«Յարլ»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Յարլ''' ({{lang-non|Jarl}}), բարձրագույն տիտղոս միջնադարյան [[Սկանդինավիա]]յի հիերարխիայում<ref>[http://svr-lit.niv.ru/svr-lit/steblin-drevneskandinavskaya-literatura/eddicheskaya-poeziya.htm ''Древнескандинавская литература'' — М. И. Стеблин-Каменский // М. 1979. ]</ref><ref>[http://historic.ru/books/item/f00/s00/z0000056/st006.shtml ''Славяне и скандинавы'' — Пер. с немецкого / Общ. ред. Е. А. Мельниковой. // М.: Прогресс, 1986. — 416 с.]</ref>:։ Սկզբնապես ''յարլ'' է կոչվել ցեղի առաջնորդը, հետագայում` երկրի բարձրագույն ղեկավարը:ղեկավարը։ Ազգային պետությունների ստեղծումից հետո ''յարլ'' են կոչվել [[կոնունգ]]ի վստահված անձինք` տեղերում իրականացնելով վերջինիս իշխանությունը:իշխանությունը։

[[14-րդ դար]]ի սկզբին եզրը դուրս է եկել գործածությունից` բացի [[Իսլանդիա]]յից, քանի որ յարլերին փոխարինելու են եկել թագավորական բրյուտները<ref>[http://www.regia.org/viking2.htm Viking Social Organisation]</ref>:։

Ըստ [[Պրոկոպիոս Կեսարացի|Պրոկոպիոս Կեսարացու]] աշխատությունների` [[հերուլներ]]ի գերմանական ցեղը, որ հանգիստ չի տվել եվրոպական մի քանի սերնդի, մի շարք պարտություններից հետո 512 թվականին վերադարձել է Սկանդինավիա:Սկանդինավիա։ Քանի որ ցեղի սկզբնական տարածքները արդեն զբաղեցրել էին [[դաներ]]ը, նրանք հիմնավորվում են [[գյոթեր]]ի հարևանությամբ:հարևանությամբ։

«Erilaz» բառը, որ հաճախ հանդիպում է հարավային [[Շվեդիա]]յի ավերված հուշարձաններում, կապում են հերուլների հետ:հետ։ Այն հավանաբար նշանակում է «ավերակների վարպետ» կամ «կախարդ», այսինքն` մարդ, ով կախարդանքով կարողանում է դիմել ավերակներին:ավերակներին։ Բառը [[անգլոսաքս]]երի ''eorl'' բառի [[աբլաուտ]] ձևն է, որ առաջացել է ''*erōn'' բառից. այն նշանակում է «մարդ, ով կռվում է, զինվոր»<ref>Mees, B. (2003). «Runic 'erilaR'», North-Western European Language Evolution (NOWELE), 42:41-68.</ref>:։

Սակայն բառի այս ստուգաբանությունը հիմնավոր չէ:չէ։ Միակ հավաստի փաստն այն է, որ «յարլ» բառի առաջին հիշատակումը կապված է այն կրողի տիտղոսի հետ:հետ։

Վաղ շրջանում կոնունգների նման միայն յարլերն են հողի սեփականատեր համարվել, իսկ մնացածները զբաղվել են նավագնացությամբ և թալանով:թալանով։ Եզրի գործածման վաղ փուլում անհասկանալի են մնում յարլերի և [[Դանիա]]յում ու [[Նորվեգիա]]յում իշխած ուրիշ առաջնորդների մեջ եղած տարբերությունները:տարբերությունները։

[[Հարալդ I Գեղավարս]]ի սահմանած կարգերը մասամբ բացահայտում են ուշ շրջանում յարլերի ունեցած դիրքը Նորվեգիայում:Նորվեգիայում։

{{քաղվածք|Նա ամեն կոմսությունում յարլ նշանակեց, ով պետք է պահպաներ օրենքն ու կարգը, հավաքեր հարկերը:հարկերը։ Յարլը պետք է վերցներ հարկերի մեկ երրորդը իր կարիքներն ու ծախսերը հոգալու համար:համար։ Ամեն յարլ իր տրամադրության տակ կարող է ունենալ 4 կամ ավելի հերսիր, որոնցից յուրաքանչյուրը պետք է 20 մարկ ստանա որպես պարգև:պարգև։ Ամեն յարլ պետք է 60 տղամարդ տրամադրի կոնունգի բանակին, ամեն հերսիր` 20 տղամարդ:տղամարդ։ {{oq|no|Hann setti jarl í hverju fylki, þann er dœma skyldi lög ok landsrétt ok heimta sakeyri ok landskyldir, ok skyldi jarl hafa þriðjung skatta ok skylda til borðs sér ok kostnaðar. Jarl hverr skyldi hafa undir sér fjóra hersar eða fleiri, og skyldi hverr þeira hafa tuttugu marka veizlu. Jarl hverr skyldi fá konungi í her sex tigu hermanna, en hersir hverr tuttugu menn}}|[[Սագա]] [[Հարալդ I Գեղավարս]]ի մասին}}

Ամենայն հավանականությամբ յարլերը Շվեդիայում հայտնվել են [[10-րդ դար]]ի վերջերին` Էրիկ VI արքայի օրոք, ով պարզեցրել է իշխողների` մինչ այդ գոյություն ունեցող համակարգը:համակարգը։ Հավանական է, որ մի քանի մարդ միաժամանակ կարողացել են կրել այդ տիտղոսը, սակայն միայն մեկը կարող էր լինել գերագույն յարլ ({{lang-sv|riksjarl}}):

[[13-րդ դար]]ի կեսին յարլի տիտղոս են կրել հիմնականում Ֆոլկունգների (Folkungaätten) նշանավոր տոհմի ներկայացուցիչները, չնայած դժվար է ճշտել` նրանք եղել են յարլեր, քանի որ [[լատիներեն]]ով պահպանված նամակներում նրանք իրար դուքս (dux) են անվանել:անվանել։

Յարլ Բիրգերը (1210-ական թվականներ-1290), տիտղոս ստանալով 1248 թվականին, եղել է Շվեդիայի վերջին յարլը:յարլը։ Հավանական է, որ նա չի ուզեցել, որ ինչ-որ մեկը ևս ունենա այդ տիտղոսը` սպառնալով նրա հարազատներին:հարազատներին։ Այսպես թե այնպես նրանից հետո Շվեդիայում այլևս յարլեր չեն եղել:եղել։

Նորվեգիայի թագավորությունում սովորաբար եղել են մայրցամաքային Նորվեգիայի և Օրքնիի կոմսության յարլեր, իսկ 1261-1262 թվականներին Իսլանդիայում թագավորական իշխանության հաստատումից հետո` նաև Իսլանդիայի յարլ:յարլ։ Սակայն արդեն 1237 թվականին Սկուլե Բորդսոնը նշանակվել է հերցոգ ({{lang-no|hertug}}), որը դարձել է բարձրագույն նոր տիտղոսը:տիտղոսը։ [[14-րդ դար]]ի սկզբին Նորվեգիայում արդեն յարլեր չեն եղել:եղել։

[[Անգլիա]]յում, որը պետական համակարգը փոխառել էր սկանդինավներից, նույնպես եղել են յարլեր, որոնք կոչվել են «էրլեր» ({{lang-en|earl}}): Նրանք սկզբում ունեցել են նույն գործառույթները, ինչ յարլերը, սակայն ժամանակի ընթացքում տիտղոսակիրները զրկվել են իշխանությունից:իշխանությունից։ Ներկայումս այդ կոչմանը համարժեք է կոմսի կոչումը:կոչումը։