|
[[Պատկեր:Iron Suspension bridge .Nuremberg.jpg|350px|մինի|Երկաթյա առաջին կախովի կամուրջը Գերմանիայում, Նյուրնբերգ]]
'''Կախովի կամուրջ''' ({{lang-en|Suspension bridge}}), [[կամուրջ]], որի հիմնական կրող մասը կառուցված է առաձգական նյութից (ճոպան, շղթա և այլն):։ Աշխատում է գերձգումով, իսկ երթևեկելի հատվածը կլախված է:է։ Այս տեսակի կամուրջներն անվանում են կախովի, սակայն ճարտարապետական ու շինարարական մասնագիտական գրականության մեջ «կախովի կամուրջ» եզրը չի գործածվում:գործածվում։ Նմանատիպ կամուրջների ժամանակակից առաջին օրինակները կառուցվել են 1800-ական թվականներին:թվականներին։ Կախովի հասարակ կամուրջները, որտեղ բացակայում են ուղղահայաց կախոցները, երկար պատմություն ունեն և ստեղծվել են աշխարհի լեռնային շատ շրջաններում:շրջաններում։
Կախովի կամուրջները հաջող կիրառություն ունեն կամրջի մեծ երկարության դեպքում, երբ հնարավորություն չկա կամ վտանգավոր է միջանկյալ հենասյուների տեղադրել (օրինակ` նավարկման վայրերում):։ Այս տեսակի կամուրջները շատ ներդաշնակ տեսք ունեն:ունեն։ Կախովի կամրջի ամենահայտնի օրինակներից է [[Ոսկե դարպասներ (կամուրջ)|Ոսկե դարպասները]], որը տեղակայված է [[Սան Ֆրանցիսկո]]յի ծովախորշում:ծովախորշում։
Կրող հիմնական ճոպանները կամ շղթաները կամուրջը կախում են ափերին տեղադրված հենասյուներից, որոնց ամրացվում են ուղղահայաց ճոպաններ կամ հեծաններ, որոնցից կախվում է կամրջի հիմնական թռիչքի ճանապարհային պաստառը:պաստառը։ Հիմնական ճոպանները շարունակվում են հենասյուների հետևում և ամրացվում գետնին:գետնին։ Ճոպանների շարունակությունը կարող է կիրառվել լրացուցիչ երկու թռիչքների համար:համար։
Կենտրոնացված ծանրության ազդեցությամբ կրող կոնստրուկցիան կարող է փոխել իր ձևը, ինչը նվազեցնում է կամրջի կոշտությունը:կոշտությունը։ Ժամանակակից կախովի կամուրջներում ճկվածքից խուսափելու համար ճանապարհային պաստառն ամրացնում են հեծաններով կամ [[Ֆերմա (կոնստրուկցիա)|ֆերմաներով]], որոնք տեղաբաշխում են ծանրությունը:ծանրությունը։
== Կախովի կամուրջների առավելություններ ==
* Հիմնական թռիչքը կարելի է դարձնել շատ երկար նվազագույն չափի նյութերով:նյութերով։ Այդ պատճառով էլ նմանատիպ կոնստրուկցիաների կիրառումը շատ արդյունավետ է լայն կիրճերի վրայով կամ ջրային տարածությամբ անցնող կամուրջների շինարարության դեպքում:դեպքում։ Ժամանակակից կախովի կամուրջներում լայնորեն կիրառվում են մետաղալարե շատ ամուր պողպատից ճոպաններ, որոնք ունեն 2-2.5 ԳՊա (200—250 կիլոգրամ-ուժ/մմ²), ինչը զգալիորեն նվազեցնում է կամրջի սեփական քաշը:քաշը։
* Կախովի կամուրջները կարող են կառուցվել ջրի վրա, ինչն ապահովում է նրանց տակով նույնիսկ մեծ նավերի նավարկությունը:նավարկությունը։
* Անհրաժեշտություն չի լինում միջանկյալ հենարաններ տեղադրելը, ինչը մեծ առավելություն է տալիս, օրինակ, լեռնային տեղանքներում կամ ուժեղ հոսք ունեցող գետերի շրջանում կառուցվող կամուրջների պարագայում:պարագայում։
* Լինելով հարաբերականորեն դյուրաթեք` կախովի կամուրջները կարող են առանց կոնստրուկցիայի ամբողջականությունը վնասելու ճկվել ուժգին քամու կամ սեյսմիկ ծանրաբեռնվածության դեպքում, մինչդեռ ավելի կարծր կամուրջները հարկավոր է կառուցել ավելի ամուր ու ծանր:ծանր։
== Կախովի կամուրջների թերություններ ==
* Կախովի կամուրջը սկզբունքով ներկայացնում է ինքնաթիռի թև, և դա պահանջում է, որ նրա կառուցման ու տեղադրման ժամանակ հաշվի առնվեն [[Աերոդինամիկ ուժ|աերոդինամիկ հատկությունները]]:։ Կամրջի ոչ բավարար ամրության պատճառով փոթորկային եղանակի պայմաններում կարող է հարկավոր լինել փակել կամրջով տեղաշարժը (ԱՄՆ-ում Տակոմա կախովի կամուրջը 1940 թվականին քանդվել է փոթորկից):։
* Ուժեղ քամու ազդեցությամբ հենասյուները ենթարկվում են մեծ [[ուժի մոմենտ]]ի ազդեցությանը, դրա համար նրանց անհրաժեշտ է լավ հիմք` հատկապես ոչ կարծր հողի դեպքում:դեպքում։
* Կամրջի պաստառը խիստ ճկվում է, եթե մի հատվածում կենտրոնացված է ավելի մեծ ծանրություն, քան մյուս հատվածներում:հատվածներում։ Դրա պատճառով կախովի կամուրջներն ավելի քիչ են գործածվում երկաթուղու համար, քան մյուս տեսակի կամուրջները:կամուրջները։ Ամեն դեպքում, կան երկաթգծի և ավտոմոբիլային շարժման զուգակցման շատ օրինակներ (որպես կանոն` դա իրականացվում է տարբեր հարկերով) կախովի կամուրջներում:կամուրջներում։ Դրանցից են [[Նյու Յորք]]ի [[Մանհեթենի կամուրջ]]ը, [[Լիսաբոն]]ի [[Ապրիլի 25-ի կամուրջ]]ը:ը։
== Կոնստրուկցիայի կառուցվածք ==
Կախովի կամուրջներում հիմնական լարումը գլխավոր ճոպանների և հենասյուներում սեղմման լարումն է. հենց թռիչքում լարումը փոքր է:է։ Հենարանում գրեթե բոլոր ուժերն ուղղված են ուղղահայաց ներքև և կայունանում են ճոպանների հաշվին, այդ պատճառով հենարանները կարող են լինել շատ բարակ:բարակ։ Ծանրաբեռնվածության համեմատաբար պարզ բաշխումը կոնստրուկցիայի տարբեր բաղադրիչների միջև պարզեցնում է կախովի կամուրջների հաշվարկը:հաշվարկը։
Սեփական ծանրության և կամրջի թռիչքի ծանրության ազդեցությամբ ճոպանները կախվում են՝ ձևավորելով աղեղ, որը նման է [[պարաբոլ]]ի:ի։ Չծանրաբեռնված ճոպանը, որը կախվում է երկու հենասյուների միջև, ընդունում է շղթայական գծի տեսք, որը մոտ է պարաբոլին գրեթե հորիզոնական հատվածում:հատվածում։ Եթե ճոպանների քաշն անտեսվի և թռիչքի քաշը հավասարապես բաշխվի կամրջի երկարությամբ, ապա ճոպանները կընդունեն պարաբոլի տեսք:տեսք։ Եթե ճոպանի քաշը համեմատենք ճանապարհի պաստառի քաշի հետ, ապա նրա ձևը կլինի շղթայական գծի ու պարաբոլի միջանկյալ տարբերակ:տարբերակ։
[[Պատկեր:Suspension bridge-panoramic.jpg|1000px|մինի|կենտրոն|[[Սևեռն]]ի կամուրջ]]
== Պատմական ակնարկ ==
[[Պատկեր:Shikokumura02s3200.jpg|250px|մինի|աջից|Ավանդական տիպի կախովի կամուրջ, թանգարան բաց երկնքի տակ, Սիոկոկու Մուրա, Ճապոնիա]]
Բուսական ծագում ունեցող ճկուն նյութերի ([[լիաններ]], [[բամբուկ]]) կիրառումը գետերի ու կամուրջների վրա ակնհայտորեն գնում է դարերի խորքերը:խորքերը։ Կան պատմական բավական արժանահավատ տեղեկություններ այն մասին, որ այդպիսի կամուրջներ են կառուցվել [[Հին Եգիպտոս]]ում, [[Հարավարևելյան Ասիա]]յում, [[Ճապոնիա]]յում, [[Կենտրոնական Ամերիկա|Կենտրոնական]] ու [[Հարավային Ամերիկա]]ներում:ներում։
[[Ինկեր]]ի կառուցած կախովի կամուրջների մասին բազմիցս հայտնել է [[Պեդրո Սիեսա դե Լեոն]]ը (1553):։
{{քաղվածք|Գետի ամեն ափին կամրջի համար տեղադրված են երկու խոշոր, ամբողջական քարեր` շատ խոր և ամուր հիմքով, իսկ կամուրջը կառուցված է պարանի պես միահյուսված ճյուղերից, որը նման է ջրհորից ջուր հանելու հյուսկեն պարաններին:պարաններին։ Դրանք այնքան ամուր են, որ նրանցով կարող են անցնել ձիեր, ինչպես որ կանցնեին Կորդովայի կամ Ալկանտարի կամուրջներով:կամուրջներով։ Երբ ես անցա այդպիսի կամրջով, նրա երկարությունը մոտ 166 ֆուտ էր<ref>{{cite web|url=http://kuprienko.info/pedro-cieza-de-leon-cronica-del-peru-parte-primera-al-ruso/|title=Сьеса де Леон, Педро. Хроника Перу. Часть Первая. — Киев, 2008 (пер. А. Скромницкий)|archiveurl=https://archive.is/20120709115656/http://kuprienko.info/pedro-cieza-de-leon-cronica-del-peru-parte-primera-al-ruso/|archivedate=2012-07-09}}</ref>:։|}}
Սիեսայի ճանապարհն անցել է [[Ինկերի ճանապարհներ]]ով (մոտ 3.000 կմ` [[Կուսկո]]յից մինչև [[Կիտո]]), որտեղ նա հանդիպել է կարծես անձեռակերտ, բայց մի գծով ձգվող ճարտարապետական հուշարձանների և կախովի կամուրջների, որոնց պատրաստման տեխնիկան մի քանի դարով կանխորոշել էր ժամանակի ճարտարագիտական միտքը<ref>[http://www.diccionariobiograficoecuador.com/tomos/tomo12/c4.htm :: Bienvenidos al web de Rodolfo Pérez Pimentel — Escritor Ecuatoriano]</ref>:։
Կախովի կամուրջների հասարակ կոնստրուկցիաներից անցումը ժամանակակից համակարգին վերաբերում է 17-18-րդ դարերին և կապված է իսպանացիներ Վերանտիուսի, ֆրանսիացի Պոյեի և անգլիացի Ջեյմս Ֆինլիի անունների հետ:հետ։ Վերջինս ստացել է կախովի համակարգի արտոնագիրը 1801 թվականին<ref name="St-Petersburg- Leningrad">Dr.-Ing.Sergej G.Fedorov. St-Petersburg- Leningrad. (2.Auflage) Universitet Karlsruhe (TH) Institut für Baugeschichte- Prof.Dr.-Ing.Wulf Schimmer- Karlsruhe 2000</ref>:։
Կախովի առաջին կամուրջները, որոնք համապատասխանել են ժամանակակից պահանջներին, կառուցվել են [[Հյուսիսային Ամերիկա]]յում [[18-րդ դար]]ի վերջին:վերջին։ Առաջին կախովի կամուրջը կառուցվել է Ջեյմս Ֆինլիի կողմից 1796 թվականին [[Փենսիլվանիա]]յում:յում։ [[19-րդ դար]]ի սկզբին այդ նահանգում գոյություն են ունեցել այդպիսի բավական շատ կամուրջներ:կամուրջներ։ Դրանցից ամենամեծն անցել է Սքուլկիլ (Schuylkill) գետի վրայով (Ֆիլադելֆիայի մոտ):։ Բրիտանացի ինժեներները հետևել են ամերիկացիների օրինակին, ինչի արդյունքում 19-րդ դարի առաջին քառորդում Անգլիայում կառուցվել են շատ կամուրջներ:կամուրջներ։ Դրանցից ամենախոշորը Մենայ գետի վրա կառուցված կամուրջն էր, որը [[Ուելս]]ը կապում էր Անգլսի կղզուն:կղզուն։ Այն ուներ մոտ 165 մ թռիչք և նախագծված էր Թոմաս Թելֆորդի կողմից:կողմից։ Շինարարությունն ընթացել է 1822-1826 թվականներին:թվականներին։ Մայրցամաքային Եվրոպայի երկաթյա առաջին կախովի կամուրջներից մեկը կառուցվել է Վեսեկերե ամրոցի տարածքում (գտնվում է ներկայիս Բելգիայի տարածքում) ինժեներ Ժան Բատիստ Վիֆկենի նախագծով 1824 թվականին<ref name="Vifquain">{{книга
|автор = Alex Baerts, Bruno De Corte, Robin Engels, Karel Haustraete, Stephanie van de Voorde & Patrick Viaene
|часть = 2. De ingenieur die het liet hangen
|isbn =
|тираж =
}}</ref>:։
[[Պատկեր:Clifton.bridge.arp.750pix.jpg|300px|մինի|ձախից|Քլիֆթոն կամուրջ, Բրիստոլի մոտակայք]]
[[20-րդ դար]]ում կառուցվել են մեծ թվով կախովի կամուրջներ, որոնց տեխնիկական ձեռքբերումներն ու կառուցման տեխնիկան հետևալ պատկերն է ունեցել.
* 1929 թվականին [[Դեթրոյթ]]ում կառուցվել է Ամբասադոր կախովի կամուրջը, որն ունի 564 մ երկարություն:երկարություն։ Թռիչքի երկարությամբ այն գերազանցել է բոլոր տեսակի կամուրջներին` անցնելով անգամ [[Քվեբեկ (քաղաք)|Քվեբեկի]] կամրջին (548 մ, մետաղական կախովի [[Ֆերմա (կոնստրուկցիա)|ֆերմա]]):։
* 1931 թվականին [[Հուդզոն (գետ)|Հուդզոն]] գետի վրա կառուցվել է [[Ջորջ Վաշինգտոնի կամուրջ]]ը` 1067 մ երկարությամբ:երկարությամբ։ Սա առաջին կամուրջն էր` մեկ կիլոմետր թռիչքով, ինչը վերջնականապես ամրապնդեց կախովի կառույցների գերազանցությունը:գերազանցությունը։
* 1937 թվականին [[Սան Ֆրանցիսկո]]յում կառուցվել է [[Ոսկե դարպասներ (կամուրջ)|Ոսկե դարպասները]]` 1280 մ երկարությամբ:երկարությամբ։ Կամուրջը դարձել է ամերիկացիների հպարտության առարկան. 1987 թվականին՝ կամրջի 50-ամյակի տոնակատարության ժամանակ, հավաքվել է մոտ 150.000 մարդ:մարդ։ Կամուրջը բավական մրցանակներ է ստացել իր գեղեցկության, կապույտ օվկիանոսի ֆոնին նարնջագույն ճոպանների հատուկ էֆեկտի համար:համար։
* 1965 թվականին Նյու Յորքում կառուցվել է [[Վերազանո Նարոուս կամուրջ]]ը, որի երկարությունը 1298 մ է:է։ Սա ամերիկյան վերջին համաշխարհային ռեկորդն է, որ մինչ օրս մնում է Ամերիկայի ռեկորդ:ռեկորդ։
* 1997 թվականին [[Ճապոնիա]]յում` [[Սիկոկու]] և [[Հոնսյու]] կղզիների միջև կառուցվել է [[Ակասի Կայկիո]] կամուրջը, որը երկու անգամ ընդգրկվել է [[Գինեսի ռեկորդների գիրք|Գինեսի ռեկորդների գրքում]]՝ որպես ամենաերկար կախովի կամուրջ (մեկ թռիչքի երկարությունը 1991 մ է) և որպես ամենաբարձր կամուրջ (հենասյուներն ունեն 297 մ բարձրություն, ինչը բարձր է տասհարկանի շենքից):։ Եռաթռիչք կառույցի ընդհանուր ձգվածությունը 3910 մ է:է։ Չնայած կամրջի հսկայական չափերին՝ նրա կառույցը բավական ամուր է և կարող է դիմանալ 80 մ/վ արագությամբ քամուն և [[Ռիխտերի սանդղակ]]ով 8 բալ երկրաշարժին, որոնք հազվադեպ երևույթ չեն [[Հեռավոր Արևելք]]ում:ում։
== Ամենաերկար կախովի կամուրջներ ==
[[Պատկեր:Tsing Ma Bridge (1).jpg|thumb|right|300px|Ցզին Մա կամուրջ, [[Հոնկոնգ]]]]
{{Հիմնական|Ամենաերկար կախովի կամուրջների ցանկ}}
# [[Ակասի Կայկիո]] կամուրջ, [[Ճապոնիա]], 1991 մ:մ։ Կառուցվել է 1998 թվականին:թվականին։
# Սիխոումեն կամուրջ, [[Չինաստան]], 1650 մ:մ։ Կառուցվել է 2009 թվականին:թվականին։
# Մեծ Բելտ կամուրջ, [[Դանիա]], 1624 մ:մ։ Կառուցվել է 1998 թվականին:թվականին։
# Լի Սունսին կամուրջ, [[Կորեայի Հանրապետություն]], 1545 մ:մ։ Կառուցվել է 2012 թվականին:թվականին։
# Ժունյան կամուրջ, [[Չինաստան]], 1490 մ:մ։ Կառուցվել է 2005 թվականին:թվականին։
# Համբեր կամուրջ, [[Անգլիա]], 1410 մ:մ։ Կառուցվել է 1981 թվականին, ամենաերկար կամուրջն է եղել 1981-1998 թվականներին:թվականներին։
# [[Սելիմ Ահեղի կամուրջ]], [[Թուրքիա]], 1408 մ:մ։ Կառուցվել է 2016 թվականին:թվականին։ Համարվում է աշխարհի ամենալայն կախովի կամուրջը:կամուրջը։
# Ցզյանյին կամուրջ, [[Չինաստան]], 1385 մ:մ։ Կառուցվել է 1997 թվականին [[Յանցզի]] գետի վրա:վրա։
# Ցզին Մա կամուրջ, [[Հոնկոնգ]], 1377 մ:մ։ Կառուցվել է 1997 թվականին, ունի երկաթգիծ և մետրո:մետրո։
# [[Վերազանո Նարոուս կամուրջ]], [[ԱՄՆ]], 1298 մ:մ։ Կառուցվել է 1964 թվականին:թվականին։ Ամենամեծ կամուրջն է եղել 1964-1981 թվականներին:թվականներին։
# [[Ոսկե դարպասներ (կամուրջ)|Ոսկե դարպասներ]] կամուրջ, [[ԱՄՆ]], 1280 մ:մ։ Կառուցվել է 1937 թվականին:թվականին։ Ամենամեծ կամուրջն է եղել 1964-1981 թվականներին:թվականներին։
# Հյոգակուստենբրուն կամուրջ, [[Շվեդիա]], 1210 մ:մ։ Կառուցվել է 1997 թվականին:թվականին։
[[Մեսիանայի նեղուց]]ի կամուրջը, որի կենտրոնական թռիչքը 3.300 մ է, միացնելու է [[Իտալիա]]ն և [[Սիցիլիա]]ն, սակայն նրա շինարարությունը դեռ չի սկսվել:սկսվել։ Նախատեսվում է կամուրջներ կառուցել [[Ջիբրալթարի նեղուց]]ի և [[Սուդանի նեղուց]]ի վրա, որտեղ թռիչքի երկարությունը կարող է հասնել մի քանի հազար կիլոմետրի:կիլոմետրի։ Իզմիտ ծովախորշի կամուրջը ([[Մարմարա ծով]], Թուրքիա), որի հիմնական երկարությունը 1668 մ է, կարող է դառնալ աշխարհում երկրորդ ամենաերկար կախովի կամուրջը, սակայն 2009 թվականի դրությամբ այն գտնվում է նախագծի մշակման փուլում<ref name=Izmit1>[http://en.structurae.de/structures/data/index.cfm?ID=s0008107 Izmit bridge] ссылка проверена 3 июня [[2009]]</ref>:։
== Տես նաև ==
| 