«Կառնակի տաճար»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Կառնակի տաճար''' (Իպետ - Իսուտ''<ref name=":2">{{Книга|автор=Ольга Игоревна Павлова|заглавие=Амон Фиванский: ранняя история культа, В-XVII династии|ответственный=|издание=|место=М.|издательство=Наука|год=1984|страницы=73|страниц=175|isbn=|isbn2=}}</ref>'',{{lang-egy|Ipt-swt}} - «ընտրյալ վայր»)<ref name=":0">{{Книга|автор=James P. Allen|заглавие=Middle Egyptian: An Introduction to the Language and Culture of Hieroglyphs|ответственный=|издание=|место=|издательство=Cambridge University Press|год=2000|страницы=454|страниц=530|isbn=9780521774833|isbn2=}}</ref>, Հին Եգիպտոսի խոշորագույն տաճարային համալիր, [[Եգիպտոսի նոր թագավորություն|Նոր թագավորության]] գլխավոր պետական սրբավայր:սրբավայր։ Համալիրն ընդգրկում է տաճարներ նվիրված Թեբեի երեք աստվածներին՝ գլխավոր աստված Ամոն - Ռային, նրա կնոջը՝ [[Մուտ]]ին և որդուն՝ [[Խոնսու]]ին:ին։ Գտնվում է հին Թեբեի տարածքում, ժամանակակից Կառնակ բնակավայրում, որը գտնվում է [[Նեղոս]]ի արևելյան ափին, Լուքսորից 2,5 կմ հեռավորության վրա:վրա։

1979 թվականից այս տաճարը ([[Լուքսոր տաճար|Լուքսորի տաճարի]] և Թեբեի դամբարանադաշտի հետ) ընդգրկվել է [[ՅՈՒՆԵՍԿՕ|ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի]] [[Համաշխարհային ժառանգություն|Համաշխարհային ժառանգության]] ցանկում<ref>{{Cite web|url=http://whc.unesco.org/en/list/87/|title=Ancient Thebes with its Necropolis|date=|website=|publisher=UNESCO World Heritage Centre|accessdate=2019-03-01|author=|lang=en}}</ref>:։

Թեբեում Ամոն-Ռայի պաշտամունքի գոյության մասին առաջին հիշատակությունը վերաբերում է Միջին թագավորության շրջանին:շրջանին։ Այն ութանկյուն սյուն է՝ ստեղծված XI դինաստիայի Ինիոտեֆ II փարավոնի օրոք և գտնվում է Լուքսորի թանգարանում:թանգարանում։ Տաճարային համալիրի պահպանված ամենահին շինությունը, այսպես կոչված, Սպիտակ կապելլան է (տաճար-տաղավար սպիտակ կրաքարից) կառուցված XII դինաստիայի օրոք Սենուսերտ I փարավոնի կառավարման տարիներին:տարիներին։

Շինարարական աշխատանքները մեծ ծավալի են հասել Նոր թագավորության շրջանում:շրջանում։ Տաճարի կառուցման առաջին խոշոր աշխատանքներն իրականացրել է XVIII դինաստիայի փարավոն Թութմոս I-ը, որի հրամանով կառուցվել են երեք [[պիլոնները]] (VI, V և IV), սյունասրահը, ոչ մեծ դահլիճը և երկու կոթողներ ասուանյան կարմիր գրանիտից, որոնցից մեկը մինչ այսօր պահպանված է իր տեղում:տեղում։ Հին հուշարձանները շրջապատել են պատով՝ դարպասների մոտ կցելով ավազաքարից շինություններ ( IV և V պիլոններ):։ Նրա հաջորդի՝ Թութմոս II-ի օրոք կառուցվել է ևս մեկ պիլոն (VIII):

Տաճարն էապես նորոգել է Թութմոս I-ի դուստր և Թութմոս II-ի այրի, կին-փարավոն [[Խատշեփսուտ|Հաթշեփսուտը]]:։ Նա կառուցել է VIII պիլոնը, ընդարձակել Մուտ աստվածուհու տաճարը և իր հոր համալիրի կենտրոնում ավելացրել Կարմիր կապելլան՝ Ամոն -Ռայի սրբավայրը՝ կարմիր և սև գրանիտից, պատերին իր թագադրման տեսարանով հարթաքանդակներ:հարթաքանդակներ։ Հետագայում Խատշեպսուտի տաճարը քանդվել և կիրառվել է որպես շինանյութ Ամենհոտեպ III-ի կողմից, վերակառուցվել [[Պտղոմեոսյան Եգիպտոս|հելլենիստական շրջանում]] ([[Ալեքսանդր Մակեդոնացի|Ալեքսանդր Մակեդոնացու]] և [[Փիլիպոս III Մակեդոնացի|Փիլիպ III Արիդեոսի]] օրոք), իսկ այսօր վերստեղծվել Տաճարների թանգարանում բաց երկնքի տակ:տակ։

Հաթշեփսուտը Կառնակում տեղադրել է չորս հսկայական կոթողներ, որից երկուսը Թութմոս I-ի պիլոնների միջև, ներառյալ մեր օրերը հասած կարմիր գրանիտից միակտորը՝ 30 մ բարձրությամբ:բարձրությամբ։ Դրանք Եգիպտոսում երբևէ կառուցած ամենաբարձր օբելիսկներն էին, քանի դեռ Թութմոս III-ը չի ծածկում քարե շարվածքով:շարվածքով։ Թագուհու օրոք Կառնակի համար պատրաստվում էր նաև ամենաբարձր օբելիսկը, որը, սակայն, անավարտ մնաց:մնաց։ Նրա բարձրությունը պետք է լիներ 41,8 մետր, իսկ կշիռը՝ 1200 տոննա, որը երեք անգամ գերազանցում է Եգիպտոսում երբևէ կառուցվածներին:կառուցվածներին։

Հաթշեփսուտի խորթ որդին՝ Թութմոս III-ը, ձգտելով գերազանցել իր նախորդին և վերացնել նրա մասին հիշողությունը, ավելացնում է VII պիլոնը նոր՝ լայնակի առանցքի երկայնքով՝ տաճարի ուղղանկյուն հատակագծին հաղորդելով Т- աձև տեսք:տեսք։ Այդ պիլոնից արևելք 1903 թվականի պեղումների ընթացքում բացվել է գաղտնարան, որտեղ գտնվել են 17 հազար բրոնզե և 779 քարե արձաններ, ինչպես նաև դարերի ընթացքում հավաքված այլ ցուցանմուշներ՝ թվագրաված V դինաստիայից (XXVI դար մ.թ.ա.) մինչև Պտղոմեոսյանների շրջան:շրջան։

Թութմոս III-ի օրոք ավելացված շինություններից է փարավոնի արձաններով բակը, մեծ սուրբ լիճը նեղոսաչափով, երկու կոթող (այդ թվում Ստամբուլում գտնվող [[Թեոդոսիոսի կոթող|«Թեոդոսիոսի կոթողը»]]) և Ահ-մենու-ն՝ հեբ- սեդ ծիսակատարության համար նախատեսված տոնակատարությունների սյունազարդ դահլիճը՝ շրջապատված բարձրաքանդակներով, որոնք պատկերում են փարավոնի հոբելյանական նվիրաբերումներն իր 61 նախնիներին:նախնիներին։ Այդ «Կառնակյան արքայական ցուցակը» մեծ նշանակություն ունեցավ Հին Եգիպտոսի պատմության ժամանակագրությունը վերականգնելու համար:համար։ Առաջին անգամ այն հիշատակվել է անգլիացի եգիպտագետ Ջեյմս Բյորտոնի կողմից 1825 թվականին<ref>{{Книга|автор=Burton, James|заглавие=Excerpta Hieroglypica|ответственный=|издание=|место=Cairo|издательство=Plate Ia|год=1825|страницы=|страниц=|isbn=|isbn2=}}</ref>, իսկ 1840 թվականին ֆրանսիացի եգիպտագետ Էմիլ Պրիսը գաղտնի ցուցադրել է ցուցակով բարձրաքանդակները և տարել Լուվր՝ կաշառելով եգիպտացի պաշտոնյային:պաշտոնյային։ Ահ-մենու դահլիճի քանդակազարդ հսկա սյուները նմանօրինակը չունեն եգիպտական ճարտարապետության մեջ:մեջ։ VI պիլոնի և Հաթշեփսուտի կառույցների միջև գտնվում է «Տարեգրությունների դահլիճը», որի պատերին փաստագրված է «Թութմոս III-ի տարեգրությունները»՝ գրիչ Տանինիի ռազմական ժամանակագրությունը, որը պատմում է փարավոնի 17 հաղթական արշավների մասին Առաջավոր Ասիայում:Ասիայում։ Թութմոս III-ի օրոք Կառնակում Ամոն-Ռայի տաճարից հյուսիս կառուցվել է նաև Պտահ աստծու տաճարը, որի կառուցումն ավարտվել է հունա-հռոմեական շրջանում:շրջանում։

Այս փարավոնի կառավարումը Կառնակում արտացոլվել է նաև «Թութմոս III-ի բուսաբանական այգու» պատկերներում, որտեղ արտացոլված են Եգիպտոսի, ինչպես նաև նվաճված երկրների՝ Նուբիայի. Քանանի, Սիրիայի բույսերի ու կենդանիների պատկերներ:պատկերներ։

Շինարարական առավել ակտիվ գործունեություն է ծավալվել Ամենհոտեպ III փարավոնի օրոք (մ.թ.ա. մոտ 1405–1367 թվականներ):։ Այդ ժամանակ Կառնակը կազմված էր աղյուսե պատերով շրջապատված երեք առանձին տաճարային համալիրներից՝ նվիրված Ամոն - Ռային, նրա կանաց՝ Մուտին (հարավում) և Մոնտուին (հյուսիսում):։ Ամոն - Ռայի տաճարից ոչ հեռու գտնվում էր լուսնայի աստվածություն Խոնսուի ոչ մեծ տաճարը (հարավ-արևմուտքում):։ Մուտ ատվածուհու տաճարի ներսում և դրսում կանգնեցված էին առյուծ-ստվածուհի Սեհմետի ավելի քան 600 արձաններ՝ երկուական մետր բարձրությամբ:բարձրությամբ։ Սրբազան ջրավազանի մոտ ծագող արև Խեպրիի պատվին դրված էր սրբազան բզեզի հսկա քանդակը<ref name=":1">{{Книга|автор=|заглавие=Карнак|ответственный=А. П. Горкин|издание=Энциклопедия «Искусство». Часть 2. Д-К (с иллюстрациями)|место=М.|издательство=РОСМЭН|год=2007|страницы=|страниц=497|isbn=978-5-353-02798-0|isbn2=}}</ref>:։ Ամենհոտեպ III-ը հրմայում է տեղադրել III պիլոնը, իսկ նրա ճարտարապետ [[Ամենեմհեթ Կրտսեր|Ամենհոտեպ Կրտսերը]] կառուցում է գլխավոր սյունասրահի կենտրոնական սյունաշարը:սյունաշարը։

Ամոն - Ռայի տաճարից արևելք [[Էխնաթոն]] (Ամենհոտեպ IV) արքայի կողմից կառուցվում է արևային սկավառակի աստծուն՝ [[Աթոն]]ին նվիրված տաճար, որին նա հռչակեց գլխավոր աստված իր թագավորության շրջանում ([[Атонизм|աթոնիզմ]]):։ Չափերը 120х200 մետր էին կազմում, որն ավելի մեծ էր քան Ամոն - Ռայի տաճարը:տաճարը։ Էխնաթոնի հրամանով այն բոլոր տաճարները, որոնք չէին պատկանում Աթոնին, փակվեցին:փակվեցին։ Նրա մահից հետո՝ Հորեմհեբ արքայի օրոք, հին աստվածների տաճարները կրկին բացվեցին, իսկ Աթոնի սրբավայրը քանդվեց:քանդվեց։ Աղյուսաբեկորներն օգտագործվեցին այլ տաճարների կառուցման համար:համար։ Այդ քարաբեկորներից մի քանիսը կարելի է տեսնել Լուքսորի թանգարանում:թանգարանում։

Հորեմհեբի օրոք ավելացվեցին II, IX և X պիլոնները, ինչպես նաև սֆինքսների ուղին:ուղին։ XIX դինաստիայի արքաներ Սեթի I-ը և [[Ռամզես II (Մեծ)|Ռամզես II]]-ը ավարտեցին սյունազարդ մեծ դահլիճի կառուցումը՝ Ամենհոտեպ III-ի սյունաշարի կողքին վեր խոյացան ևս 7 շարք սյուներ:սյուներ։ 1899 թվականին 11 սյուներ ընկան շղթայական փոխազդեցությամբ հիմքերի ողողման հետևանքով:հետևանքով։ Ժորժ Լեգրենը՝ այդ ժամանակավա գլխավոր հնագետը, ղեկավարեց վերականգնողական աշխատանքները, որոնք ավարտվեցին 1902 թվականի մայիսին:մայիսին։

Դահլիճի պատերի բարձրաքանդակներըկոչված էին փառաբանելու փարավոնների սխրանքները խեթերի դեմ կռվում:կռվում։ II պիլոնի առջև Ռամզես II-ը տեղադրեց իր հսկա արձանները, իսկ Նեղոսից մինչև տաճարի մուտք ձգվում էր ոչխարի գլխով սֆինքսների ուղին:ուղին։ Ռամզես II-ի հաջորդ Մերնեպտահ փարավոնը տաճարի պատերի վրա թողել է «ծովի ժողովուրդների» դեմ մղած իր պատերազմների մասին «Կառնակյան մեծ արձանագրությունը», որը համարվում է Հին Եգիպտոսի մեծածավալ արձանագրություններից ամենաերկարը<ref>{{Статья|автор=Roberson, Joshua, Manassa, Colleen|заглавие=The Great Karnak Inscription of Merneptah: Grand Strategy in the 13th Century BC. Yale Egyptological Studies, Vol. 5|ссылка=https://www.academia.edu/323264/The_Great_Karnak_Inscription_of_Merneptah_Grand_Strategy_in_the_13th_Century_B.C|язык=en|издание=Journal of the American Research Center in Egypt|том=40|issn=0065-9991}}</ref>:։ [[Սեթի II|Սեթի II-ը]] կառուցում է պիլոն Մուտի տաճարի առջև և ոչ մեծ սրբավայր թեբեյան երեք աստվածությունների պատվին:պատվին։

XX արքայատոհմի փարավոն Ռամզես III-ն ավարտեց ևս երկու տաճար և սկսեց Խոնսուի մեհյանի վերակառուցումը, որն ավարտվեց հաջորդի օրոք (հետագայում Հերիհորը արտաքին բակում թողնում է իր արձանագրությունը, Պտղոմեոս III Էվերգետը կառուցում է մեր օրերը հասած մեծ դարպասները և պարիսպը, իսկ Նեկտանեբ I-ը՝ ոչ մեծ սյունասրահ. ի վերջո տաճարի մեծաթիվ ձևափոխումների արդյունքում այդտեղ կարելի տեսնել իրար հետ չհամընկնող տարրեր):։

Կառնակում կառուցողական խոշոր նախագծեր սկսեցին իրականացվել նուբիյան դինաստիայի փարավոն Թահարկայի օրոք, որը կառուցեց խոշոր տաճար - տաղավար II պիլոնի առջև, մեկն էլ՝ Մուտի տաճարի տարածքում:տարածքում։ XXVI—XXIX դինաստիաների փարավոնները վերանորոգում էին տաճարները և ավելացնում իրենց արձանագրությունները:արձանագրությունները։

[[Նեկտանեբ I|Նեկտանեբ I-ը]] համալիրը շրջափակեց հում աղյուսե շարվածքով պատով և կառուցեց I պիլոնը, որն այսօր մոտքն է համարվում:համարվում։ Նեկտանեբ II-ը , չնայած պարկական ճնշումներին, կառուցեց պիլոն հին սրբավայրից արևելք, որը հայտնվեց կառույցի կենտրոնում:կենտրոնում։ Պարսից արքա Արտաքսերքսես III-ի նվաճումների հետևանքով առաջացած վնասները շտկվեցին առաջին Պտղոմեոսյանների կողմից:կողմից։ Հելլենիստական այդ արքայատոհմի օրոք էլ հայտնվեց Իպետ աստվածուհու սրբարանը, Խոնսուի տաճարի առջևի դարպասները, Մոնտուի, Մուտի և Պտահի տաճարների առջևի պիլոնները:պիլոնները։ Սակայն վերջին Պտղոմեոսյանների օրոք սկսվեց տաճարի անկումը, որն ավարտվեց մ.թ.ա. 27 թվականի երկրաշարժով:երկրաշարժով։

Շինարարական աշխատանքները Կառնակում շարունակվեցին վերջին դինաստիաների փարավոնների օրոք նաև հունա-հռոմեական շրջանում:շրջանում։ Վերջին տիրակալը, որ կառուցել է նրա տարծքում, Հռոմի [[Դոմիցիանոս]] կայսրն էր (81–96 թվականներ մ.թ.ա.) <ref name=":1" />:

[[Կոստանդիանոս Ա Մեծ|Կոստանդիանոս Մեծի]] կողմից քրիստոնեության ընդունումից հետո և Կոստանդիանոս II-ի կողմից հեթանոսական տաճարների փակումից հետո հինեգիպտոսյան տաճարների մնացորդներն ամայացան:ամայացան։ Թեև, այդ ժամանակ Կառնակն արդեն լքված էր, և նրա տաճարային համալիրն օգտագործվում էր քրիստոնյաների կողմից:կողմից։ Ամենվառ օրինակը Թութմոս III-ի տոնախմբությունների դահլիճի կիրառումն էր. նրա պատերին հայտնվում են [[Ղպտիերեն|ղպտական]] գրություններ և սրբերի պատկերներ:պատկերներ։

Համալիրի առավել նշանակալի կառույցը համարվում է Ամոն-Ռայի տաճարը՝ իր 10 պիլոններով, որից խոշորագույնն ունի 113 մետր երկարություն, 15 մետր լայնություն և մոտ 45 մետր բարձրություն:բարձրություն։ Տաճարի ընդհանուր մակերեսը կազմում է մոտ 30 հեկտար (530, 515, 530 և 610 մետր կողմերով քառանկյուն):։ Բացի պիլոններից տաճարին վեհաշուք տեսք է հաղորդում սյունազարդ դահլիճը, որի կառուցումը սկսվել է Հորեմհեբի և ավարտվել Սեթի I-ի ու Ռամզես II-ի կառավարման տարիներին:տարիներին։ Տաճարը կազմված է պարիսպով շրջապատված երեք առանձին մասերից՝ նվիրված Ամոնին (Իպետ - սուտ), Մոնտու աստծուն (2,34 հա հրապարակ) և Մուտ աստվածուհուն (9,2 հա հրապարակ):։

Հասարակ ժողովրդին թույլատրում էին մտնել միայն տաճարի բակ, իսկ սյունասրահ կարող էին մուտք գործել միայն ընտրյալները՝ բարձրաստիճան պաշտոնյաները, զորահրամանատարները, գրիչները<ref name=":1" />:։

Բացի այս երեքից Էխնաթոնի կողմից կառուցվել է նաև Աթոնին նվիրված տաճար:տաճար։

* Խոնսու աստծո տաճարը (80х30 մետր չափերով:չափերով։ Շինարարությունը սկսվել է Ռամզես III-ի օրոք, շարունակվել Ռամզես IV-ի, Ռամզես XI-ի և ավարտվել Հերիհերի օրոք)

Այստեղ է գտնվում նաև, այսպես կոչված, Սպիտակ կապելլան (պահպանված ամենահին կառույցը՝ կառուցված Սենուսերտ I-ի կողմից), Կարմիր կապելլան (կառուցված Հաթշեփսուտ թագուհու օրոք, զարդարված թագադրման արարողության, զոհաբերությունների և թեբեյան կրոնական ծիսակարգերի պատկերներով), Ալեբաստրե կապելլան (կառուցված Թութմոս IV-ի կողմից), Ռամզես III-ի տաճարը:տաճարը։ Կենտրոնական տաճարից հարավ փռված է 120х77 մետր չափեր ունեցող սրբազան լիճը:լիճը։ Լճի մակարդակը պահպանվում էր գետնաջրերի շնորհիվ:շնորհիվ։ Կից շինությունում պահվում էին սագեր՝ Ամոնի սուրբ թռչունները:թռչունները։ Քրմերը լճի ջուրն օգտագործում էինր աստվածների արձանները լավանալու սրբազան արարողության համար:համար։

Մուտ աստվածուհուն նվիրված հատվածը գտնվում է Ամոն-Ռայի կենտրոնական տաճարից 350 մետր հարավ և նրա հետ կապված է 66 ոչխարագլուխ սֆինքսների ուղիով, ունի 250×350 մետր չափ:չափ։ Այստեղ է գտնվում է Մուտի տաճարը՝ Սրբազան լճով երեք կողմից շրջապատված, ինչպես նաև Ռամզես III- ի տաճարը և «ծննդատունը»:։ Մուտ աստվածուհու տաճարի գլխավոր մուտքը կառուցվել է Սեթի I- օրոք:օրոք։ Կից գտնվում է Կամուտեֆ տաճարը:տաճարը։ 1840 թվականին այս տաճարները նշանակալիորեն քանդվել են՝ քարերը որպես շինանյութ օգտագործելու նպատակով գործարանի կառուվման համար:համար։

Անտիկ շրջանում Կառնակի տաճարը կապվեց Լուքսորի հետ սֆինսքսուղու միջոցով:միջոցով։ Կառնակում այս ուղին ավարտվում էր տասներորդ պիլոնի մոտ:մոտ։ Սֆինքսների այդ երկու կիլոմետրանոց ուղին վերանորոգման ընթացքում է:{{double image|center|Karnakpanorama.jpg|800|Statua_di_Pinudjem_I_-_Karnak.jpg|200|Տաճարի կենտրոնական սյունասրահը|Ռամզես II-ի արձանը դստեր՝ Մերիտ-Ամոնի հետ }}

Երբ Ամոն - Ռայի պաշտամունքը դարձավ պետական, Միջին թագավորության փարավոնները սկսում են տաճարային համլիրի կառուցումը, որտեղ Ամոնի քրմերը կարող էին շքեղությամբ և հանդիսավորությամբ կատարել ամենօրյա ծիսական արարողությունները:արարողությունները։ Կառուցվեցին նաև տաճարներ Ամոնի կնոջ՝ Մուտ աստվածուհու, որդու՝ լուսնի աստված Խոնսուի համար:համար։ Միասին նրանք կազմում էին, այսպես կոչված, Թեբեյան երրորդությունը:երրորդությունը։ Բացի նրանցից Կառնակում կառուցվեց նաև Մոնտու աստծո տաճարը, որը XI դինաստիայի օրոք դարձավ Թեբեի հովանավոր աստված:աստված։

Նոր թագավորության շրջանում ամեն տարի նշվում էր [[Օպետ տոնը|Օփեթ տոնը]]՝ Ամոնի և Մուտի խորհրդանշական ամուսնությունը:ամուսնությունը։ Այս աստվածների և նրանց որդի՝ Խոնսուի պատկերով գետանավակները բերում էին Կառնակից Լուքսոր ({{lang-egy|Jpt-rst}})<ref>{{Книга|автор=И. С. Кацнельсон|заглавие=Мероэ: История, история культуры, язык древнего Судана|ответственный=|издание=|место=|издательство=Наука|год=1977|страницы=137|страниц=320|isbn=|isbn2=}}</ref>, որոնց միջև հեռավորությունը մոտ 2 կմ էր:էր։