website_action_key=action.display.element&story_id=19&module_id=5&language_id=1&element_id=60513&ee_messages=0001.flashrequired.text Alabaster water clock of King Amenhotep the Third] {{ref-en}}</ref>:։ Սարքը գլանաձև անոթ էր, որից ջրի բարակ շիթի արտահոսքով որոշվում էր ժամանակը:ժամանակը։ Օգտագործվել է մինչև [[17-րդ դար]]ը:ը։

Հռոմեացիների մոտ մեծ գործածություն են ունեցել ամենապարզ կառուցվածքով ջրի ժամացույցները:ժամացույցները։ Առաջին ջրային ժամացույցը [[Հռոմ]]ում տեղադրվել է ռազմական ու քաղաքական նշանավոր գործիչ Պուբլիոս Նազիկայի պատվերով (Ք. ա. 157 թվական):։ [[Պոմպեյ]]ի ջրի ժամացույցները հռչակված էին ոսկյա և թանկարժեք քարերից դրվագազարդերով:դրվագազարդերով։ [[6-րդ դար]]ի սկզբին մեծ հեղինակություն էին վայելում [[Բոետիոս]]ի մեխանիզմները, որոնք նա տեղադրել էր արքա Թեոդորոս Մեծի և վերջինիս խնդրանքով նաև Բուրգունդիայի արքա Հունդոբադի համար:համար։ Դրանից հետո նմանատիպ ժամացույցների կիրառումը անկում է ապրում, քանի որ Հռոմի Պավել 1-ին պապը [[Պիպին Կարճահասակ]]ին ջրի ժամացույց է նվիրում որպես հազվագյուտ մի բան:բան։ [[Հարուն ալ Ռաշիդ]] արքան 809 թվականին [[Կառլոս Մեծ]]ի համար բարդ մեխանիզմով ջրի ժամացույց է ուղարկում [[Աախեն]]:։ Պասիֆիուս անունով մի հոգևորական [[9-րդ դար]]ում կրկնօրինակել է [[արաբներ]]ի` նման ժամացույց պատրաստելու արվեստը, իսկ [[10-րդ դար]]ի վերջին արաբներից վերցրած իր մեխանիզմներով հռչակվել է Հռոմի պապ Սիլվեստեր 2-րդը:րդը։

Հայտնի էին նաև ֆրանսիացի մաթեմատիկոս Օրոնցիուս Ֆինեուսի և գերմանացի գիտնական Կիրհերի ջրային ժամացույցները, որոնք պատրաստված էին սիֆոնի սկզբունքով:սկզբունքով։ Շատ մաթեմատիկոսներ, այդ թվում` [[Գալիլեյ]]ը, Պիեր Վարինիոնը և Բեռնուլին, անդրադարձել են այն խնդրին, թե ինչպիսին պետք է լինի ջրի ժամացույցի անոթը, որ ջուրը հավասարաչափ կաթի:կաթի։

Ներկայումս ջրի ժամացույցը որոշակի տարածում ունի [[Ֆրանսիա]]յում:յում։ Այսպես` [[Ֆորտ Բոյար (հեռուստախաղ)|Ֆորտ Բոյար]] հեռուստախաղում մասնակիցների փորձության ժամանակահատվածը նշվում է կապույտ ջուր ունեցող ջրի ժամացույցով:ժամացույցով։

* Որոշակի ժամանակահատված չափվել է ջրի քանակությամբ, որը կաթիլ առ կաթիլ ծորացել է անոթի հատակի փոքր բացվածքից:բացվածքից։ Այդ կառուցվածքն են ունեցել ջրի ժամացույցները [[եգիպտացիներ]]ի, բաբելոնցիների, հին հույների մոտ<ref name=egypt />:։

* [[Չինացիներ]]ի, [[հնդիկներ]]ի և ասիկան մի շարք այլ ժողովուրդների մոտ հակառակ սկզբունքն է գործել. դատարկ, կիսաշրջանաձև անոթը, լողալով ջրի մեծ ավազանում, փոքր բացվածքից քիչ-քիչ լցվել է ջրով (մի պոեմում հերոսուհին անոթի մեջ ադամանդ է գցում, որպեսզի անցքը փակվի, և անոթը ուշ լցվի ջրով):։

Ջրի այսպիսի ժամացույցի գործածման սկզբունքից է առաջացել «ժամանակը սպառվում է» արտահայտությունը:արտահայտությունը։

Առաջին տիպի ժամացույցները զգալիորեն կատարելագործվել են:են։ [[Պլատոն]]ը նկարագրում է երկու [[կոն]]երի մեխանիզմը, որոնք տեղադրված են իրար մեջ:մեջ։ Նրանց օգնությամբ մոտավորապես պահպանվել է ջրի միևնույն մակարդակը` դրանով կարգավորելով նրա արտահոսքի արագությունը<ref name=rees>[http://www.ubr.com/clocks/pub/clep/clep.html CLEPSYDRA from Rees’s Clocks, Watches and Chronometers, 1819] {{ref-en}}</ref>:։ Նման մեխանիզմները կատարելության են հասցվել [[Ալեքսանդրիա]]յում Ք. ա. 3-րդ դարում:դարում։ Հատկապես հայտնի են [[Հերոն Ալեքսանդրիացի|Հերոնի]] ուսուցիչ Քթիսիբիոսի ({{lang-gr|Κτησίβιος}} մ․թ․ա․ 285 - մ․թ․ա․ 222) մշակած ժամացույցները:ժամացույցները։ Իսկ Արսինոյայի տաճարում տեղադրված կլեպսիդրը գործում էր հետևյալ կերպ.

|Կլեպսիդրա (ջրային ժամացույց):։ а — արտաքին տեսք, б — կտրվածք:կտրվածք։ 1 — խողովակ, որով ջրի մշտական աղբյուրից ջուր է լցվում, 2 — կերպարը, որի աչքից ջրի հավասարաչափ մասերը կաթիլ առ կաթիլ խողովակից (3) լցվում են պահեստ (4), 5 — խցան պատկերով (6), որը գլանաձև մասում փայտիկի օգնությամբ ցույց է տալիս ժամանակը (7), 8 — սիֆոնի մեխանիզմով խողովակ, որի օգնությամբ օրվա վերջում դուրս է գալիս պահեստում հավաքված ջուրը (4)` պտտելով գլանը (7) ուղղահայաց առանցքի շուրջ 1/365 մասում.

* [[Միջնադար]]ում լայն տարածում են գտել հատուկ կառուցվածքով ջրի ժամացույցները, որոնց մեխանիզմը նկարագրված է հոգևորական Ալեքսանդրի տրակտատում:տրակտատում։ Թմբուկը, որը ներսից բաժանված է մի քանի մասերի, ամրացվում էր առանցքի շուրջն այնպես, որ կարող էր իջնել` պտտելով առանցքի շուրջ կապված պարանները:պարանները։ Եզրային մասում գտնվող ջուրը, ճնշում գործելով հակադիր կողմի վրա, աստիճանաբար պատերի բացվածքով մի մասից մյուսն էր լցվում:լցվում։ Թմբուկի իջնելու աստիճանով էլ չափվում էր ժամանակը<ref name=rees />:։