«Հենրիխ I Թռչնորս»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Հենրիխ I Թռչնորս''', ({{lang-de|Heinrich der Vogeler}}, հոկտ. 876 — 2 հուլիսի 936, Մեմլեբեն), [[Սաքսոնիա]]յի դուքսը 912 թվականից, իսկ 919 թ.-ից՝ Գերմանիայի Արևելաֆրանկյան թագավորության առաջին թագավորը՝ Սաքսոնական հարստությունից:հարստությունից։

Իր թագավորության ընթացքում Հենրիխ I-ը վարեց արտաքին հարձակողական քաղաքականություն:քաղաքականություն։ Լինելով տաղանդավոր ղեկավար և հմուտ քաղաքական գործիչ, նա կարողացավ նշանակալիորեն ամրապնդել Գերմանիայի թագավորությունը և ընդարձակել նրա տարածքները՝ միավորելով [[Լոթարինգիա]]ն:ն։ Հունգարների դեմ պաշտպանության համար Հենրիխ I-ը կառուցեց հզոր ամրություններ և ստեղծեց կանոնավոր հեծելազոր:հեծելազոր։ Դա նրան թույլ տվեց հաղթանակ տանել Ռիադի մոտ տեղի ունեցած ճակատամարտում:ճակատամարտում։

Հենրիխի թագավորության օրոք սկսվեց [[պոլաբներ|պոլաբյան սլավոնների]] նվաճումը:նվաճումը։ Նրա արշավանքների արդյունքում մի շարք սլավոնական ցեղեր, որոնց տարածքները կցվեցին թագավորությանը, դարձան Գերմանիայի թագավորի հարկատուները:հարկատուները։ Իր մահվան պահին Հենրիխ I Թռչնորսը Եվրոպայի ամենահզոր տիրակալն էր:էր։

Հենրիխը սերում էր սաքսոնական օստֆալերի (բառացի՝ արևելցիներ) Լյուդոֆինգների հայտնի և հզոր տոհմից:տոհմից։ Լեգենդի համաձայն, այս տոհմը ծագել է [[Կառլոս Մեծ]]ի օրոք սաքսոնների առաջնորդ Բրունո Էնգերնեցուց, որ էնգերների ու օստֆալների հետ առանձնանում էր հեթանոս սաքսոններից:սաքսոններից։ Սակայն, հին աղբյուրները տոհմի ծագումնաբանության մասին տեղեկություններ են հաղորդում միայն 9-րդ դարից, երբ հիշատակվում է Արևելյան Սաքսոնիայի (Օստֆալիայի) կոմս [[Լյուդոլֆ]]ը, ում անունով էլ հետագա դարերում կոչվեց այս տոհմը:տոհմը։ Հետագայի ժամանակագիրները նրան հիշատակում են որպես Արևելյան սաքսոնների դուքս:դուքս։ Սաքսոնիայի դուքս են կոչվում նաև Լյուդոլֆի որդիները՝ Բրունոն և Օտտոն:Օտտոն։

Սաքսոնիայի դքսի երեք որդիներից կրտսերի՝ Օտտոն I-ի և Գեդվիգա Բաբենբերգցու ընտանիքում էլ ծնվեց Հենրիխը՝ ապագա թագավորը:թագավորը։ Նրա ծննդյան ստույգ տարեթիվը հայտնի չէ, սակայն ենթադրվում է, որ ծնվել է շուրջ [[876]] թվականին:թվականին։ Հենրիխ I-ի մանկության և պատանեկության տարիներից պատմական աղբյուրներում ոչինչ չի հաղորդվում:հաղորդվում։ Դրանցում նա հիշատակվում է արդեն բավականին հասուն տարիքից:տարիքից։ Նրա ավագ եղբայրները մահացել էին դեռևս հոր կենդանության օրոք, ինչի արդյունքում էլ Հենրիխը դարձավ Սաքսոնիայի ժառանգորդը:ժառանգորդը։

[[906]] թվականին Հենրիխը, որ այդ ժամանակ մոտ 30 տարեկան էր, ամուսնացավ Էրվինի կոմսի դստեր՝ Հատեբուրգի հետ:հետ։ Կոմսը, հավանաբար, իշխում էր [[Մերզեբուրգ]] քաղաքի շրջակայքում:շրջակայքում։ 10-11-րդ դարերի գերմանացի ժամանակագիր [[Թիտմար Մերզեբուրգցի]]ն հաղորդում է, որ Հենրիխը համառորեն աղջկան էր առաջարկում իր ձեռքն ու սիրտը՝ հանուն վերջինիս գեղեցկության և հարուստ ժառանգության օգտի:օգտի։ Եկեղեցական իշխանությունն արգելեց այդ ամուսնությունը, քանի որ Հատեբուրգն այդ ընթացքում արդեն հասցրել էր այրիանալ և մենաստան մտնել, սակայն դա Հենրիխին չկանգնեցրեց:չկանգնեցրեց։ Այդ ամուսնությունից ծնվեց նրանց միակ որդին՝ Թանկմարը:Թանկմարը։ 909 թվականին Հենրիխն ու Հատեբուրգն ամուսնալուծվեցին:ամուսնալուծվեցին։ Բաժանության առիթը եղավ ամուսնության անօրինականությունը:անօրինականությունը։ Սակայն Հենրիխի ապօրինածին որդին եղավ իր առաջին ժառանգը:ժառանգը։ Հենրիխի եղբայրները՝ Թանկմարը և Լյուդոլֆը մահացան, որից հետո իրենց հոր միակ ժառանգը մնաց ինքը:ինքը։ Հասարակության մեջ իր դիրքն ամրապնդելու համար Հենրիխը որոշեց ամուսնանալ առավել հայտնի մի կնոջ հետ:հետ։ Հատեբուրգն ամուսնալուծությունից հետո կրկին մենաստան մտավ, բայց նրա օժիտը Հենրիխն իրեն պահեց:պահեց։ Նրա նոր ընտրյալը [[Մաթիլդա Վեստֆալացի]]ն էր՝ հարուստ և հանրաճանաչ վեստֆալյան տոհմից, որը սերում էր [[սաքսեր]]ի 8-րդ դարի հռչակավոր առաջնորդ [[Վիդուկինդ Սաքսոնացի|Վիդուկինդից]]:։ Շնորհիվ այդ ամուսնության՝ Հենրիխն իր իշխանությունը տարածեց նաև [[Վեստֆալ]]ի վրա:վրա։

Հենրիխի առաջին ինքնուրույն արշավանքը վերաբերում է իր առաջին ամուսնության շրջանին:շրջանին։ [[Մերզեբուրգ]] քաղաքը, որը նա ստացել էր Հատեբուրգին կնության առնելիս՝ իբրև օժիտ, սահմանակից էր [[սլավոններ|սլավոնական]] [[դոլեմիններ]]ի (կամ գալոմաչ) ցեղով բնակեցված երկրամասի հետ:հետ։ Արշավանքի ձեռնարկողը Հենրիխի հայրն էր՝ հերցոգ Օտտոնը:Օտտոնը։ Հարձակվելով Մերզեբուրգի կողմից, Հենրիխը հեշտությամբ հաղթեց սլավոններին, սակայն դրանից հետո դոլեմիններն օգնության կանչեցին [[հունգար]]ներին, որոնք խուժեցին [[Սաքսոնիա]] և ամայացրին երկրամասը:երկրամասը։ Սաքսոնացիներից շատերը զոհվեցին կամ գերվեցին:գերվեցին։

[[Լյուդովիկոս IV Մանուկ]]ի օրոք թագավորական իշխանությունը [[Արևելյան Ֆրանկյան թագավորություն]]ում թույլ էր:էր։ Մանկահասակ թագավորի հետ պետությունը կառավարում էին [[Մայնց]]ի արքեպիսկոպոսը և [[Կոնստանց]]ի ու [[Աուգսբուրգ]]ի եպիսկոպոսը, ովքեր հոգ էին տանում ավելի շատ եկեղեցու, քան միավորված պետության շահերի մասին:մասին։ Դրա շնորհիվ սկսեցին հզորանալ տոհմական դքսությունները, այդ թվում և [[Սաքսոնիա]]ն, որի դուքս Օտտոնը կարողացավ մեծ իշխանություն կենտրոնացնել իր ձեռքում:ձեռքում։ Իսկ 908 թվականից հետո, երբ զոհվեց [[Թյուրինգիա]]յի մարկիզ [[Բուրխարդ]]ը, Սաքսոնիային միացրեց նաև նրա տիրույթները:տիրույթները։

911 թվականին մահացավ [[Լյուդովիկոս IV Մանուկ]]ը, որով հանգավ [[Կարոլինգներ]]ի արևելաֆրանկյան ճյուղը:ճյուղը։ Թագավորության գլխավոր հավակնորդը, ըստ հին գերմանական ավանդույթի, [[Արևմտյան Ֆրանկյան թագավորության|Արևմտյան Ֆրանկյան թագավոր]] [[Շառլ Պարզամիտ]]ն էր:էր։ Սակայն գերմանական մեծամեծները հրաժարվում են ճանաչել նրա իրավունքը՝ որոշելով իրենց համար նոր թագավոր ընտրել պետության դուքսերից որևէ մեկին:մեկին։ Նախապես թագն առաջարկվեց Օտտոն Սաքսոնացուն, բայց 75-ամյա դուքսը հրաժարվեց:հրաժարվեց։ Ուստի 911 թվականի նոյեմբերին [[Ֆորհայմ]]ում թագավոր ընտրվեց [[Ֆրանկոնիայի դքսություն|Ֆրանկոնիայի դուքս]] [[Կոնրադ I (Գերմանիայի թագավոր)|Կոնրադը]]:։ Նրա գահակալմանը կողմ էին Սաքսոնիայի, [[Բավարիայի դքսություն|Բավարիայի]] և [[Շվաբիայի դքսություն|Շվաբիայի]] դուքսերը:դուքսերը։ Սակայն շուտով նոր արքայի հարաբերությունները լարվեցին բոլոր դուքսերի հետ:հետ։

Օտտոնը հաջորդ տարում վախճանվեց, և հոր իշխանությունը Սաքսոնիայում ժառանգեց Հենրիխը:Հենրիխը։ Դրանից անմիջապես հետո, [[Կոնրադ I (Գերմանիայի թագավոր)|Կոնրադ I-ը]] ձգտելով թուլացնել տոհմական դքսությունները, որոնք իրենց տիրույթներում ունեին բացարձակ և անկախ իշխանություն, Հենրիխից պահանջեց վերադարձնել [[Թյուրինգիա]]ն, որն իր տիրույթներին էր միացվել դեռևս հոր օրոք:օրոք։ Դուքսը մերժեց, և ավելին, խլեց Սաքսնոիայում և Թյուրինգիայում Մայնցի արքեպիսկոպոս [[Հատտոն I (Մայնցի արքեպիսկոպոս)|Հատտոն I-ի]] ունեցած իշխանությունը, ով թագավորի հավատարիմ վասալն էր:էր։ Հատտոնը 913 թվականին Հենրիխի հետ վիճաբանության ժամանակ մահացավ:մահացավ։