«Կաղամբով տոլմա»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
չ մանր-մունր oգտվելով ԱՎԲ
չ Colon֊ը (:, U+003A) փոխարինում եմ հայերեն վերջակետով (։, U+0589)
Տող 22.
}}
[[Պատկեր:Կաղամբով տոլմա.jpg|300px|մինի|Հայկական [[տոլմա]]]]
'''Կաղամբով տոլմա''', [[տոլմա]]յի<ref name="Claudia_Roden">[[:en:en:Claudia Roden|''Claudia Roden''.]] «A Middle Eastern Feast» — Penguin UK, 2011 — ISBN 0141966017, 978014196601</ref> տարատեսակ, արևելա-եվրոպական խոհանոցի ուտեստ, աղացած մսի կամ բանջարեղենի խճողակ՝ եփած [[բրինձ]] և/կամ [[հնդկացորեն]] ներառող, [[կաղամբ]]ի կամ [[խաղող]]ի տերևների մեջ փաթաթած:փաթաթած։ Գոյություն ունեն տարբեր լցոնումներով տարատեսակներ:տարատեսակներ։ Ուտեստները, որոնք նման են արևելա-եվրոպական տոլմաներին, լայնորեն տարածված են [[Ադրբեջանի Հանրապետություն|Ադրբեջան]]ում, [[Հայաստան]]ում, [[Բալկաններ]]ում, [[Ղազախստան]]ում, [[Մոլդովա]]յում, [[Թուրքիա]]յում և [[Միջին Ասիա]]յի երկրներում:երկրներում։
 
Տոլմա փաթաթելն աշխատատար գործընթաց է, սակայն գոյություն ունի տոլմայի ավելի պարզ տարբերակ՝ «ալարկոտ տոլմա», որի պատրաստման համար ավելի քիչ ժամանակ է պահանջվում:պահանջվում։ Ավանդաբար «ծույլ տոլմաները» պատրաստում են ղազանում, մեծ կաթսայում կամ ջեռոցում:ջեռոցում։ Գոյություն ունեն բազմաթիվ բաղադրատոմսեր «ալարկոտ տոլմաներ» պատրաստելու համար, որոնց գլխավոր տարբերությունը կայանում է պատրաստի ուտեստի բաղադրության մեջ:մեջ։
 
== Ծագում և անվան պատմություն ==
Առաջին անգամ ուտեստը հիշատակվում է հրեական ազգային խոհանոցում, մոտ մ.թ.ա. 2000 տարի առաջ<ref name="Lavine">{{cite news|author=Eileen M. Lavine|url=http://momentmag.com/moment/issues/2011/10/talkofthetable.html|title=Stuffed Cabbage: A Comfort Food for All Ages|work=Moment Magazine|date=September–October 2011|accessdate=հոկտեմբերի 3, 2011|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111011080758/http://momentmag.com/moment/issues/2011/10/talkofthetable.html|archivedate=հոկտեմբերի 11, 2011|df=}}</ref>, որտեղից, ինչպես համարվում է, բաղադրատոմսը տարածվել է նախ [[Եվրոպա]]յի հարավարևելյան երկրներում (ներառյալ Բալկանները), իսկ ավելի ուշ տարածվել է ամբողջ Եվրոպայում և [[Ասիա]]յում:յում։ Այնուամենայնիվ, տոլմաների տերմինաբանությունը տատանվում է մի տարածաշրջանից մյուսը։ [[Անգլիա]]յում նրանց անվանում են «կաղամբից ռոլլեր», [[Ֆրանսիա]]յում՝ «կաղամբային սիգարներ», [[Իսպանիա]]յում՝ «լցոնած կաղամբ», [[Գերմանիա]]յում՝ «կաղամբի մեջ նրբերշիկ», կամ «կաղամբային նրբերշիկ»<ref>June Meyers Authentic Hungarian Heirloon Recipes Cookbook</ref>:։
 
Սլավոնական տարբեր լեզուներում ուտեստն անվանում են {{Lang-bg|սարմի}}, {{Lang-cs|սարմա}} և այլն:այլն։
 
Արևելյան սլավոնների մեջ համարվում է, որ «գոլուբցի» անվանումը հայտնվել է համեմատաբար վերջերս, ֆրանսիական խոհանոցի ազդեցության ներքո, որը մոդայիկ էր 19-րդ դարում, երբ մատուցվում էին տապակած ամբողջական աղավնիներ (''голуби''): Ուտեստը Ռուսաստանում այդպես էլ կոչվում էր՝ ''«голуби»'', մոտավորապես հենց այդ նույն ժամանակահատվածում էլ սկսեցին մատուցել «կեղծ աղավնիներ»՝ մսային խճողակից պատրաստված և փաթաթված կաղամբի տերևների մեջ:մեջ։ Գոյություն ունի նաև կարծիք, որ «գոլուբցի» անվանումն ունի [[Սերբիա|սերբական]] ծագում, ինչը նշանակում է խմորագնդիկներ:խմորագնդիկներ։
 
Մ. Ֆասմերի կարծիքով՝ {{lang-ru|голубцы}}-ն, ինչպես և {{lang-pl|goɫębki}}-ն, {{lang-sh|голу̀биħ}}-ն, ծագում են ''голубь'' բառից՝ ձևի<ref>Фасмер|голубцы|том=1|страницы=432</ref> նմանությամբ:նմանությամբ։ Կա նաև մի հիպոթեզ, որի համաձայն՝ հնարավոր է՝ արևելյան լեզուներից ([[հայերեն]]ից կամ [[թուրքերեն]]ից) մեկից փոխառություն է՝ {{lang-fa|käläm}} «կաղամբ» → *''kalamb''<ref>https://www.academia.edu/31131352</ref>:
 
[[19-րդ դար]]ում ռուսական խոհարարական գրքերում «գոլուբցի» անվանումը հայտնվեց նաև «դոլմա»/«տալմա»<ref>{{книга|автор=Степанов, Г.|заглавие=Новейшее дополнение к Опытному повару с присовокуплением азиатского стола или восточного гастронома|место=М.|издательство=[[типография|тип.]] Лазаревых института восточных языков|год=1837}}</ref><ref>{{книга|автор=Н.А. Коломийцева|заглавие=Необходимая настольная книга для молодых хозяек|место=СПб.|издательство=издание В. В. Лепехина и Т. Ф. Кузина|год=1891}}</ref> և «լցոնված կաղամբ»<ref>{{книга|автор=И.(Н.?)М. Радецкий|заглавие=Альманах гастрономов|издание=В 3 кн.|ссылка=http://nuclphys.sinp.msu.ru/recipes/almanac/content.htm|место=СПб.|издательство=тип. Штаба Отдельного корпуса внутр. стражи|год=1852}}</ref> անվանումների ներքո:ներքո։
 
== Կաղամբով տոլման Հայաստանում ==
[[Պատկեր:Հայկական ամառային տոլմա.jpg|300px|մինի|Հայկական ամառային տոլմա. խճողակը պատրաստված է խոզի և տավարի մսերից, [[Բրինձ|բրնձից]] և [[համեմունք]]ներից, ապա լցոնված է [[կաղամբ]]ի թփերի, [[բիբար]]ի, [[սմբուկ]]ի և [[լոլիկ]]ի մեջ:]]
Հայաստանում կաղամբով տոլման հիմնականում պատրաստում են 3 տեսակի մսից՝ [[ոչխարի միս|ոչխար]]ի, [[Տավարի միս|տավար]]ի կամ [[խոզի միս|խոզ]]ի:ի։ Խճողակը պատրաստելիս աղացած մսին ավելացնում են [[բրինձ]], [[աղ]], [[Սև պղպեղ|սև]] և [[կարմիր պղպեղ]]ներ, չորացրած [[ռեհան]] և այլ [[համեմունք]]ներ:ներ։ Այնուհետև խճողակը փաթաթում են նախապես եռման ջրով անցկացրած կաղամբի թերերով:թերերով։ Երևանյան տոլմայի՝ խաղողի թփերով պատրաստման եղանակը. խճողակը պատրաստվում է [[ոչխարի միս|ոչխարի մսից]] (մատղաշ), բրնձից, մանր կտրտված սոխից, կանաչուց, պղպեղից, որը փաթաթում են նախապես պատրաստված խաղողի թփերի մեջ՝ գլանի ձև ստանալով:ստանալով։ Կաթսայի հատակին դնում են փափուկ մսից հեռացված ոսկորները, ապա կիպ շարում են տոլման, ավելացնում մի փոքր [[արգանակ]] և ծածկում են կափարիչով, եփում թույլ կրակի վրա՝ մինչ պատրաստ լինելը:լինելը։ Առանձին մատուցում են [[աղ]]ով և [[սխտոր]]ով համեմված [[մածուն]]ը<ref>https://dic.academic.ru/dic.nsf/dic_culinary/697/%D0%B4%D0%BE%D0%BB%D0%BC%D0%B0</ref> :
 
== Կաղամբով տոլման Ուկրաինայում ==
Կարպատներում, ավանդաբար, տոլման պատրաստում են [[եգիպտացորեն]]ով, [[Պոլտավա]]յի մարզում ընդունված է եփել [[հնդկացորեն]]ի և [[խորխոզի]]ների հետ:հետ։ [[Ուկրաինա]]յում տոլման պատրաստում են ոչ միայն թարմ կաղամբի տերևներից, այլ նաև [[թթու դրած կաղամբ]]ի թերերից, իսկ գարնանը հաճախ օգտագործվում են մատղաշ ճակնդեղի տերևները:տերևները։ Ուկրաինայի արևմուտքում ընդունված է պատրաստել փոքր տոլմաներ՝ կաղամբի թերերը մի քանի մասի բաժանելով, հարավում և արևելքում՝ տոլման պատրաստում են ամբողջական թերերից, մեծ տոլմաները համարվում են ավելի հյութալի<ref>[http://rbth.ru/articles/2009/10/28/281009_golubtsy.html The ultimate Russian comfort food], October 28, 2009, Russia Beyond the Headlinese</ref><ref>[http://www.ntu-comenius.se/Sweden%20Html%20files/kaldolmar.htm Kåldolmar recipe], Nature Teaches Us: A Comenius Project</ref><ref>{{cite web|title=Egyptian style stuffed cabbage leaves|url=http://www.food.com/recipe/egyptian-style-stuffed-cabbage-leaves-mashy-crump-194768|publisher=Food.com|accessdate=նոյեմբերի 22, 2013}}</ref>:։
 
== Կաղամբով տոլման Բելառուսում ==