Վիքիպեդիա

«Շագրենի կաշին»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
չ Colon֊ը (:, U+003A) փոխարինում եմ հայերեն վերջակետով (։, U+0589)
Տող 15.
«Շագրենի կաշին» վեպը պարունակում է ֆանտաստիկ տարրեր, թեև այն ամբողջությամբ [[Ռեալիզմ (գրականություն)|ռեալիզմի]] ժանրից է։ Վեպում հեղինակն օգտագործել է իր կյանքից վերցրած իրական փաստեր։ «Շագրենի կաշին» վեպի հիմնական և կենտրոնական թեման մարդու ցանկությունների և շագրենի կաշվի միջև մշտապես առկա կոնֆլիկտն է։ Զարմանահրաշ կաշին ներկայացվում է որպես մարդու ճակատագիր, մարդու ապրելու ուժ, որը պակասում է իղձերի իրականացման ընթացքում։
 
«Շագրենի կաշին» վեպը հաստատապես Բալզակին դարձրել է [[Ֆրանսիա]]յի կարևոր ու անփոխարինելի գրող<ref name="Երկերի ժողովածու">Օնորե դը Բալզակ - Երկերի ժողովածու 10 հատորով, «Մարդկային կատակերգություն» , 1-ին հատոր (Հայպետհրատ, [[Երևան]], [[1956]])</ref>:։ Վեպի լույս տեսնելուց հետո գրողը նշանակալիորեն լայնացրեց իր հասարակական շրջանակը, և նրան ապագա այլ նախագծերի համար սկսեցին բուռն ցանկությամբ փնտրել խմբագիրներն ու հրատարակիչները<ref name="Երկերի ժողովածու"/>:։ Վեպը գրելիս գրողի վրա մեծ ազդեցություն է ունեցել [[Գիզելհյե Վոլֆգանգ Քլեբ]]ի «Մահացու ցանկություններ» ({{lang-de| Die tödlichen Wünsche}}) օպերան։
 
Օնորե դը Բալզակը 9 տարի հաջողության չէր կարողանում հասնել մինչև «Շագրենի կաշին» վեպի ստեղծումը։ 1830 թվականին Բալզակն սկսեց որպես գրող ճանաչում ձեռք բերել։ Այնուամենայնիվ, Բալզակի ծնողները չէին ցանկանում, որ իրենց որդին դառնա գրող։
Տող 21.
== Գրքի ստեղծումն ու հրատարակումը ==
[[Պատկեր:Caricature1830Ad.jpg|մինի|Բալզակն իր վեպի առանձին հատվածներ հրատարակել է «Կարիկատյուր» ֆրանսիական թերթում, մինչև գրքի ամբողջական տարբերակի հրատարակումը]]
Վեպի առաջին հրատարակությունը 2 գրքով և հեղինակի առաջաբանով լույս է տեսել 1831 թվականի [[օգոստոս]]ին, [[Փարիզ]]ում:ում։ «Շագրենի կաշին» վեպի առանձին հատվածները Բալզակը հրատարակել է պարբերական մամուլում՝ մինչև վեպի լույսընծայումը։
 
«Շագրենի կաշին» վեպի առաջին հրատարակության մեջ առաջաբանում հեղինակն ընդգծում է վեպի սատիրական-մերկացնող նշանակությունը, նրա սոցիալական բնույթը՝
{{քաղվածք|Մարդիկ մեզնից պահանջում են գեղեցիկ պատկերներ:պատկերներ։ Բայց դրանց համար որտեղի՞ց նմուշներ վերցնել:վերցնել։ Ձեր խղճուկ հագուստները, ձեր կիսակատար հեղափոխությունները, ձեր շաղակրատ բուրժուան, ձեր մեռած կրոնը, այլասերված իշխանությունները, ձեր գահազուրկ թագավորները, մի՞թե նրանք այնքան բանաստեղծական են, որ արժանի լինեն:լինեն։ Մենք հիմա կարող ենք միայն ծաղրել:ծաղրել։|}}
 
«Շագրենի կաշին» վեպի մասին գրված առաջին գրախոսականում, որը լույս տեսավ «Կարիկատյուր» ժուռնալում, Ալեքսանդր Բ․ ստորագրությամբ, էպիգաֆը բացատրվում է այսպես՝
{{քաղվածք|Վեպի մեջ մարդկային կյանքը տրված է ինչպես դրամա:դրամա։|}}
 
Բալզակն այս վեպը համարել է իր ստեղծագործական հաջող ուղու սկիզբ:սկիզբ։
 
Բալզակը 1831 թվականի հունվարին հաջողությամբ բանակցում է հրատարակիչների հետ:հետ։ Համաձայնում են 750 օրինակ տպել և հեղինակին վճարել 1,125 ֆրանկ փետրվարի կեսերին։ Բալզակը վեպը տպում է [[հուլիս]]ին<ref>Millott, pp. 68–69; Robb, p. 179; Gerson, p. 103; Maurois, p. 175. The exact amount of the fee is disputed: Millott and Robb list 1,125 francs; Maurois lists 1,135; and Gerson writes: "Canel paid him an advance royalty of two thousand francs for the work".</ref>:։
 
Երբ 1831 թվականի օգոստոսին գիրքը լույս է տեսնում, այն ունենում է առևտրական մեծ հաջողություն, և Բալզակն օգտագործում է իր կապերը Փարիզի տարածքում վեպի համար լայն ճանաչում ունենալու համար։
Տող 40.
«Շագրենի կաշին» վեպը նշանակալից տեղ է գրավում Բալզակի «Մարդկային կատակերգություն» վիպաշարքում։ Այն, հեղինակի խոսքերով, կմնա որպես մեր այժմյան դարի, մեր կյանքի, մեր եսամոլության բանաձև։
 
«Շագրենի կաշին» իր ժանրով պատկանում է Բալզակի փիլիսոփայական վեպերի շարքին։ Սիմվոլիկ պատկերների միջոցով Բալզակը բացահայտում է [[Բուրժուազիա|բուրժուական]] աշխարհի աններդաշնակությունը, հակասությունները, ցանկությունների իրականացման դիմաց որևէ հատուցում տալը։ Արտաքինից այդ սովորական թվացող աշխարհն իր մեջ թաքցնում է ողբերգական կրքերի և բնազդների հրեշավոր խաղը<ref name="Երկերի ժողովածու"/>:։
 
Վեպում հեղինակը բացահայտել է բուրժուական կյանքի բազմակողմանի էությունը և տարբեր ոլորտներ։ Վեպը համարվում է «Մարդկային կատակերգություն» վիպաշարքի նախերգանք, որտեղ առաջ են քաշվում բազմաթիվ խնդիրներ, որոնք իրենց լուծումն են ստանում Բալզակի այլ վեպերում։ Վեպում Բալզակը ցույց է տալիս նաև աշխատանքի և վայելքների անհամատեղելիությունը։
Տող 52.
Վեպի ռոմանտիկան և վերամբարձությունը հատկապես լավ են երևում Ռաֆայելի և հնավաճառի հանդիպումը նկարագրող հատվածում։
 
Այսպիսով, Բալզակի ֆանտաստիկան խորապես ռեալիստական է<ref name="Երկերի ժողովածու"/>:։
 
== Վեպի կառուցվածքը և սյուժեն ==
Տող 63.
 
=== Թալիսման ===
«Թալիսման» մասն սկսվում է [[1829]] թվականի [[հոկտեմբեր]]ին տեղի ունեցող դեպքերի նկարագրությամբ։ Դեպքը տեղի է ունենում Պալե-Ռոյալ փողոցում։ Վեպի հերոսներից մեկը՝ Ռաֆայելը մտնում է խաղատուն, ապա դուրս գալով խաղատնից ուղղվում է դեպի Սենտ-Օնորե փողոցը։ Հասնելով Սենա գետին նրա գլխում պտտվում էր ինքնասպան լինելու միտքը, Բայց հանկարծ նկատում է մի ցուցանակ, որի վրա գրված է լինում․ «Օգնություն խեղդվածներին»:։ Շարունակելով առաջ գնալ, մտնում է հնավաճառի խանութ, որտեղ նրան են առաջարկում շագրենի կաշի։ Կաշվի վրա, ինչպես հնավաճառն էր ասում, սանսկրիտ էր։ Ռաֆայելը կարդում է հետևյալ տողերը՝
{{քաղվածք|Եթե դու ձեռք բերես ինձ, ձեռք կբերես ամեն ինչ:ինչ։ Բայց քո կյանքը ինձ կպատկանի:կպատկանի։ Աստծու կամքն է այդ:այդ։ Ցանկացիր, և քո ցանկությունները կկատարվեն:կկատարվեն։ Բայց քո ցանկությունները համապատասխանեցրու քո կյանքին:կյանքին։ Կյանքդ այստեղ է:է։ Յուրաքանչյուր ցանկության ժամանակ ես կպակասեմ, բայց կպակասեն և քո օրերը:օրերը։ Ուզում ես տիրանալ ինձ:ինձ։ Վերցրու:Վերցրու։ Աստված քեզ կլսի:կլսի։ Ամեն:|}}
 
[[Պատկեր:Peau de chagrin sanskrit.jpg|մինի|[[Արաբերեն]]: Թարգմանությունը հետևյալն է՝ Եթե դու ձեռք բերես ինձ, ձեռք կբերես ամեն ինչ: Բայց քո կյանքը ինձ կպատկանի: Աստծու կամքն է այդ: Ցանկացիր, և քո ցանկությունները կկատարվեն: Բայց քո ցանկությունները համապատասխանեցրու քո կյանքին: Կյանքդ այստեղ է: Յուրաքանչյուր ցանկության ժամանակ ես կպակասեմ, բայց կպակասեն և քո օրերը: Ուզում ես տիրանալ ինձ: Վերցրու: Աստված քեզ կլսի: Ամեն:<ref>թարգմանությունը հետևյալն է՝ Եթե դու ձեռք բերես ինձ, ձեռք կբերես ամեն ինչ: Բայց քո կյանքը ինձ կպատկանի: Աստծու կամքն է այդ: Ցանկացիր, և քո ցանկությունները կկատարվեն: Բայց քո ցանկությունները համապատասխանեցրու քո կյանքին: Կյանքդ այստեղ է: Յուրաքանչյուր ցանկության ժամանակ ես կպակասեմ, բայց կպակասեն և քո օրերը: Ուզում ես տիրանալ ինձ: Վերցրու: Աստված քեզ կլսի: Ամեն:</ref>]]
Տող 70.
Այդ կերպով Ռաֆայելի յուրաքանչյուր ցանկություն կիրականանար, բայց դրա փոխարեն կպակասի և նրա կյանքի օրերը։ Ռաֆայելը համաձայնում է և պահում է առաջին երազանքը՝ արքայավայել ճոխ ճաշկերույթ։
 
Նա դուրս է գալիս հնավաճառի մոտից և ճանապարհին հանդիպում լրագրող Էմիլին, ով Ռաֆայելին հայտնում է, որ իրենց հրավիրել են ճաշի։ Ռաֆայելը դա համարում է պատահականություն, այլ ոչ թե հրաշք։ Նա Էմիլին խոստովանում է, որ մի քանի ժամ առաջ ինքը պատրաստվում էր նետվել Սենա գետը:գետը։ Էմիլը ցանկանում է իմանալ, թե որն է եղել Ռաֆայելի ինքնասպանության փորձի պատճառը։
 
=== Անսիրտ կինը ===
Տող 77.
Նրա հայրը [[ֆրանսիացի]] ազնվականներից է եղել։ [[Լուի XVI]]-ի կառավարման ավարտին եկել է Փարիզ։ Ռաֆայելը 10 տարի առաջ կորցրել է մորը և Փարիզում ապրել է հոր հետ։ Նրա հայրը, օժտված լինելով նրբամտությամբ, կարողացել է կարևոր դիրք գրավել, բայց [[Ֆրանսիական մեծ հեղափոխություն|հեղափոխությունը]] փոխեց նաև նրա բախտը։ Նա կարողանում է ամուսնանալ մեծահարուստ մի աղջկա հետև կայսրության ժամանակաշրջանում վերագտավ իր նախկին դիրքը։
 
[[1926]] թվականի աշնան վերջին, երբ Ռաֆայելը 22 տարեկան էր, հայրը մահանում է՝ նրան թողնելով միայնակ։ Ռաֆայելը որոշում է համեստ կյանքով ապրել մի հյուրանոցում, որի տնտեսուհու՝ տիկին Գոդենի անուսինը անհետ կորել էր [[Հնդկաստան]]ում:ում։ Գոդենը հավատում է, որ բարոնը մի օր հարստացած կվերադառնա։ Նրա դուստրը՝ Պոլինը, սիրահարվում է Ռաֆայելին, բայց վերջինս դա չի նկատում։ Ռաֆայելը խրախճանքների մեջ է։
 
Մի օր նա փողոցում հանդիպում է Ռաստինյակին՝ իր ընկերոջը, ով նրան հեշտ հարստանալու մի տարբերակ է առաջարկում՝ ամուսնանալ հարուստ կնոջ հետ։ Ռաֆայելը սիրահարվում է Ֆեոդորային, ով ամուսնանալու մասին լսել անգամ չի ուզում։ Ռաֆայելն իր ողջ գումարը ծախսում է Ֆեոդորայի համար, իսկ նա չի նկատում Ռաֆայելի չքավորությունը։ Ռաֆայելը մի օր գնում է խաղատուն, որտեղ երբևէ նրան հաջողվել էր շահել 27 000 ֆրանկ, այս անգամ պարտվում է իր վերջին գումարը և որոշում ինքնասպան լինել։
Տող 94.
Ռաֆայելի տանը նրա պատին էր փակցրած շագրենի կաշին՝ շրջանակի մեջ վերցրած։
 
Ուսուցիչը նրանից խնդրում է պաշտոն որևէ քոլեջում:քոլեջում։ Ռաֆայելը պատահմամբ ասում է․ «Ես սրտանց ուզում եմ․․․․»: Կաշին փոքրանում է։ Նա բղավում է ուսուցչի վրա և հրամայում դուրս վռնդել նրան։
 
Ռաֆայելը գնում է թատրոն և այնտեղ հանդիպում Պոլինին։ Աղջկա հայրը վերադարձել է ու նրանք հարուստ են։ Պոլինն ու Ռաֆայելը հանդիպում են Գոդենի նախկին հյուրանոցում։ Ռաֆայելը սիրահարվում է նրան։ Աղջիկը խոստովանում է, որ ինքը միշտ սիրել է նրան։ Վերադառնալով տուն՝ որոշում է ազատվել շագրենի կաշվից և այն նետում է ջրհորը։
Տող 100.
Փետրվարի սկզբին զույգն ապրում էր միասին։ Մի օր առավոտյան այգեպանը գալիս է տուն և հայտնում է, որ գտել է կաշին։ Այն բավականին փոքրացած է։ Ռաֆայելը զարմացած է։ Նա գնում է բնագետի՝ Լավրիլի մոտ։ Կաշին մեծացնելու փորձերն ապարդյուն են անցնում։ Ռաֆայելը լինում է մեխանիկի՝ Պլանշեի մոտ, ով ճնշման միջոցով փորձում է մեծացնել կաշին։ Փորձը տապալվում է։ Ռաֆայելը գնում է նաև քիմիկոսի մոտ։
 
Պոլինը Ռաֆայելի մոտ նկատում է հիվանդության նշաններ։ Նա իր ընկերոջը՝ երիտասարդ բժշկին, խնդրում է զննել ամուսնուն։ Կանչված յուրաքանչյուր բժիշկ տալիս է իր ախտորոշումը։ Բայց բոլորն էլ նրան առաջարկում են գնալ մաքուր օդով հարուստ ջրային ավազանով մի որևէ վայր։ Ռաֆայելն ուղևորվում է [[Էքս (ֆրանսիական քաղաք)|Էքս]]:։ Հասկանալով, որ մահը մոտ է, նա վերադառնում է Փարիզ, որտեղ շարունակում է թաքնվել Պոլինից, բայց վերջինս գտնում է նրան։ Ռաֆայելը մահանում է։
 
=== Վերջաբան ===
Վեպի վերջաբանն ամբողջությամբ կազմված է երկխոսությունից։
 
Հարց է տրվում՝ «Իսկ ի՞նչ եղավ Պոլինը»:։
Պատասախանը հետևյալն է՝ «Պայծառ մի առավոտ «Անժեր քաղաք» նավով Տուրից մեկնելիս, մի երիտասարդ թևանցուկ էր արել մի կնոջ․․․․ Կարելի էր կարծել, որ դա [[Անտուան դը լա Բալ]]ի պատկերած կնոջ ուրվականն է, որը կամենում է իր երկիրը պաշտպանել ժամանակակից արշավանքներից»:։
 
Հետո հնչում է այլ հարց Ֆեոդորայի ճակատագրի մասին։ Պատասխանը հետևյալն է՝ «․․․․Երեկ նա [[Իտալիա|Իտալական]] թատրոնում էր, այսօր նա կլինի Օպերայում, նա ամենուր է:է։ Նա, եթե ուզեք, [[հասարակություն]]ն է»:։
 
== Վեպի հերոսներ ==
Տող 151.
|}
 
== Ցանկանալ:Ցանկանալ։ Կարողանալ:Կարողանալ։ Գիտենալ ==
[[Պատկեր:La Comédie humaine 06.jpg|thumb|«Շագրենի կաշին» վեպը Բալզակի «Մարդկային կատակերգություն» վիպաշարքի մոտ 100 ստեղծագործություններից մեկն է:]]
 
Գրքի սկզբում հնավաճառը Ռաֆայելի հետ քննարկում է մարդկային կյանքի ամենակարևոր գաղտնիքները<ref name="HDB31">Balzac, p. 31.</ref> VOULOIR ("to will"), POUVOIR ("to be able"), and SAVOIR ("to know").<ref name="HDB31"/>)<ref name="Hunt pp. 42">Hunt, pp. 42–43; Robb, p. 178; Bertault, p. 62; Raffini, pp. 217–218; Maurois, p. 174; Pasco, pp. 127–128; Kanes, pp. 66–67.</ref>: Այն կազմված է 3 բառերից, որը Բալզակը գրում է մեծատառերով՝ VOULOIR(ցանկանալ) POUVOIR(կարողանալ) SAVOIR(գիտենալ)։
 
Վեպում այս բառերն ունեն փիլիսոփայակն գաղափար<ref name="HDB31"/><ref name="Hunt pp. 42"/>:։ Հնավաճառը Ռաֆայելին ասում է, որ մարդ սպառում է իրեն 2 գործողությամբ, որ մարդ կատարում է բնազդաբար և որոնք հզորացնում են գոյության աղբյուրները։ Մարդուն սպառման հասցնող 2 բառերն են՝ ցանկանալ և կարողանալ։ Ըստ հնեավաճառի, ցանկանալն այրում է մարդուն, կարողանալը՝ կործանում, բայց գիտենալը մարդուն պարգևում է մշտական հանգստություն։ Հնեավաճառը ցույց է տալիս շագրենի կաշին և ասում, որ դա միաժամանակ և՛ ցանկանալն է և՛ կարողանալը։ Նա Ռաֆայելին ասում է՝
{{քաղվածք|Սրա մեջ են ձեր սոցիալական գաղափարները, ձեր ծայրահեղ ցանկությունները, որոնք սպանում են կսկիծները, որոնք ստիպում են ապրել խիստ լարված կյանքով:կյանքով։|}}
 
Վեպում շագրենի կաշին ևս փիլիսոփայական իմաստ ունի։ Այն իր տիրոջ կյանքի սիմվոլն է։ Որքան մարդ շատ է ցանկանում ունենալ մի բան կամ կարողանալ անել որևէ գործողություն, այնքան շատ էներգիա է պահանջվում նրանից, ուստի նրա կյանքը կարճանում է։
 
Ռաֆայելը միայն իր կյանքի վերջին օրերին է հասկանում իր կյանքի սխալները<ref name="Balzac">Balzac, p. 250.</ref><ref name="Balzac, pp. 210–221">Balzac, pp. 210–221.</ref>:։ Ռաֆայելը ձեռք է բերում շագրենի կաշին, բայց չի կարողանում ճիշտ օգտագործել այն<ref name="Balzac">Balzac, p. 250.</ref><ref name="Balzac, pp. 210–221"/>:։
 
Հնավաճառը հարց է տալիս Ռաֆայելին՝ արդյո՞ք «իմաստություն բառը չի ծագում իմանալուց»:։ Հնավաճառի կողմից հնչում են տարբեր ճարտասանական հարցեր՝ «Տեսնել մի՞թե չի նշանակում գիտենալ:գիտենալ։ Իսկ գիտենալ մի՞թե չի նշանակում ներքնապես վայելել, մի՞թե չի նշանակում կյանքի էությունը հայտնաբերել և նրա խորքը թափանցել», «ինչ բան է անմտությունը, եթե ոչ կամեցողության կամ կարողության չափազանցություն»:։
 
Երբ Ռաֆայելը վերցնում է շագրենի կաշին և հայտնում է իր առաջին ցանկությունը, հնավաճառն ասում է․
{{քաղվածք|Ձեր առաջին ցանկությունը հասարակ ցանկություն է, ես կարող եմ այն բավարարել, բայց ես նրա հոգսը թողնում եմ ձեր նոր կյանքի դեպքերին:դեպքերին։ Չէ որ, վերջ ի վերջո, դուք կամենում էիք մեռնել․ ձեր ինքնասպանությունը հետաձգվում է միայն|}}
 
== Վեպը որպես ինքնակենսագրական ==
[[Պատկեր:OlympePélissierStudy.jpg|մինի|Քննադատները կարծում են, որ նմանություններ կան [[Օլիմպ Պելիսիերի]] և վեպի «Անսիրտ կինը» մասի կին հերոսների միջև]]
 
Բալզակն իր «Շագրենի կաշին» վեպի առաջին հատվածում օգտագործել է իր կյանքից վերցրած իրական դրվագներ։ Նա նմանեցրել է իր կենսագրականը վեպի գլխավոր հերոսի՝ Ռաֆայելի կյանքի հետ։ Բալզակը Ռաֆայել Վալենտենի կերպարը կերտում է իր կենսագրության վրա հիմնվելով<ref>Balzac, p. 87.</ref>:։
 
Տարբեր կենսագիրներ և գրաքննադատներ համաձայն են կարծիքին, որ Բալզակը եզրակացություններ է արել իր սեփական փորձի վրա հիմնվելով<ref>Hunt, p. 40; Bertault, p. viii; Gerson, pp. 29–30; Maurois, p. 178. Gerson writes: "those who saw the garret, his sisters and Dr. Nacquart among them, agreed that he did not exaggerate". On the other hand, Balzac's most recent biographer, Graham Robb, suggests on pp. 54–56 that Balzac exaggerated the place's squalor in order to represent a home worthy of a struggling poet.</ref>:։
 
Պատմության այլ մասեր ևս վերցրած են հեղինակի կյանքից․ Բալզակը երբեմն խնջույքների է գնացել մարկիզ դե Լաս Մարիսմասի հետ, ով վեպում համընկնում է այն կերպարին, ով հըուրասիրություն է կազմակերպել և այդ մասին հայտարարություն է տպել թերթում, իսկ Ռաֆայելը հյուրերի ցանկում էր<ref name="Robb182">Robb, p. 182.</ref>:։
 
Վեպի «Անսիրտ կինը» մասի և [[Օլիմպ Պելիսիեր (Ֆրանսիացի մոդել)|Օլիմպ Պելիսիերի]] միջև գոյություն ունի նմանություն, իսկ քննադատները համաձայնվում են, որ Բալզակի կյանքում որևէ դեր խաղացած կանայք համընկնում են վեպի կին հերոսների հետ<ref>Robb, p. 182; Maurois, p. 179; Oliver, p. 85; Hunt, p. 46; Pritchett, p. 108. Maurois insists: "[T]hat warm-hearted trollop bore no resemblance to the brilliant, mocking phantom of the story&nbsp;... Foedora was certainly not Olympe Pélissier."</ref>:։
 
Որոշ վերլուծողներ գտնում են, որ ինչպես Ռաֆայելն է փորձում գրավել Ֆեոդորայի սիրտը, այնպես էլ իրական կյանքում Բալզակը փորձել է գրավել Օլիմպ Պելիսիերի սիրտը<ref>Oliver, p. 85; Gerson, p. 103; Robb, p. 182.</ref>:։ Վեպում Պոլինի կերպարը համեմատում են Լաուրա դը Բերնի՝ Բալզակի սիրուհու կերպարի հետ<ref>Hunt, p. 46; Oliver, p. 85.</ref>:։
 
== Վեպի ընդունելությունը ==
[[Մաքսիմ Գորկի]]ն բարձր է գնահատել Բալզակի ստեղծագործության մեջ պատմության զարգացման ըմբռնումը։ Գորկին մի առիթով ասել է՝
{{քաղվածք|Նրա էպիկական տաղանդը զարմացրեց և գերեց ինձ:ինձ։ Նրա ծրագրերի լայնությունը, նրա մտքերի խիզախությունը, խոսքի ճշմարտությունը և ապագայի տազանդավոր նախատեսումները, որոնք արդեն մեծավմասամբ արդարացվել են ներկայումս, նրան դարձնում են աշխարհի մեծագույն ուսուցիչներից մեկը|}}
 
Քննադատ Ֆ․ Շառլի կարծիքով «Շագրենի կաշին» վեպում հեղինակը բացել է նոր ժամանակի ֆանտաստիկան։ Վեպն ընդունվել է մեծ հետաքրքրասիրությամբ և հարգանքով։
Տող 197.
 
== Գրականություն ==
* Օնորե դը Բալզակ - «Երեսնամյա կինը:կինը։ Շագրենի կաշին» (Նաիրի հրատարակչություն, թարգմանված է հայերեն, 1992)
* Օնորե դը Բալզակ - Երկերի ժողովածու 10 հատորով, «Մարդկային կատակերգություն» , 1-ին հատոր (Հայպետհրատ, [[Երևան]], [[1956]])
 
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Շագրենի_կաշին» էջից