«Շիրակ (գավառ)»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8 |
չ Colon֊ը (:, U+003A) փոխարինում եմ հայերեն վերջակետով (։, U+0589) |
||
Տող 1.
{{այլ կիրառումներ|Շիրակ (այլ կիրառումներ)}}
{{ոճ}}
'''Շիրակ''', գավառ [[Մեծ Հայք]]ի [[Այրարատ]]
== Աշխարհագրություն ==
Շիրակ գավառը զբաղեցնում է [[Ախուրյան (գետ)|Ախուրյան]] գետի միջին և ստորին հոսանքի ավազանը։ Գավառի տարածքը կազմում է 3730<ref name="shirakmuseum.am">[http://www.shirakmuseum.am/HTML/shirak_am.html Շիրակ Աշխարհի Պատմություն] {{ref-am}}</ref> կմ²
Շիրակը պատմական Հայաստանի Այրարատ նահանգի գավառներից մեկն
Շիրակ պատմական գավառի տարածքը բնակեցվել է դեռևս վաղ քարի դարի
== Պատմություն ==
Մ.թ.ա 4-րդ հազարամյակի վերջերում Շիրակում սկսվում է բրոնզի դարի ժամանակաշրջանը, որը հանդես է գալիս բազմաթիվ հուշարձաններովª բնակավայրեր, դամբարանադաշտեր, ամրոցներ և
Այս ժամանակաշրջանում Հայկական լեռնաշխարհում, ըստ խեթական և ասորեստանյան աղբյուր¬ների, կազմավորվում են ցեղային
Մ.թ.ա. 12-րդ դարից Հայկական լեռնաշխարհում և Շիրակում սկսվում է երկաթի մշակումը, որը էապես ազդում է տնտեսության և հասարակական հարաբերությունների զարգացման
Մ.թ.ա. 9-րդ դարում Վանա լճի ավազանում ստեղծվում է [null Ուրարտական] պետությունը, որը հզո¬րացմանը զուգընթաց սկսում է նվաճել և հպատակեցնել հարևան ցեղերինª նրանց տարածքները ընդգրկելով պետության կազմի
Վանի թագա¬վո¬րության արքաների թողած հաղթական արձանա•րությունները հարուստ նյութ են պարունակում Շիրակի բնակչության, բարձր զար•ացած երկրագործության և անասպահության
Շիրակը հազարամյակներ շարունակ եղել և մնում է Հայաստանի հացահատիկային կուլտուրաների մշակման հիմնական օջախներից
Ուրարտական պետության անկումից հետո Շիրակը Հայկական թա•ավորության կազմում էր, որը հետագայում վերածվեց [null Աքեմենյան] Պարսկաստանի
Շիրակի այս ժամանակաշրջանի մշակույթի լավա•ույն հուշարձաններից է Բենիամինի անտիկ բնակավայրը, որի մ.թ.ա. 5-2 դարերի պալատական շենքում հստակորեն ուրվագծվում են աքեմենյան պաշտոնական [null մշակույթի] ազդեցությունը և դրանց տեղական
Երվանդ վերջին թագավորի գահակալության ժամանակª մ.թ.ա. 3-րդ դարի վերջերին, արքա¬յական նստավայրը Արմավիր մայրաքաղաքից տեղափոխվում է նորակառույց Երվանդաշատ քաղաքը, որը գտնվում էր Շիրակի հարավումյրում, Արաքս և Ախուրյան գետերի միախառնման մասում։
Արտաշիսյան հարստության գահակալության տարիներին ª մ.թ.ա. 1891թ.թ. Հայաստանը տնտե¬սա¬կան և մշակութային մեծ վերելք է ապրում, իսկ Տի•րան Մեծի գահակալության շրջանումª մ.թ.ա. 70-60 ական թվականներ, վեր է ածվում աշխարհակալ [null պետության]
Գրավոր աղբյուրների վկայությամբ, Շիրակը տարանցիկ առևտրի ճանապարհներով կապվում էր հարևան երկրների մշակութային կենտրոնների
[null Արշակունյաց] հարստության հաստատումից հետոª մթ. 1-ին դարի կեսեր, երբ երկրում ձևավորվում են ֆեոդալական հարաբերությունները, նախկինում արքայապատկան Շիրակ գավառը որպես ավատ տրվում է Կամսարական հզոր նախարարական
4-րդ դարի սկզբում Հայաստանում քրիստոնեությունը պետական կրոն ընդունելուց հետո Շիրակում սկսվում է նոր տիպի հոգևոր [null կառույցների] շինարարություն, որոնցից է 5-րդ դարի Երերույքի բազիլիկը և այլ տաճարներ մինչ այժմ կանգուն են և հանդիսանում են վաղ միջնադարյան հայ ճարտարապետության
[null Բագրատունյաց] օրոքª /9-11-րդ դարերում/ Շիրակը նոր վերելք է
10-րդ դարի կեսերից Շիրակում իրենց գործունեությունն են ծավալում ասպարեզից հեռացած Կամսարականների շառավիղª Պահլավունի նախարարական տոհմի ներկայացուցիչները, որոնք զգալի դեր են կատարել Բագրատունյաց թագավորության քաղաքական, ռազմական, տնտեսական և մշակութային
Պահլավունիների շինարարական գործունեության մասին Շիրակում, բացի դեռևս կանգուն պատմաճարտարապետական հուշարձաններից, պահպանվել են բազմաթիվ վիմագիր արձանագրություններ, իսկ Մարմաշենի վանքում նրանց տոհմային գերեզնանոցը
Բագրատունյաց թագավորության կործանումից և բյուզանդական /1045-1064թ.թ./, այնուհետև սելջուկյան թուրքերի տիրապետության հաստատումից հետո Շիրակում տնտեսական և մշակութային կյանքն անկում
Շիրակի հետագա վերելքը կապվում է 1199թ. սելջուկյան նվա¬ճող¬ներից ազատա•րման և այստեղ Զաքարյանների իշխանության հաստատման
Շիրակի կարճատև վերելքն ընդհատվեց մոնղոլ-թաթարների արշավանքի և երկրի նվաճման հետևանքով, որոնց գերիշխանությունը տևեց 13-14-րդ
[null 1555] թվականին Սեֆյան Պարսկաստանի և Օսմանյան Թուրքիայի միջև կնքված հաշտության պայմանագրով Հայաստանը բաժանվում է նրանց
1837 թվականին Շիրակ է այցելում Ռուսաստանի Նիկոլայ 1-ին
1849 թվականին կազմավորվում են Երևանի նահանգը և Ալեքսանդրապոլի գավառը, որը իր սահ¬մաններով հիմնականում համապատասխանում էր պատմական Շիրակի արևելյան
[null Ալեքսանդրապոլ] քաղաքը և գավառը կարճ ժամանակահատվածում մեծ վերելք են
Առաջին համաշխար¬հա¬յին պատերազմը, հեղափոխությունները, 1918-1920 թվականների թուրքական ինտերվենցիան, որն ուղեկցվում էր կոտորածներով ու թալանով, քայքայեցին գավառի տնտեսությունը, տասնյակ հազարավոր մարդկանց տարագրության պատճառ
Հայաստանի հանրապետության նոր վարչական բաժանմամբ նույն տարածքում կազմվում է Շիրակի մարզը Գյումրի կենտրոնով /[null քարտեզ]/:
|