«Հռոմի թագավորության պատմություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Հռոմի թագավորության պատմություն''', Հռոմեական կայսրություն, ({{lang-lat|Regnum Romanum}}), [[Հին Հռոմ]]ի պատմության հնագույն ժամանակաշրջանն է, որտեղ գոյություն ուներ ընտրական միապետություն` հռոմեական կայսրերի գլխավորությամբ:գլխավորությամբ։ Ըստ ավանդական ժամանակագրության, այն թվագրվում է դեռևս մեր թվարկությունից առաջ 753 թվականից (Հռոմի ստեղծումը) մինչև վերջին կայսր [[Լուկիոս Տարքվինիոս Գոռոզ]]ի անկումը և [[Հռոմեական Հանրապետություն|Հռոմեական Հանրապետության]] ստեղծումը մեր թվարկությունից առաջ 509 թվականին:թվականին։ Կայսերական ժամանակաշրջանի վերաբերյալ պատմական աղբյուրներն ստեղծվել են արդեն Հռոմի Հանրապետության դարաշրջանում և հիմնականում լեգենդար բնույթ ունեն:ունեն։

Ըստ անտիկ հեղինակների փոխանցած տեղեկությունների, այն տեղը, որտեղ ստեղծվել է [[Հռոմ]]ը, շատ վաղուց է բնակեցված եղել և գրավիչ է դարձել օտարերկրացիների համար:համար։ [[Իտալիա]]յի առաջին գաղութարարները եղել են հին հույները, նրանց թվում հայտնի հերոս [[Հերակլես]]ը:ը։ [[Տրոյա]]յի անկունից հետո Լացիոյի ափերին մոտեցել են տրոյացի փախստականների նավերը` հերոս Էնեյի գլխավորությամբ:գլխավորությամբ։ Բոլոր տրոյացիները ուժասպառ եղան, և մի տրոյացի կին առաջարկեց դադարեցնել լողալը և վառել նավերը:նավերը։ Նրա անունը Ռոմա էր. կան կարծիքներ, որ հենց նրա պատվին է քաղաքը անվանվել Հռոմ:Հռոմ։ Տեղական կայսրերից մեկը, Լատինը, բարեկամաբար ընդունեց տրոյացիներին և նույնիսկ իր աղջկան` Լավինիային, ամուսնացրեց Էնեյի հետ:հետ։ Նրա պատվին Էնեյը հիմնեց Լավինիա քաղաքը:քաղաքը։ Լատինայի մահից հետո Էնեյը կայսր դարձավ և՛ բնիկների, և՛ տեղափոխվածների համար:համար։ Էնեյի տղան` Ասքանիս-Յուլը, առաջին անգամ ստիպված էր սանձել էտրուսկների ագրեսիան և պետության մայրաքաղաքը տեղափոխեց նոր քաղաք` Ալբա-Լոնգու, և շուտով սկսեց կառավարել Լատիանիայի բոլոր քաղաքներում ու դրանք միավորեց Լատինական միության մեջ:մեջ։ Աքսանիա-Յուլի իշխող դինաստիան նրա հետնորդների անունով ստացավ Սիլվիա անվանումը:անվանումը։ Ալբա-Լոնգի Նումիտորը, որ թվով 14-րդ կայսրն էր, գահընկեց արվեց իր եղբոր` Ամուլիեյի կողմից, ով, իրեն ապահովելու համար, սպանեց Նումիտորի տղային և նրա աղջկան զոհի կարգավիճակով հանձնեց քրմերին, քանի որ նրանք պետք է 30 տարի ապրեին արտամուսնական կյանքով:կյանքով։

Բայց երիտասարդ աղջկան այցելեց Մարս աստվածը, որից հետո նա ծնեց երկորյակներ` Ռամուլին և Ռենին, որոնց Ամուլիյը հրամայել էր նետել Տիբր:Տիբր։ Երկվորյակները չէին խեղդվել և, ըստ լեգենդի, նրանց կերակրել էր մայր գայլը, իսկ դաստիարակել` հովիվ Ֆաստուլը:Ֆաստուլը։ Երբ եղբայրները մեծացան, նրանք, սպանելով Ամուլին, վերադարձրին Ալբա-Լոնգի թագը իրենց պապիկ Հումիտորին:Հումիտորին։ Նա նրանց ուղարկել էր հիմնելու նոր գաղութ Ալբա-Լոնգին:Լոնգին։ Եղբայրների վիճում էին, թե որտեղ պետք է կառուցել քաղաքը:քաղաքը։ Ռոմուլը սպանեց Ռեմին և դարձավ Հռոմի առաջին կայսրը:կայսրը։

Քաղաքի առաջին բնակիչները հանցագործներն էին և ուրիշ քաղաքներից արտաքսվածները:արտաքսվածները։ Նրանք հաճախակի էին կատարում հարձակումներ այլ երկրների վրա. խորամանկության շնորհիվ նրանք կարողացան կազմակերպել սաբինյանների առևանգումը, կարճ ժամանակյա թշնամանքից հետո նրանք կարողանում են միություն ապահովել սաբինյանների և նրանց կայսեր Տիտոմ Տատիևի հետ:հետ։ Քաղաքում սկսում է զարգանալ առևտուրը:առևտուրը։ Սկսվում են պետական կառույցներ ձևավորվել, այնպիսիք, ինչպիսիք էին սենատը և լիկտորների ինստիտուտը:ինստիտուտը։ Հռոմի ազդեցությունն այնքան էր աճել, որ նախկին գաղութը կարողացել էր գրավել և ոչնչացնել իր մետրոպոլիան, Ալբա-Լոնգիան. միևնույն ժամանակ Հռոմը ստիպված եր ձգձգված պատերազմներ մղել հարևան երկրների ազգերի` սաբինյանների, լատինացիների և էտրուսկների հետ:հետ։ Բոլոր կայսրերը Ռոմուլից հետո կրում էին էտրուսական անուններ, դա վկայությունն է այն մասին, որ Հռոմը ընկել էր էտրուսկների հզոր ազդեցության տակ:տակ։ Բոլոր կայսրերի իշխանությունը սահմանափակված էր:էր։ Կայսրի պաշտոնը սկզբից չէր փոխանցվում ժառանգաբար. այդ ժամանակ, երբ արքայական գահը դատարկ էր, սենատները ընտրվել էին ժամանակավոր կայսր, որը ղեկավարում էր մեկ տարուց ոչ ավելին և այդ ժամանակահատվածում նա պետք է գտներ արքայի թեկնածուին և նրա թեկնածությունն առաջադրեին կուրիական խորհրդին:խորհրդին։ Հետևաբար, իշխանությունը փոխանցվում է կամ քրոջը, կամ որդեգրված երեխաներին, որը նույնպես էտրուսական ավանդույթ է:է։ Վերջին կայսրերը իշխանության էին գալիս իրենց նախորդներին սպանելու և դավադրության շնորհիվ:շնորհիվ։ Հռոմի վերջին կայսրը [[Լուկիոս Տարքվինիոս Գոռոզ]]ն էր, ով հայտնի դարձավ իր տիրանական կանոններով և դրա պատճառով վտարվեց հռոմեացիների կողմից:կողմից։ Լուկիոս Տարքվինիոս Գոռոզի վտարումից հետո Հռոմը հռչակվեց հանրապետություն:հանրապետություն։

Վերջին կայսրի ղեկավարությունը ավարտվեց մեր թվարկությունից առաջ 510 թվականին:թվականին։

Հին ժամանակներում Հռոմում դեռ պահպանվել էին ազգակցական հարաբերություններ:հարաբերություններ։ Ազգակցական կապը, ինչպես [[Հունաստան]]ում, այնպես էլ Հռոմում, հայրական կողմից էր:էր։ Ժառանգները կրում էին նախնիներից եկող անունները:անունները։ Հին տոհմերից հայտնի էին Աուրելյո Վալերիո Կլավդիոս,Կորնելիոս, Ֆաբիոս, Հուլիոս, Էմիլիոս և այլ տոհմեր:տոհմեր։ Ցեղի անդամները համատեղ էին օգտագործում իրենց հողերը:հողերը։

Բնակչությունը կազմված էր 300 ցեղերից, 10 ցեղեր միավորվում էին կուրիաների մեջ, իսկ 10 կուրիաներ` տրիբաների:տրիբաների։ Ամեն մի 3 տրիբա կազմում էր իր առանձին խմբավորումը:խմբավորումը։ Հռոմեացի կարող էր համարվել այն մարդը, ով պատկանում էր ցեղերից որևէ մեկին:մեկին։ [[Սենատ]]ին ընտրում էին ցեղի բոլոր անդամները, սենատն էր պատասխանատու համայնքի բոլոր գործերի համար:համար։ Դրա արդյունքում սկսեցին ավագանի ընտրել յուրաքանչյուր ցեղի միայն մեկ ընտանիքից, ինչի արդյուքնում առաջացան «ընտրյալ» ընտանիքներ ու ցեղեր:ցեղեր։ Հակառակը, ավելի աղքատ ընտանիքներ ներկայացնում էին ստրկական խավը, ովքեր գտնվում էին կախվածության տարբեր մակարդակներում, որը հաճախ համընկնում էր հայրիշխանական ստրկության հետ:հետ։ Ցեղային կազմակերպման ոչնչացման գործընթացը բարդացվել էր նրանով, որ Հռոմի տիրապետության տակ հայտնվեցին նոր բնակիչներ, հիմնականում, լատինացիներ, և քաղաքում հայտնված օտարերակրացիներ:օտարերակրացիներ։ Այս եկվորները, որոնց թիվն աճում էր, ստացան պլեբեյ, այսինքն, մեծամասնություն, անունը:անունը։

Կլիենտելայի ինստիտուտը, որը ծագել է նույն ժամանակահատվածում, նպատակ է ունեցել տեղի հայտնի ընտանիքների կողմից պաշտպանություն ապահովել աղքատացած ընտանիքների ներկայացուցիչների և օտարների համար, որոնք չէին մտնում հռոմեական ցեղախմբերի մեջ:մեջ։ Հայտնի մարդիկ դառնում էին նրանց պատրոնները:պատրոնները։ Պատրոնը կլիենտային ընդունում էր իր ցեղ, տալիս էր նրան իր անունը, հողամասից իր համար որոշ մաս էր առանձնացնում, պաշտպանում էր դատարանում. կլիենտան (հավատարիմ, լսող) ամեն ինչում ենթարկվում էր պատրոնին, պարտավոր էր նրա ցեղի հետ մասնակցել պատերազմի:պատերազմի։ Կլիենտելայի ինստիտուտը տարածված էր մինչև Հռոմի Հանրապետության հռչակումը:հռչակումը։

Հարևան ազգերի վրա հաջողված հարձակումներն ու մեծ ռազմական ավարը օգնում էին ռազմական արիստոկրատիայի ձևավորմանը, որն իր հերթին սենատն էր ընտրում:ընտրում։ Սենատի կողմից ընտրված կայսրը նման էր հունական բռնակալներին:բռնակալներին։ Դա կուրիաներից կազմված ժողովրդական ժողով էր, որում մասնակցության իրավունք ունեին միայն տղամարդ զինվորականները, որը ստացավ կուրիաների խորհուրդ անվանումը:անվանումը։ Այնտեղ քննարկում էին, հետո ընդունվում կամ մերժվում էին նոր օրենքները, նաև ընտրում էին նոր բարձրաստիճան պաշտոնյաներին, բացառությամբ` կայսեր:կայսեր։ Սենատն ամենաբարձր դատական մարմինն մահապատժի ընդունման որոշման հարցում, դրա գործունեության մեջ մտնում էր նաև պատերազմի հայտարարումը:հայտարարումը։ Հռոմի կայսրերը համատեղում էին զինվորականի և գլխավոր դատավորի գործերը:գործերը։ Հանդիսանում էին ցեղախմբերի կողմից ընտրված առաջնորդներ, նրանք նման չէին հին հեռավոր արևելյան բռնակալներին, հետևաբար, կայսր տիտղոսը կարող է պայմանական լինել:լինել։

Հռոմի բնակչության աճը հանգեցնում է նրան, որ տրիբաները դադարում են նոր անդամներ ընդունել. նոր եկվորները պլեյբներ էին դառնում, ովքեր հռոմեացիներից ստանում էին հողաբաժին, բայց նրանք իրավունք չունեին մասնակցել երկրի քաղաքական կյանքին:կյանքին։ [[Պլեբեյ]]ներն ազատ էին, նրանք հասան մասնավոր սեփականության իրավունքին, սկսեցին զբաղվել առևտրով և արհեստով:արհեստով։ Հռոմեական ցեղերի հետ խառնվելու արդյունքում պլեյբեյները աստիճանաբար սկսեցին մաս կազմել տրիբաների` ունենալով սահմանափակ իրավունքներ:իրավունքներ։ Հռոմեական պատմության այս շրջանին է պատկանում նաև ստրկատիրության ծագումը, որն այդ ժամանակ դեռևս շատ զարգացած չէր:չէր։ Ստրուկները, որոնք տնային տնտեսության մեջ առավելություններ ունեին, սովորաբար ընտրվում էին ռազմագերիներից:ռազմագերիներից։ Այսպիսով, սկսվում էր հռոմեական հասարակության դասային բաժանումը:բաժանումը։

Հռոմի հանրության մշակույթը այդ ժամանակաշրջանում դեռևս շատ պարզ էր, չնայած նրան, որ արդեն գոյություն ուներ գիրը:գիրը։ Այբուբենը հռոմեացիները վերցրել էին հույներից, ովքեր ապրում էին Կումայում, [[Ապենինյան թերակղզի|Ապենինյան թերակղզու]] արևմտյան ափին:ափին։

Մեր ժամանակները հասած լատինական այբուբենի ամենահին վկայությունը, որ հնարավոր է եղել վերծանվել, համարվում է Պրենեստինյան ճարմանդը:ճարմանդը։ Այդ ժամանակներին են վերագրվում նաև գրականության առաջին հետքերը:հետքերը։ Ցավոք, մեզ չեն հասել ժողովրդական պոեզիայի առավել հնագույն հուշարձանները, որոնք գոյություն են ունեցել Հռոմում, ինչպես նաև մյուս ազգերում. սակայն ավելի ուշ աղբյուրներում կան դրանց պատառիկները, որոնց ակունքները գնում են մինչև հնագույն ժամանակները:ժամանակները։

Հնագույն ժամանակաշրջանում ընտանիքին դաստիարակության մեջ մեծ դեր էր վստահված:վստահված։ Աճող սերունդը դաստիարակվել է նախնիների նկատմամբ լցված հարգանքով և ծնողական իշխանության ենթակայության ոգով:ոգով։ Հռոմեացիների համար լավ քաղաքացի համարվել է լսող որդին և կարգապահ զինվորը:զինվորը։ Հնագույն կարգը ծնողական կամքին հակառակ գնացողի համար սահմանում էր խիստ պատժամիջոցներ:պատժամիջոցներ։ Հռոմում տարրական դպրոցի գոյության մասին պատմագիր Տիտոս Լիվիոսը վկայում է մ.թ.ա.

5-րդ դարից:դարից։ Այդտեղ երեխաներին հիմնականում սովորեցնում էին անվճար:անվճար։ Ուսուցումը միասնական էր:էր։ Ընդունում էին 7 տարեկան երեխաների, և ուսումը շարունակում էին 4-5 տարի:տարի։ Տանը և դպրոցում երեխաները սովորում էին լատիներեն, հունարեն լեզուներով գրել, կարդալ և հաշվել:հաշվել։

Հռոմի արվեստը հնագույն գեղարվեստական մշակույթի զարգացման վերջին ավարտական փուլն էր:էր։ Հռոմի համար արվեստը ավելի մեծ դեր ուներ, քան հույների համար, նրանց համար դա կյանքի կազմակերպման միջոցն էր, այդ պատճառով Հռոմում առաջին տեղն էին զբաղեցնում ճարտարապետությունը, ինժեներական որոնումները, դեմքի քանդակները, որոնք առանձնանում էին որոշակի անձանց հանդեպ հետաքրքրություններով, ինչպես նաև` պատմական ռելիեֆը, որը մանրամասնորեն պատմում է քաղաքացիների և տիրակալների գործունեության մասին:մասին։ Հին Հռոմեական ռեալիզմը գերական դիրք ուներ հորինվածքի հանդեպ, իսկ իմացականությունը գերակայում էր փիլիսոփայությանը:փիլիսոփայությանը։ Բացի այդ, Հռոմում կար հստակ տարանջատում պաշտոնական և մասնավոր արվեստի միջև:միջև։ Պաշտոնական արվեստը մեծ դեր էր կատարում հռոմեական քաղաքականության համար` գրավված տարածքներում պետական գաղափարախոսության տարածման մի ձև լինելով:լինելով։ Ճարտարապետությունը մեծ նշանակություն ուներ, քանի որ այն իր մեջ համադրել է գաղափարախոսության տարածման և կենցաղի կազմակերպման գործառույթները:գործառույթները։ Հռոմի շինարարական պրակտիկայում ձևավորվել էին կառուցողական, նախագծային և համադրման այնպիսի մեթոդներ, որոնք թույլ էին տալիս ամեն անգամ տվյալ շինության անմիջական նշանակությունից բխող լուծումներ գտնել:գտնել։ Հռոմեացիները տարածեցին իրենց ոճը գրավված մարզերում, միևնույն ժամանակ հեշտությամբ յուրացնում էին էտրուսկների և հույների գեղարվեստական սկզբունքները:սկզբունքները։ Հնագույն ժամանակաշրջանում Հռոմի արվեստը զարգանում էր երկաթե դարի միջին իտալական հնէաբանական մշակույթի շրջանակներում:շրջանակներում։ Սեփական հինհռոմեական գեղարվեստական մշակույթի ձևավորման ժամանակ, մ. թ. ա. 8-4-րդ դարերում, հռոմեական մշակույթը հսկայական ազդեցություն էր կրում էտրուսկյան ճարտարապետությունից:ճարտարապետությունից։ Հռոմեացիները էտրուսկներից վերցրել են շինարարական տեխնիկա և մի շարք կառույցներ:կառույցներ։