«Մոլինյուի խնդիր»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Մոլինյուի խնդիր''' ({{lang-en|Molyneux's problem}}), փիլիսոփայական հարց որոշակի մտավոր փորձի մասին։ Խնդիրը կարճ կարելի է շարադրել հետևյալ կերպ. «Եթե ի ծնե կույր մարդը կարող է շոշափելով տարբերել [[Գունդ|գնդ]]ի կամ [[խորանարդ]]ի տեսք ունեցող առարկաներ, ապա կարո՞ղ է նա, տեսնելու հնարավորություն ստանալով, տարբերակել այդ առարկաները միայն տեսողությամբ` առանց շոշափելու»<ref name="locke">Джон Локк. Опыт о человеческом разумении. Книга 2, глава 9.</ref><ref name="stanford">{{cite web|author=Degenaar, Marjolein and Lokhorst, Gert-Jan|title=Molyneux's Problem|url=http://plato.stanford.edu/entries/molyneux-problem/|date=Spring 2014|accessdate=2016-05-23|work=The Stanford Encyclopedia of Philosophy}}</ref>:։

Համաձայն Սթենֆորդի փիլիսոփայական հանրագիտարանի` Մոլինյուի խնդիրը դարձել է փիլիսոփայության ամենաշատ քննարկվող հարցերից մեկը, որին ուղղակիորեն կամ անուղղակիորեն առնչվել են ինչպես փիլիսոփա-տեսաբանները, այնպես էլ փորձարար-հետազոտողները<ref name="stanford" />:։

{{քաղվածք|Ենթադրենք` մարդը կույր է ծնվել, և նա կարող է շոշափելով տարբերակել նույն նյութից պատրաստված և գրեթե նույն չափերն ունեցող գունդն ու խորանարդը:խորանարդը։ Դիպչելով այդ առարկաներին` կարո՞ղ է նա ասել, թե որն է գունդը, և որը խորանարդը:խորանարդը։ Հետո ենթադրենք, որ կույրը ձեռք է բերում տեսողություն. կարո՞ղ է նա արդյոք միայն տեսողության օգնությամբ մինչև առարկաներին դիպչելը սեղանին դրված առարկաներից տարբերակել, թե որն է գունդը, և որը խորանարդը:{{oq|en|Suppose a man born blind, and now adult, and taught by his touch to distinguish between a cube and a sphere of the same metal, and nighly of the same bigness, so as to tell, when he felt one and the other, which is the cube, which the sphere. Suppose then the cube and sphere placed on a table, and the blind man be made to see: quaere, whether by his sight, before he touched them, he could now distinguish and tell which is the globe, which the cube?}}|}}

Երկու մտածողներն էլ հակված էին այն տեսակետին, որ հարցը բացասական պատասխան ունի<ref name="locke" /><ref name="stanford" />:։

Խնդրի լուծման առաջին փորձերը կատարվել են [[1728]] թվականին։ Անգլիացի բժիշկ, մանկավարժ Վիլյամ Չեսելդենը հրատարակել է ի ծնե կույր երեխայի` [[Ոսպնյակի մթագնում|կատարակտ]]ից բուժվելու հաշվետվություն<ref>{{cite journal|author=W. Cheselden|title=An Account of some Observations made by a young Gentleman, who was born blind, or lost his Sight so early, that he had no Remembrance of ever having seen, and was couch'd between 13 and 14 Years of Age|journal=Philosophical Transactions|year=1728|volume=35|issue=402|pages=447-450|url=https://archive.org/stream/philosophicaltra3517roya#page/n89/mode/2up}}</ref>:։ Չեսելդենը գրել է, որ տեսողություն ձեռք բերելուց հետո տղան չի կարողացել տարբերակել առարկաները, չնայած դրանք ձևով և չափով տարբերվում էին։ Հաշվետվությունը քննադատողները պնդում էին, որ տղայի աչքերը վիրահատությունից հետո կարող էին այդքան էլ լավ չտեսնել, իսկ Չեսելդենը կարող էր շփոթեցնող հարցեր տալ տղային<ref name="stanford" />:։

[[1950]] թվականին անգլիացի կենսաբան, նեյրոֆիզիոլոգ Ջոն Զախարի Յանգը իր ռադիոդասախոսության մեջ պատմել է, որ երբ տեսողություն ստացած մարդուն դրանից մեկ շաբաթ անց ցույց են տվել [[նարինջ]], նա ասել է, որ այն [[Ոսկի|ոսկու]]ց է։ Իսկ երբ հարցրել են, թե ինչ տեսք ունի առարկան, նա պատասխանել է. «Տվե'ք այն շոշափեմ և Ձեզ կասեմ»<ref>{{cite web|author=John Zachary Young|title=Lecture 4: The Establishment of Certainty|work=[[BBC Radio 4|BBC Home Service]]: Reith Lectures 1950: Doubt and Certainty in Science|publisher=[[BBC]]|date=23-11-1950|accessdate=17-06-2016|url=http://downloads.bbc.co.uk/rmhttp/radio4/transcripts/1950_reith4.pdf}}</ref><ref>{{книга|часть=Глава четвертая. Мир звука|автор=Вуд, Форрест Гленн|заглавие=Морские млекопитающие и человек|оригинал=Marine Mammals and Man|ответственный=Пер. с англ. А. А. Щербакова. Под ред., предисл. А. С. Соколова|место=Л.|издательство=[[Гидрометеоиздат]]|год=1979|тираж=200000}}</ref>:։

2007-2010 թվականներին [[Մասաչուսեթսի տեխնոլոգիական ինստիտուտ]]ի հնդիկ գիտնական Պավան Սինխի գլխավորությամբ վիրաբուժական միջոցով բուժել են ի ծնե կույր հինգ հիվանդների` 8-17 տարեկան երեխաների և դեռահասների։ Պարզվել է, որ չնայած տեսողություն ստացած մարդիկ արագ սովորել են ընկալել տեսողական տեղեկություններ, սակայն վիրահատությունից հետո ընկած ժամանակահատվածում չեն կարողացել տարբերել առարկաները, որոնք նրանք տեսել են և քիչ առաջ շոշափել։ Այսպիսով` Մոլինյուի խնդիրը, ամենայն հավանականությամբ, բացասական պատասխան է ենթադրում<ref name="stanford" /><ref>{{cite news|last=Crawford|first=Hayley|title=Mapping touch to sight takes time to learn|url=https://www.newscientist.com/article/dn20362-mapping-touch-to-sight-takes-time-to-learn|accessdate=2016-05-23|work=[[New Scientist]]|date=2011-04-10}}</ref><ref name="gazeta">{{cite news|last=Куликов|first=Иван|title=Прозрел, увидел, ощутил|url=http://www.gazeta.ru/science/2011/04/18_a_3587105.shtml|accessdate=2016-06-17|work=[[Газета.Ru]]|date=2011-04-18}}</ref>:։