«Լեռնային բյուրեղապակի»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
չ Colon֊ը (:, U+003A) փոխարինում եմ հայերեն վերջակետով (։, U+0589)
Տող 7.
}}
[[Պատկեր:Quartz crystals druse.jpg|thumb|270px| Լեռնային բյուրեղապակու բյուրեղաբույլ, 8 սմ. Մերձբևեռային Ուրալ, [http://mindraw.web.ru mindraw.web.ru].]]
'''Լեռնային բյուրեղապակի''', [[միներալ]], բնական մաքուր սիլիցիումի դիօքսիդ, [[քվարց]]ի անգույն, թափանցիկ տարատեսակ, սիլիկահողի բյուրեղային մոդիֆիկացիաներից մեկը (SiO<sub>2</sub>): Բյուրեղները պրիզմայաձև, [[տրիգոնային համակարգ|տրիգոնատրապեցոեդրային]]:։
 
Լեռնային բյուրեղապակու մաքուր, անթերի [[բյուրեղներ]] համեմատաբար քիչ են հանդիպում, հետևաբար և բարձր են գնահատվում:գնահատվում։ Գործնական նշանակություն ունեն 3—5 սմ չափերով բյուրեղները:բյուրեղները։
Բնության մեջ լեռնային բյուրեղապակու առաջացրած ագրեգատներն են. բյուրեղների անկանոն սերտաճումներ, բյուրեղաբույլեր, բյուրեղային «խոզանակներ», ժեոդներ:ժեոդներ։ Գոյություն ունեն նմանակ բյուրեղներ:բյուրեղներ։
 
== Պատմություն և առասպելաբանություն ==
[[Հին Հունաստան]]ի փիլիսոփաները համարում էին, որ լեռնային բյուրեղապակին դա քար դարձած սառույց է:է։ Ճապոնիայում լեռնային ապակին համարում էին հրեշի սառած շունչը:շունչը։ [[Զրադաշտականություն|Զրադաշտականության]] մեջ համարվում էր որ երկինքը լեռնային բյուրեղապակուց է:է։ Ավանդույթների համաձայն աստվածներն [[ամբրոսիա]]ն խմում էին միայն բյուրեղապակե գավաթներով:գավաթներով։ Լեռնային բյուրեղապակու մաքրությունն ու թափանցիկությունը դարձան մտադրությունների համեստության և մաքրության խորհրդանիշ, երդումով հաստատված պայմանագրերի թալիսման:թալիսման։ Միջնադարյան միստիցիզմում և ժամանակակից էքստրասենսորիկայում լեռնային բյուրեղապակու բյուրեղը մոգական է:է։
 
== Տարատեսակներ ==
[[Պատկեր:2010 - Rock crystal.jpg|thumb|right| Չմշակված լեռնային բյուրեղապակու մակերևույթը]]
[[Ամեթիստ]], ցիտրին, [[ռաուխտոպազ]] (ծխագույն քվարց), մորիոն, «Վեներայի մազեր» ([[ռուտիլ]]ի ներառումներով):։ «Մարմարոշյան շողակնը» առաջին անգամ հայտնաբերվել է 1855 թվականին Կարպատների համանուն տեղանքում, հետագայում նաև Ղրիմում և Յակուտյայում:Յակուտյայում։ Յուրահատուկ, անչափ մաքուր, լավ ձևավորված, երկու գլխիկներով և ուժեղ փայլով բյուրեղիկներ են, որոնց չափերը 1—12 մմ են, ձևը՝ երկբուրգ պրիզմայաձև :։ Մարմարոշյան շողակնը ոսկերչության մեջ կարող է օգտագործվել առանց երեսակման:երեսակման։
 
== Հանքավայրեր, ծագում ==
Լեռնային բյուրեղապակին հանդիպում է գլխավորապես հիդրոթերմալ հանքերակների դատարկ մասերում:մասերում։ Խոշոր բյուրեղների արդյունաբերական հանքավայրերը գտնվում են «ալպիական» տիպի, բյուրեղապակի պարունակող հանքերակներում:հանքերակներում։ Հանդիպում է նաև պեգմատիտային երակների և տարբեր տեսակի կոնտակտային մետամորֆ ապարների դատարկ մասերում:մասերում։ Շատ տարածված է նստվածքային ապարներում, բայց խոշոր բյուրեղներ չեն առաջացնում, գտնվում են ճաքերի պատերի վրա բյուրեղյա խոզանակների ձևով և ժեոդների ձևով՝ հիմնականում [[կրաքար]]երի մեջ ու նստվածքային կարբոնատների խորքերում:խորքերում։
 
[[Ռուսաստան]]ում խոշոր հանքավայրեր կան [[Ուրալի դաշնային շրջան (ՌԴ)|ՈՒրալում]] (Աստաֆևսկոյե, Մատինսկոյե, Պելիգիչեյ, Պույվա և այլն), ինչպես նաև [[Յակուտիա]]յում և [[Անդրբայկալ]]ում:ում։
 
'''Ուղեկցող միներալներ'''
 
[[Դաշտային սպաթներ]]<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=hDt5A2-km_wC|title=Geomorphology: The Mechanics and Chemistry of Landscapes|last1=Anderson|first1=Robert S.|last2=Anderson|first2=Suzanne P.|publisher=Cambridge University Press|year=2010|isbn=978-1-139-78870-0|page=187}}</ref>, փայլար, [[Կավ|կավային միներալներ]], [[լիմոնիտ]], [[տոպազ]], [[բերիլ]], [[հեմատիտ]], քլորիտ, [[ռուտիլ]], անատազ, [[պիրիտ]], [[կալցիտ]], բնածին [[ոսկի]] և այլն:այլն։
 
== Նշանակություն և կիրառություն ==
[[Պատկեր:Brazilian rock crystal.JPG|270px|մինի|ձախից|Լեռնային բյուրեղապակու բյուրեղ, Բրազիլիա]]
Լեռնային բյուրեղապակին կիրառվում է [[ռադիոտեխնիկա]]յում ուլտրաձայնային տատանումներ ստանալու համար, սպեկտրոգրաֆներում, պրիզմաներ և [[ոսպնյակներ]] պատրաստելու համար:համար։ Լեռնային բյուրեղապակին օգտագործվում է նաև դեկորատիվ կիրառական ապրանքներ ու զարդեր պատրաստելու համար:համար։ Այս բյուրեղի գունավորված տեսակներն օգտագործվում են որպես [[կիսաթանկարժեք քարեր]]:։
 
Լեռնային բյուրեղապակու խոշոր ու մաքուր բյուրեղներ հազվադեպ են պատահում, դրա հետևանքով էլ դրանք համեմատաբար թանկ են:են։ Բյուրեղապակու անվան տակ արտադրվող արհեստական նյութը սովորական [[ապակին]]ն է, [[կապարի օքսիդ|կապարի]] ու [[բարիում|բարիումի օքսիդների]] հավելումներով:հավելումներով։
 
Առևտրում հաճախ են այն դեպքերը, երբ ջահերը, գավաթները և արհեստական բյուրեղապակուց պատրաստված այլ իրեր ներկայացվում են որպես բնական քարերից պատրաստած արտադրանք:արտադրանք։
 
== Արհեստական բյուրեղների ստացում ==
Լեռնային բյուրեղապակու միաբյուրեղները աճեցնում են [[ավտոկլավ]]ներում, գրգռիչ օջախների հարուցուման մեթոդով:մեթոդով։ Այս ձևով մեկ տարում կարող է աճել 2-3կգ պիեզոօպտիկական բյուրեղ առանց դեֆեկտների:դեֆեկտների։ [[Բեկման ցուցիչ]]ը մեծանում է գերմանիում և փոքրանում՝ [[ալյումին]] ավելացնելիս:ավելացնելիս։ Fe<sup>2+</sup> իոնը բյուրեղը գունավորում է կանաչ, Fe<sup>3+</sup> իոնը՝ գորշ, կոբալտը՝ կապույտ:կապույտ։
 
== Արտադրանք ==
[[Հին Հունաստան|Հին հույները]] և [[Հռոմեական կայսրություն|հռոմեացիները]] լեռնային բյուրեղապակուց քանդակում էին կնիքներ, սափորներ, զարդեր:զարդեր։ Ա. [[Ֆերսման Ալեքսանդր|Ֆերսմանը]] գրել է, որ [[Ներոն]]ն ուներ երկու հրաշագեղ խորանարդներ, որոնք հղկված էին իդեալական թափանցիկություն ունեցող բյուրեղներից:բյուրեղներից։ Հռոմեական [[պատրիկներ]]ը ամռանն իրենց ձեռքերը սառեցնում են լեռնային բյուրեղապակու գնդերով:գնդերով։ Բյուրեղներից պատրաստում էին այրող ոսպնյակներ, որոնց օգնությամբ քրմերը զոհասեղանների վրա վառում էին «աստվածային կրակը»:։
 
[[Չինաստան]]ում և [[Ճապոնիա]]յում լեռնային բյուրեղապակուց պատրաստում էին իդեալական գնդեր, որոնցից շատերը հիմա ցուցադրվում են աշխարհի տարբեր թանգարաններում:թանգարաններում։ Այսպես, [[ԱՄՆ]] Վաշինգտոնի Ազգային թանգարանում պահվում է Չինաստանում պատրաստված 327մմ տրամագծով համարյա իդեալական գունդը:գունդը։
 
[[Մոսկվա]]յում [[Կրեմլ]]ի զինասրահում կան լեռնային բյուրեղապակուց պատրաստված տարբեր անոթներ, [[Պետրոս I]] ինքնաեռը, որը քանդակված է լեռնային բյուրեղապակու ամբողջական կտորից, տակառիկ, պղպեղաման, գավաթ, բաժակներ, լվացարան և այլն:այլն։ Վիեննայի Արվեստի Պատմության Թանգարանում ցուցադրվում է լեռնային բյուրեղապակուց պատրաստած սպասքի հավաքածու:հավաքածու։ Ամերիկայում Նյու Յորքի բնագիտական թանգարանում կա մի կնիք, որը ռուսական աշխատանք է երկրագունդը ուսերին պահած [[Ատլաս (դիցաբանություն)|Ատլասի]] ձևով:ձևով։ 18-19 դարերում Ռուսաստանում լեռնային բյուրեղապակուց քանդակում էին ծխախոտատուփեր, կոճակներ, փոքրիկ կնիքներ, եկեղեցական իրեր:իրեր։
[[Պատկեր:MitchellHedgesCrystalSkull.jpg|thumb|265px|[[Բյուրեղապակյա գանգեր|Բյուրեղապակե գանգ]] Բրիտանական թանգարանում]]
[[Գյուստավ Ֆլոբեր|Գ. Ֆլոբերն]] իր «[[Սալամբո]]» վեպում նկարագրում է [[Կարթագեն]]ի մի տաճար, որտեղ միստիկական դեր է խաղում պղնձե սյան վրա դրված բյուրեղապակե ձուն:ձուն։ Հույն պոետ Օնոմակրիտը (Ք.Ա. 5-րդ դար) համարում էր, որ աստվածներն ի զորու չեն մերժել մի մարդու, որը տաճար է մտել ձեռքերի մեջ լեռնային բյուրեղապակի պահած:պահած։ Հռոմեական բժիշկներն անցած հազարամյակի սկզբին վերքեր այրելու համար օգտագործում էին բյուրեղապակե գնդեր:գնդեր։ Մի ժամանակ Եվրոպայում լեռնային բյուրեղապակին անվանում էին արաբական կամ բոհեմական [[ալմաստ]]:։
 
== Ծանոթագրություններ ==