«Նյու Յորք (նահանգ)»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
չ Ռոբոտ․ Տեքստի ավտոմատ փոխարինում (-<nowiki/> +)
չ Colon֊ը (:, U+003A) փոխարինում եմ հայերեն վերջակետով (։, U+0589)
 
Տող 12.
 
== Պատմություն ==
Այն ժամանակ, երբ եվրոպացիները ժամանեցին Ամերիկա աշխարհամաս, այստեղ ապրում էին Իրոկեզես և ալկոնգին լիգայի ցեղերը, սակայն [[Հյուսիսային Ամերիկա]]յի գաղութացումից հետո եղան զգալի բնաջնջումներ:բնաջնջումներ։ Տարածաշրջանի զարգացումը սկսեց Հադսոն (''Hudson'') արշավախմբից:արշավախմբից։ Նյու-Յորք [[1524]] թվականին այցելել է Ջովաննի Վերրացանոն:Վերրացանոն։ [[1609]] թվականին Հենրի Գուդզոնը, ով ծառայել էր հոլանդացիներին, գետով հասել է այս տարածք, որտեղ գտնվում էր Օլբանի գետը:գետը։ Այստեղ [[1614]]-[[1618]] թվականներին ստեղծվել էր առաջին բնակավայրը` Նասսաուի բերդը:բերդը։ [[1621]] թվականին տարածքը ընդգրկել է Հյուսիսային Ամերիկայում հոլանդական գաղութների տարածքի մեջ և կոչվել է Նոր-Նիդեռլանդներ:Նիդեռլանդներ։ [[1626]] թվականին նահանգը վերանվանվեց Նոր-Ամստերդամ (ապագայում՝ Նյու-Յորք), և դարձել հոլանդական գաղութի կենտրոնը:կենտրոնը։ Այս տարածքը երկար ժամանակով եղել է անգլո-հոլանդական պայքարի կենտրոն:կենտրոն։ [[1664]] թվականին հոլանդական նահանգապետ Փեփեր Սթեյվեսանթը, ընկնելով բրիտանական նավատորմի ճնշան տակ, հանձնվել է բրիտանական գաղութներին:գաղութներին։ 1664 թվականին (բացառությամբ [[1673]]-[[1674]]) այն արդեն պատկանում էր բրիտանական գաղութին:գաղութին։ 1664 թվականին նահանգը եղել է մեկուսացված գաղութ։ Այժմ այդ տարածքում է գտնվում [[Նյու Ջերսի]]ն։ Հաջորդ տարի գծվել է նոր սահման Նյու-Յորքի և [[Կոնեկտիկուտ]]ի միջև, որն էլ հետագայում մնացել է անփոփոխ:անփոփոխ։ 1688 թվականին Նյու-Յորքը և մի քանի այլ գաղութներ անցել են Նոր Անգլիայի տիրապետության տակ:տակ։ Այնուհետև տեղի է ունեցել ապստամբություն և շրջանը շուրջ երկու տարի ([[1689]]-[[1691]]) գտնվել է Լիզլերա ապստամբական ուժերի ձեռքում:ձեռքում։
 
1691 թվականին անգլիական իշխանության վերականգնումից հետո, որոշվել է ստեղծել օրենսդիր ժողով:ժողով։ Նյու-Յորքը ֆրանսիացիների և հնդկացիների պատերազմական գործողությունների ժամանակ եղել է բախումների կենտրոնում:կենտրոնում։ Մինչև [[1761]] թվականի ֆրանսիացիների պարտությունը՝ տարածքը ենթարկվել է ավերիչ արշավանքների:արշավանքների։
 
[[1776]]-1777 թվականներին Նյու Յորքի տարածքում եղել են մի շարք խոշոր բախումներ, 1778 թվականի փետրվարի 6-ին նահանգում վավերացվել է [[ԱՄՆ]] առաջին սահմանադրական փաստաթուղթը:փաստաթուղթը։ 1787 թվականի ապրիլին Նյու-Յորքն արդեն վավերացրել է ԱՄՆ սահմանադրությունը և [[1788]] թվականի հուլիսին դարձել է ԱՄՆ-ը 11-րդ նահանգը, իսկ վարչական կենտրոնը եղել է Քինգսթոն քաղաքը (1797 թվականին վարչական կենտրոնը տեղափոխվել է [[Օլբանի (Նյու Յորք)|Օլբանի]] քաղաք):։
 
19-րդ դարի առաջին եռամսյակի ավարտին նահանգը ուներ բարձր զարգացած գյուղատնտեսություն և արտադրական արդյունաբերություն, որն էլ կենտրոնացված էր Նյու-Յորք քաղաքում:քաղաքում։ Արագ զարգանում էր տրանսպորտային ցանցը, որին նպաստել էին նահանգում գտնվող ջրային և ցամաքային տարածքները:տարածքները։ [[1825]] թվականին ավարտվել է Էրի ջրանցքի շինարարությունը, [[1831]] թվականի Օլբանիում կառուցվել է առաջին երկաթգիծը, իսկ 25 տարի անց ամբողջ քաղաքը մտել էր երկաթգծի ցանցի մեջ:մեջ։ [[1830]]-[[1840]]-ական թվականներին նահանգում եղան զգալի փոփոխություններ։ Նահանգում ստեղծվեցին ակտիվ ֆերմերային կազմակերպություններ:կազմակերպություններ։ Նահանգում նկատվում էին ռեֆորմիստական ուժեղ միտումներ, որոնք ձևավորվել էին Նյու-Յորքի նշանավոր քաղաքական գործիչների կողմից։ Նրանց թվում էին Մարտինա վան Բյուրենը, Ուիլյամ Հենրի Ստյուարդը և Հորասիո Գրիլին:Գրիլին։
 
Արդեն 1820 թվականին Նյու-Յորքը բոլոր նահանգներից առաջինն էր բնակչության թվով:թվով։
 
1839-ից մինչև 1846 թվականները նահանգը հակամարտության մեջ էր ֆերմերների հետ:հետ։ Մինչ այդ քաղաքական պատերազմը, նա համարվում էր առաջատարն իր արդյունաբերությամբ, 1861-1865 թվականներին, երբ սկսվեց ԱՄՆ քաղաքացիական պատերազմը, նահանգը դաշնակցել է հյուսիսի կառավարական ուժերի հետ:հետ։ Պատերազմին մասնակցել է ավելի քան 500 հազար մարդ, որից 50 հազարը մահացել են:են։ Պատերազմից հետո, նահանգի տնտեսական զարգացումը շարունակվել է նույն տեմպերով:տեմպերով։ Քաղաքական կոռուպցիան ծաղկում էր ապրում:ապրում։
 
== Աշխարհագրություն ==
[[Պատկեր:Statue of Liberty, NY.jpg|մինի|[[Ազատության արձան]]ը|250 px]]
Նահանգը արևելքից սահմանակից է [[Վերմոնտ]], [[Կոնեկտիկուտ]] և [[Մասաչուսեթս]] նահանգներին, հարավ արևելյան մասում սահմանակից է Ատլանտյան օվկիանոսին, հարավային մասում սահմանակից է [[Նյու Ջերսի]]ին և [[Փենսիլվանիա]]յին, արևմուտքից սահմանակից է [[Էրի լիճ|Էրի]] և [[Օնտարիո լիճ|Օնտարիո]] լճերին, ինչպես նաև սահմանակից է կանադական [[Օնտարիո (նահանգ)|Օնտարիո]] նահանգին, իսկ հյուսիսից սահմանակից է Քվեբեգ նահանգին:նահանգին։
 
Նահանգի տարածքի մեծ մասը զբաղեցնում են [[Ապալաչներ]]ը, իսկ հարավարևելյան մասում գտնվում է Ադիրոնտակ լեռը:լեռը։ Իսկ հյուսիս- արևմտյան մասում՝ Օնտարիո լիճի ափին գտնվում է Լոնգ-Այլենդի սարահարթը:սարահարթը։
 
Կլիման բարեխառն մայրցամաքային է:է։ Նահանգի հարավարևելյան մասը ունի խոնավ և մեղմ կլիմա, իսկ լեռներում՝ մայրցամաքային:մայրցամաքային։ Երկրորդական ամսական ջերմաստիճանը տատանվում է 0-8 մինչև 23 աստիճան ցելսիուս:Տեղումների քանակը մեկ տարվա ընթացքում կազմում է 800-1000 մմ:մմ։ Տարածքի 13%-ը զբաղեցնում են գետերը և լճերը:լճերը։ Գլխավոր գետը [[Հուդզոն (գետ)|Հուդզոն]]ն է (կապված է մեծ լճերի համակարգին)։ Խոշոր գետեր են նաև Մոհոկը, Սուրբ Լավրենտիոսը և Սասկաչևանը։ Նահանգի հարավային մասում գտնվում է Նյու-Յորք քաղաքը և Լոնգ-Այլենդը իսկ մնացած վայրերը գտնվում են նահանգի հյուիսիում:հյուիսիում։
 
== Հարևան նահանգներ ==
Տող 46.
[[Պատկեր:New York City skyline.jpg|մինի|Նյու-Յորք|300 px]]
 
Նյու-Յորքը ԱՄՆ առավել բնակեցված և տնտեսապես զարգացած նահանգներից մեկն է:է։ [[1960]] թվականի տվյալներով նահանգը բնակչության թվով զիջում է միայն [[Կալիֆոռնիա|Կալիֆորնիա]]յին։ Նյու-Յորքը բանկային գործի և հեռահաղորդակցման ոլորտներում առաջատարն է:է։ Ֆինանսական գործունեությունը (այդ թվում, ապահովագրությունը), առևտուրը և գույքի վաճառքը տալիս է համախառն եկամտի 80 %-ը:ը։ Մինչև [[1970]] թվականը Նյու-Յորքն էր համարվում արդյունաբերությամբ առաջատար նահանգը:նահանգը։ Զարգանում է հանքարդյունաբերությունը։ Դրանց վերամշակմանը մասնակցում է 1.8 մլն մարդ:մարդ։ Առավել կարևոր օգտակար հանածոներն են քարը, ավազը և աղը:աղը։ Բացի այդ ցինկի (55 հազար տոննա), կերակրի աղի (մոտ 5 մլն ԱՄՆ դոլար), շինանյութերի, տիտանային խտանյութի արդյունահանում է կատարվում նահանգում:նահանգում։
 
Պետական ավելի լուրջ խնդիր է աղտոտումը, որի դեմ պայքարը նշանավորվեց [[1960]] թվականին ընդունված արդյունավետ օրենսդրությունը:օրենսդրությունը։
 
Նյու-Յորքը նահանգի սիրտը հանդիսանում է [[Նյու-Յորք]] քաղաքը:քաղաքը։ Տարեկան միայն քաղաքի համախառն ներքին արտադրանքը գերազանցում է այլ երկրներին ՀՆԱ-ի ցուցանիշներին:ցուցանիշներին։ Նյու-Յորքը տեքստիլ արդյունաբերության, տպագրական արդյունաբերության, սննդի արտադրության ավանդական կենտրոնն է և երկրի խոշորագույն նավահանգիստը:նավահանգիստը։
 
[[Բուֆֆալո]]ն արդյունաբերության կենտրոն է և ունի լճային ամենամեծ նավահանգիստը:նավահանգիստը։
Ռոչեստերը օպտիկական գործիքների և լուսանկարչական սարքավորումների արտադրության կենտրոնն է:է։
Սիրակրուսը քիմիական, մետաղագործության, էլեկտրոնային, թղթի, ծանր տեխնիկայի արտադրության կենտրոնն է:է։ Բինհեմթոնը սպառողական էլեկտրոնիկայի և համակարգիչների արտադրության կենտրոն է:է։
 
Նյու Յորքի ՀՆԱ-ն կազմում է 1130,4 միլիարդ դոլար։ Այն իր ցուցանիշներով երրորդ տեղում է ԱՄՆ-ում:ում։
 
== Ծանոթագրություններ ==