«Յանոշ Բոյայի»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ Colon֊ը (:, U+003A) փոխարինում եմ հայերեն վերջակետով (։, U+0589) |
|||
Տող 1.
{{Գիտնական}}
'''Յանոշ Բոյայի''' ({{lang-hu|''Bolyai János''}}, {{ԱԾ}}), [[Հունգարիա|հունգարացի]] [[մաթեմատիկոս]], [[Ոչ էվկլիդեսյան երկրաչափություն|ոչ էվկլիդեսյան երկրաչափության]] (այժմ կոչվում է Լոբաչևսկու երկրաչափություն) հայտնաբերողներից
Ռուսական աղբյուրներում նրա ազգանվան ուղղագրության շատ տարբերակներ կան՝ '''Բոլյահ, Բոհայի, Բոյայի, Բոյահ''' ինչպես նաև '''Բոլյե և Բոլե'''։
== Կենսագրություն ==
Յանոշ Բոյային ծնվել է [[Տրանսիլվանիա|տրանսիլվանական]] Կոլոժվար քաղաքում։ Այսօր այն [[Ռումինիա]]յի [[Կլուժ-Նապոկա]] քաղաքն է։ Նախկինում քաղաքը պատկանել է [[Ավստրիական կայսրություն|Ավստրիական կայսրությանը]]
1822 թվականին Յանոշն ավարտել է [[Վիեննա]]յի Ռազմա-ճարտարագիտական քոլեջը՝ 4 տարվա ընթացքում անցնելով յոթնամյա
{{քաղվածք|Դու պետք է հրաժարվես այս ամենից՝ որպես ամենասարսափելի
Յանոշը չլսեց հոր
1823 թվականին Բոյային ծառայել է բանակում՝ որպես ռազմա-ինժեներական զորքերի կրտսեր
1832 թվականին Յանոշի հայրը հրատարակել է իր աշխատությունը, իսկ դրա հավելվածում՝ որդու աշխատանքը, որը մաթեմատիկայի պատմության մեջ մտել է Appendix (հավելված) անվան
[[Պատկեր:Bolyai-arckép.JPG|մինի|ձախից|Բոյայի մտացածին դիմանկարը (արվեստի գործ՝ Աթթիլա Ժիգմոնդի կողմից)<ref name="amsNotices">{{статья
Տող 29.
|месяц= 1
|год= 2011
|тип= journal}}</ref>]]«Ապպենդիքսը», ինչպես նաև Լոբաչևսկու աշխատությունները, անհասկանալի և աննկատ են մնացել ժամանակակիցների
Մեկ տարի առաջ (1831 թ.) Ֆարկաշ Բոյային «Հավելվածի» սրբագրական տպվածքն ուղարկել է իր վաղեմի ընկերոջը՝ այն ժամանակվա «մաթեմատիկոսների արքա» [[Կառլ Գաուս]]
Ցավալի լուրն այն մասին, որ իրեն գերազանցել են, խիստ զարմացրել է երիտասարդ Բոյային, ով նոր էր դարձել
1834 թվականին Յանոշը քաղաքացիական ամուսնության մեջ է մտել Ռոզալիա Կիբեդի Օրբանի հետ (Rozália Kibédi Orbán): Նրանք ունեցել են երկու
1848 թվականին Յանոշ Բոյային հայտնաբերել է [[Նիկոլայ Լոբաչևսկի|Ն.Ի. Լոբաչևսկու]] աշխատանքը, ով դեռևս 1829 թվականին, Բոյայից 3 տարի շուտ, հրատարակել է գաղափարներով նման մի
1852 թվականին Բոյայը բաժանվել է
== Հիշողության հավերժացում ==
Գիտնականի պատվին անվանակոչվել է.
* Բոյայի խառնարան [[Լուսին|Լուսնի]]
* [[Աստղակերպ]] [[(1441) Բոլիայ]]<ref>[https://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi?sstr=1441 «ՆԱՍԱ-ի Արեգակնային համակարգի փոքր մարմինների JPL տվյալների շտեմարան»] (1441)</ref>([[1937 թվական]])
* [[Համալսարան]] [[Կլուժ-Նապոկա]]
* [[Հունգարիայի գիտությունների ակադեմիա]]յի մաթեմատիկական միջազգային մրցանակ՝ [[Բոյայի մրցանակ]] (Bolyai János nemzetközi matematikai díj)<ref>[http://www.math.bme.hu/akademia/jbimp.html The János Bolyai International Mathematical Prize] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110718044545/http://www.math.bme.hu/akademia/jbimp.html |date=2011-07-18 }}</ref>.
<gallery>
|