«Շենգավիթ հնավայր»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8
չ Colon֊ը (:, U+003A) փոխարինում եմ հայերեն վերջակետով (։, U+0589)
Տող 10.
|Ներկա վիճակը =
}}
'''Շենգավիթ''', վաղ բրոնզեդարյան հնավայր-հուշարձան [[Հայաստան]]ի մայրաքաղաք [[Երևան]]ի հարավ-արևմտյան հատվածում՝ [[Երևանյան լիճ|Երևանյան լճի]] արևելյան հրվանդանին:հրվանդանին։
 
== Պատմական նկարագիր ==
Շենգավիթը Հայաստանում վաղ բրոնզեդարյան առավել հայտնի և լավ ուսումնասիրված բազմաշերտ, 4 մ խորությամբ հուշարձան է, զբաղեցնում է 6 հեկտար տարածությամբ անկանոն ձվաձև մի հարթակ:հարթակ։ Բնակատեղին շրջափակված է եղել անմշակ քարերից կառուցված հզոր պարսպով:պարսպով։ Պարսպի տակ` հյուսիսային կողմում, հայտնաբերվել է դեպի Հրազդան գետն իջնող սալապատ գետնուղի, իսկ պարսպից դուրս տարածվել է դամբարանադաշտը:դամբարանադաշտը։ Շենգավթի կառույցները վկայում են ինչպես շինարարական դարավոր ավանդույթների հարատևման, այնպես էլ շինարարության որոշակի առաջընթացի մասին:մասին։ Հնավայրի կացարանները բավականին ընդարձակ էին ու բարեկարգ:բարեկարգ։ Շինարարական աղյուսը ստացել էր ավելի հաստատուն ձև, քարե շեմեր և աստիճաններ ունեցող մուտքերը զետեղված էին գերազանցապես արևելյան կողմում, հատակները պատրաստված էին մանր կոպիճի համակենտրոն շարվածքով:շարվածքով։ Կլոր կացարաններն ունեին կոնաձև, իսկ նրանց կից կառույցները՝ տափակ տանիքներ<ref>Հայ ժողովրդի պատմություն I, Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների ակադեմիա, Երևան, 1971 թ.</ref>:։
Հնավայրում 1936-1938 թթ հետազոտություններ, ապա պեղումներ է կատարել հնագետ Եվգենի Բայբուրդյանը:Բայբուրդյանը։ Նրա՝«Հնագույն մշակույթների հերթագահությունը Հայաստանում ըստ հնագիտական նյութի» աշխատության մեջ, հեղինակը հիմնավորում և նկարագրում է Շենգավիթյան մշակույթը:մշակույթը։ Աշխատանքը նվիրված է Շենգավիթ բնակատեղիի պեղումներին և գիտական հետազոտությունների արդյունքներին:արդյունքներին։ Համաձայն աշխատության՝ հնավայրը հնագետների կողմից բացահայտվել է դեռևս 1924-1925 թվականներին, սակայն լայն ուսումնասիրություններ չեն իրականացվել:Հետագայում, տարածքում պատահաբար հայտնաբերվել է կոտրված աման և կավե օջախի մնացորդներ:Ինչից ելնելով էլ, 1936 թվականին, Հայաստանի պատմության թանգարանի աշխատակիցների կողմից տարածքն ուսումնասիրվեց, իսկ Պատմական հուշարձանների պահպանության պետական կոմիտեն 1936 թվականի հունիսի 14-ից սկսեց պեղումներ իրականացնել:իրականացնել։ Հեղինակը Շենգավիթյան մշակույթը անվանում է նաև «Կուր-Արաքսյան», «Վաղ-Անդրկովկասյան» մշակույթ<ref>Шенгавит, Каталог археологических материалов из коллекций Музея истории Армении, Музей Историии Армении, Ереван, 2015г.</ref>:։
1958 թ-ից Շենգավթի տարածքում հնագիտական նոր ուսումնասիրություններ ու պեղումներ են սկսվել հնագետ Սանդրո Սարդարյանի ղեկավարությամբ:ղեկավարությամբ։ 1958-1980 թթ ընթացքում նրա կողմից պեղվել է բնակատեղիի պահպանված հատվածի կենտրոնական մասը <ref name="ReferenceA">Ս.Հ. Սարդարյան, Նախնադարյան հասարակությունը Հայաստանում, Երևան, 1967 թ.</ref>:։
2000 թ. օգոստոսից ուսումնասիրություններ են կատարվել հայ-ամերիկյան միացյալ հնագիտական արշավախմբի  կողմից՝ հնագետ Հակոբ Սիմոնյանի ղեկավարությամբ:ղեկավարությամբ։
Ներկայումս հնավայրը ներկայանում է իրար միացած կլոր կամ քառանկյուն հիմք ունեցող կացարաններով, թեք ու նեղ փողոցներով:փողոցներով։
 
==Պեղածո նյութ==
Պեղումների արդյունքում հայտնաբերվել են.
*Ոսկրե իրեր (իլիկի գլուխներ, նետասլաքներ, հերուններ, ասեղներ, կարթեր և այլն), պղնձե իրեր:իրեր։
*Պեղվել են բարձր որակի մանր ու խոշոր ամաններ՝ կարասներ, կճուճներ, գավաթներ, քրեղաններ, թասեր, սկահակներ, քամիչներ և այլն:այլն։ Անոթի գույնը կապված է եղել թրծելուց և ներկելուց:ներկելուց։ Պեղված Խեցեղենն ունի մի շարք տարբերակներ ինչպես ձևի, այնպես էլ նախշերի կատարման տեսակետից:տեսակետից։ Հայտնաբերված խեցեղենի իրերի նախշերը բազմազան են:են։ Խեցեղենը հիմնականում է եղել սև փայլեցված և ունեցել է երկրաչափական նախշեր՝ եռանկյունիներ, շեղանկյուններ, պարույրներ, զուգահեռ գծեր և այլն:այլն։
*Օջախներ:Օջախներ։ Օջախներն ունեին պաշտպանիչ նշանակություն:նշանակություն։ Շատ հաճախ խորհրդանշում էին տոհմի հարատևումը, բարգավաճումը:բարգավաճումը։ Բնակատեղիից հայտնաբերված օջախների ձևերը բազմազան են:են։
*Հացահատիկի հորեր՝ 3-4 մ. խորությամբ, 1 մետր լայնությամբ ալյուրի ամբար:ամբար։
*Աշխատանքային գործիքներ - պեղվել են նաև բազում աշխատանքային գործիքներ կայծքարից, օբսիդիանից և ամուր քարատեսակներից են:են։ Դրանք են՝ մուրճեր, կացիններ, գուրզեր, հավանգներ, սանդեր, աղորիքներ, դանակներ, նետասլաքներ, մանգաղի ներդիրներ, քարե բրիչներ:բրիչներ։ Սանդերի փոքր չափերն օգտագործվել են սերմեր, արմատներ մանրացնելու համար:համար։
*Արձանիկներ:Արձանիկներ։ Հայտնաբերվել են նաև այծի, ձիու, ցուլի արձանիկներ:արձանիկներ։ Կարելի է ենթադրել, որ ձին օգտագործել են բնակավայրերի միջև մշտական կապ պահպանելու համար, իսկ ցուլը եղել է պաշտամունքի առարկա ողջ Առաջավոր Ասիայում:Ասիայում։
*Կենդանիների ոսկորներ:ոսկորներ։ Գտնվել են շան, ցուլի, վարազի, նապաստակի, այծյամի և այլ կենդանիների ոսկորներ:ոսկորներ։ Ձկնորսության կարևոր ճյուղ լինելու մասին են վկայում հայտնաբերված ձկների մնացորդները (իշխան, սուդակ և այլ):։
*Պեղվել են մի շարք թաղումներ, որոնք տոհմական բնույթի էին՝ պատկանել են մի մեծ ընտանեկան համայնքի:համայնքի։
*Գտնվել են հոնի, կեռասի կորիզներ և այլն<ref name="ReferenceA"/>:։
 
==Բնակավայրի անկման պատճառներ==
Բնակավայրի անկման պատճառները մնում են այսօր քննարկման առարկա մասնագետների շրջանում:շրջանում։ Նրանց հիմնական մասը կարծում է, որ անհետացման պատճառները կարող են լինել  հետևյալ երեք գործոնները՝
 
# էկոլոգիական փոփոխությունների արդյունքում սկսված աղուտացման երևույթը
# ներփակ տնտեսական հարաբերությունները
# էթնիկական տեղաշարժերն ու ներխուժումները
Այս ամենի արդյունքում մ.թ.ա. 2-րդ հազարամյակի սկզբին Շենգավիթյան բնակատեղին լքվում է:է։
 
==Թանգարանի հավաքածուն==
[[File:Shengavit Museum Interior.jpg|250px|thumb|left|Շենգավիթ հնավայրի թանգարանը]]
 
«Էրեբունի» պատմահնագիտական արգելոց-թանգարանի «Շենգավիթ» մասնաճյուղը ստեղծվել է 1968 թ., որի համար գիտական հիմք են հանդիսացել Շենգավիթ հնավայրը և այնտեղից հայտնաբերված գտածոները:գտածոները։
Պեղված նյութերի որոշ մասն այսօր գտնվում է նաև Երևան քաղաքի և Հայաստանի պատմության թանգարաններում:թանգարաններում։ Հավաքածուն ներառում է պաշտամունքային իրեր՝ օջախներ, զոհասեղաններ, հենակներ, ճրագներ, ձկան արձանիկներ, ինչպես նաև կնոջ, տղամարդու, թռչունի, խոյի, ցուլի արձանիկներ, քարե, ոսկրե աշխատանքային գործիքներ՝ կացիններ, աղորիքներ, սանդեր, գուրզեր, ասեղներ, իլիկի գլուխներ, նետասլաքներ, բրոնզե զարդեր՝ օղեր, ապարանջաններ, քորոցներ և այլն:այլն։ Հավաքածուի մաս է կազմում սև, փայլեցված, կարմիր, գորշ խեցեղենը, որը փորագրված է եղել երկրաչափական նախշերով կամ կենդանիների՝ թռչունների, այծի, ձիու, եղջերուի պատկերներով<ref>{{cite web | url=http://www.erebuni.am/index.php?option=com_content&view=article&id=1245&Itemid=286&lang=hy | title=Էրեբունի թանգարան․ Պեղումներ և արժեքավոր գտածոներ | publisher=.erebuni.am | accessdate=28 Սեպտեմբեր 2018 | archive-date=2018-09-26 | archive-url=https://web.archive.org/web/20180926063608/http://erebuni.am/index.php?option=com_content&view=article&id=1245&Itemid=286&lang=hy | dead-url=yes }}</ref>:։
 
==Այլ տվյալներ==
Թանգարանի ցուցադրության աշխատանքային ժամեր՝ 10:30-16:30 (երեքշաբթի-կիրակի):։ <br>
Հանգստյան օրը՝ երկուշաբթի:երկուշաբթի։<br>
Տոմս՝ մեծահասակներ՝ 1000 ՀՀ դրամ, դպրոցահասակ երեխաներ, ուսանողներ՝ 300 ՀՀ դրամ<br>
Անվճար օր՝ յուրաքանչյուր ամսվա երկրորդ ուրբաթ օրը՝ դպրոցականների համար, վերջին շաբաթ օրը՝ ուսանողների և մեծահասակների համար:համար։
 
==Պատկերասրահ==