«Պարսկերենի այբուբեն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8
չ Colon֊ը (:, U+003A) փոխարինում եմ հայերեն վերջակետով (։, U+0589)
Տող 1.
[[Պատկեր:Shahnameh3-1.jpg|մինի|հատված [[Ֆիրդուսի|Ֆիրդուսու]] «[[Շահնամե]]» պոեմից]]
'''Պարսկերենի այբուբեն''' ({{lang-fa|الفبای فارسی‎, ալեֆբայե ֆարսի}}<ref>omniglot.com; [https://www.omniglot.com/writing/persian.htm Persian (Fārsī / فارسی)]</ref>), գրային համակարգ, որը գործածական է ժամանակակից [[պարսկերեն]]ի համար:համար։ Մինչ այդ գոյություն ունեցած գրային համակարգերը, որոնք ստեղծվել էին [[հին պարսկերեն]]ի (մ.թ.ա. 6-3-րդ դարեր), [[պարթևերեն]]ի (մ.թ.ա. 3 - մ.թ. 3-րդ դարեր) և [[պահլավերեն]]ի (3-7-րդ դարեր) համար, զարգացած միջնադարում այլևս գործածական չէին<ref>persiancalligraphy.org; [http://persiancalligraphy.org/History-of-Calligraphy.html History of Calligraphy] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140222030327/http://persiancalligraphy.org/History-of-Calligraphy.html |date=2014-02-22 }}</ref>:։
 
Գրային համակարգը հիմնված է [[արաբերենի այբուբեն]]ի վրա, որը բացատրվում է 7-րդ դարում [[Սասանյան Պարսկաստան]]ի [[Արաբական արշավանքները Պարսկաստան|նվաճմամբ]] և երկու դար տևած [[Արաբական խալիֆայություն|արաբական գերիշխանությամբ]]:։ Երկրում տարածվեց [[իսլամ]]ը իր երկու՝ [[Սուննի իսլամ|սուննի]] և [[Շիա իսլամ|շիա]] ճյուղերով:ճյուղերով։ Ժամանակի ընթացքում շիականությունը հիմնականում դուրս մղեց մյուս բոլոր հավատալիքները:հավատալիքները։ 9-րդ դարում առաջացան [[Սամանիների պետություն|Սամանիների]] (819-999) և [[Սաֆարիների պետություն|Սաֆարիների]] (861-1003) բուն իրանական կիսանկախ պետությունները<ref>Ira M. Lapidus (2012). [https://books.google.am/books?id=qcPZ1k65pqkC&pg=PA256&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false Islamic Societies to the Nineteenth Century: A Global History.] Cambridge University Press. pp. 256–. ISBN 978-0-521-51441-5.</ref>, որոնք հիմք դրեցին արդի պարսկերենի այբուբենին<ref>Ira M. Lapidus (2002). [https://books.google.am/books?id=I3mVUEzm8xMC&pg=PA127&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false A History of Islamic Societies.] Cambridge University Press. pp. 127–. ISBN 978-0-521-77933-3.</ref>:։
 
[[Արաբերենի այբուբեն]]ը հարմարեցվել է պարսկերենի գրային համակարգի համար. պարսկերենի այբուբենը ներառում է [[արաբերեն]]ի բոլոր 28 [[հարֆեր]]ը, ինչպես նաև ևս չորսը՝ پ (փե), ژ (ժե), گ (գաֆ), چ (չե), ուստիև այբուբենը երբեմն կոչվում է «փաժգաչ»:։ Որոշ տառեր ունեն նույնական հնչողություն<ref>[[Գեորգի Նալբանդյան]], [http://www.nayiri.com/imagedDictionaryBrowser.jsp?dictionaryId=110 Պարսկերեն-հայերեն բառարան], Երևան 1987</ref>:։ Գրվում է աջից ձախ, իսկ մաթեմատիկական արտահայտությունները և թվային արժեքները՝ ձախից աջ:աջ։ Հարֆերից որոշներն ունեն չորս գրելաձև:գրելաձև։
 
== Գրանիշեր ==
Ստորև բերված են պարսկերենի այբուբենի 32 գրանիշերը, որոնք հայտնի են որպես «[[հարֆեր]]»:։ Դրանց տեսքը կարող է փոխվել կախված դիրքից. առանձին, սկզբնական (միացված է ձախ կողմում), միջին (միացվում է երկու կողմերում) եւ վերջնական (միացվում է աջ կողմում):։
=== Բաղաձայններ ===
Հարֆերի անունները հիմնականում օգտագործվում են արաբերենից՝ [[պարսկերեն]] արտասանությամբ:արտասանությամբ։
 
{| class="wikitable"
Տող 396.
* «ղ» հնչյունի համար՝ երկու հարֆ՝ 22-րդը (ġayn), 24-րդը (q̈âf)
 
Դրանց գոյությունը բացատրվում է [[Ղուրան]]ում առկա բառերի՝ պարսկերենի բառապաշար ներմուծմամբ. արաբերենում տարահունչ հարֆերը չունեն իրենց համարժեքները պարսկերենում։ Հետևաբար, ուղղագրությունը հիմնվում է արաբերեն բառարմատների վրա, իսկ բուն պարսկական բառերում հիմնականում օգտագործվում են դրանց «առավել թեթև» տարբերակները, որոնք մոտ են [[հնդեվրոպական լեզուներ]]ին՝ «ս» հնչյունի համար 15-րդը (sin), «հ» հնչյունի համար՝ 31-րդը (he), «զ» հնչյունի համար՝ 13-րդը (ze), «ղ» հնչյունի համար՝ 22-րդը (ġayn): Նույնպես խիստ հազվադեպ են [[Հարաքա|թաշդիդը և թանվինը]]:։
 
Յոթ հարֆ (و, ژ, ز, ر, ذ, د, ا) չեն միացվում հաջորդին, հետևաբար՝ ունենալով ընդամենը մեկ գրելաձև:գրելաձև։ Այդպես անջատ է գրվում, օրինակ امروز էմռուզ ("այսօր") բառը:բառը։
 
=== Ձայնավորներ ===
Բացի վերը նշված բաղաձայններից, պարսկերենում գործածվում են վեց ձայնավորներ՝ ա, ի, ու, քմայնային ա, է, ո:ո։ Ընդ որում, դրանցից առաջին երեքն ունեն նույն գրավոր տեսքը, ինչ 1-ին, 30-րդ և 32-րդ կիսաձայն հարֆերը:հարֆերը։ Եթե դրանք ձայնավոր չեն կրում, ապա կիսաձայնից վերածվում են ձայնավորի:ձայնավորի։ Ինչ վերաբերում է մյուս երեք ձայնավորներին, ապա դրանք արաբերենում առկա կարճ ա, կարճ ի և կարճ ու ձայնավորներն են՝
{| class="wikitable"
|-