«Էֆթանազիա»–ի խմբագրումների տարբերություն

Կյանքի իրավունքը մարդու բնական և անօտարելի իրավունքն է:է։ Դա նշանակում է, որ ոչ ոք` ո՛չ պետությունը, ո՛չ անհատ քաղաքացիները չեն կարող կամայականորեն մարդուն զրկել կյանքից:կյանքից։ Մարդու կյանքի իրավունքը իր ամրագրումն է ստացել մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրի 3-րդ հոդվածում, ըստ որի` յուրաքանչյուր ոք ունի կյանքի ազատության և սեփական անձի անձեռնմխելիության իրավունք:իրավունք։ Իսկ «Քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների մասին» միջազգային դաշնագրի 6-րդ հոդվածը կյանքի իրավունքը դիտարկում է որպես յուրաքանչյուր մարդու անկապտելի իրավունք[1]:

Մարդու կյանքն առանձնահատուկ տեղ է գրավում քրեաիրավական պաշտպանության օբյեկտների թվին:թվին։ Բարեփոխված Սահմանադրության 24-րդ հոդվածում նշվում է, որ յուրաքանչյուր ոք ունի կյանքի իրավունք:իրավունք։ Կյանքի իրավունքի հետ առնչվում է նաև մեկ այլ իրողություն, որն անվանում են էֆթանազիա, այսինքն՝ «թեթև մահ», կյանքից կամովին հեռանալը, որտեղ մարդու կյանքին առնչվում է նաև մարդու անհատական ինքնորոշման իրավունքը, որը ներառում է սեփական կյանքն ավարտելու միջոցներն ու ձևերը:ձևերը։ Բայց մարդու կյանքի իրավունքի ճանաչումը տրամաբանորեն նշանակում է նաև նրա մահվան իրավունքի ճանաչում[2]: Այդ առումով գրականության մեջ և լրատվության միջոցներով առավել հաճախ քննարկվում են ոչ այնքան կյանքի իրավունքի, որքան մահվան իրավունքի հետ կապված հարցերը:հարցերը։ Մի շարք գիտնականներ ենթադրում են, որ «մահվան իրավունքի» ձևակերպումը, որն օգտագործվում է արտասահմանյան երկրների օրենսդրության մեջ, անհաջող է, քանի որ մահվան տիրապետման իրավունքը մարդը համառորեն պնդելու է իր ցանկության՝ երրորդ անձի կողմից կատարվելը, որը փաստորեն լեգալացնում է սպանությունը կարեկցանքի շարժառիթով, իսկ դա իր հերթին կարող է առաջացնել մեկ այլ խնդիր, քանի որ հիվանդներին օգնություն ցուցաբերելու քողի տակ կարող են և իրականացվել իրական սպանություններ, օրինակ՝ ժառանգություն ստանալու ճանապարհին խոչընդոտների հաղթահարման կամ ծնողներին խնամելու սահմանադրական պարտականություններից խուսափելու նպատակով և այլն:այլն։ Առաջարկվում է օգտագործել «մարդու իրավունքը արժանիորեն մահանալու»[3] արտահայտությունը, և դրա հետ դժվար է չհամաձայնվել:չհամաձայնվել։ 2002թ. ապրիլին մարդու իրավունքների Եվրոպական դատարանը մերժեց Բրիտանիայի հպատակ Դիանա Դրետտիին՝ ընդունել մահը իր ամուսնու ձեռքից:ձեռքից։ Ստրասբուրգի դատավորները եկան այն եզրակացության, որ կյանքի իրավունքը, որը հռչակված է մարդու իրավունքների և հիմնական ազատությունների վերաբերյալ 2-րդ հոդվածում, չի կարելի մեկնաբանել հակառակ իմաստով, որպես մահվան իրավունք[4]: Ինչպես նշում են հետազոտողները, սկսած XX դ. 60-ական թվականներից՝ «էֆթանազիա» եզրույթի մեկնաբանումը տարբերակվում է ծայրահեղ հակասություններով[5]: Տեսության մեջ տարբերակում են պասիվ և ակտիվ Էֆթանազիան:Էֆթանազիան։ Պասիվ էֆթանազիան ստացել է «հետաձգված ասեղի մեթոդ» անվանումը:անվանումը։ Ակտիվ և պասիվ էֆթանազիայի հիմնական տարբերությունն արարքի ձևով այն է, թե վերջինս դրսևորվում է բժշկի գործողությա՞մբ, թե՞ անգործությամբ:անգործությամբ։ Պասիվ էֆթանազիայի դեպքում բժիշկը դադարեցնում է այն գործողությունները, որոնց նպատակը հիվանդի կյանքը երկարացնելն էր, քանի որ դրանք անօգուտ և անիմաստ է համարում (օրինակ՝ արհեստական շնչառության սարքը անջատելը):։ Ի հակադրություն պասիվ էֆթանազիայի՝ բժշկի կողմից հիվանդի խնդրանքով իր կյանքին վերջ տալը, որը կարելի է բնութագրել որպես ինքնասպանության աջակցություն կամ անհուսալի հիվանդի մահն արագացնել բժշկի կողմից կատարվող գործողությունների շնորհիվ, որն անվանում են ակտիվ էֆթանազիա, քրեորեն հետապնդվում է շատ երկրներում:երկրներում։

Այնուհանդերձ պետք է նշել, որ էֆթանազիայի ճանաչման հարցում մի շարք երկրներ տարբեր մոտեցումներ ունեն:ունեն։ Օրինակ՝ Ռուսաստանում Էֆթանազիայի ճանաչման հարցը քննարկվում է վերջին 15-20 տարիներին:տարիներին։ Այն առաջ է բերում փիլիսոփաների, բժիշկների և իրավաբանների թեժ վեճերի:վեճերի։ ՌԴ քրեական օրենքում չկա հատուկ նորմ էֆթանազիայի համար պատասխանատվություն սահմանելու վերաբերյալ:վերաբերյալ։ Քրեական օրենքն այն դիտում է որպես սովորական սպանություն, այսինքն՝ քրեական օրենսգրքի 105-րդ հոդվածով:հոդվածով։ Քաղաքացիների առողջության պահպանման մասին ՌԴ օրենսդրության հիմունքների 45-րդ հոդվածում խոսվում է այն մասին, որ բժշկական անձնակազմին արգելվում է էֆթանազիայի իրականացում, այսինքն՝ հիվանդի խնդրանքի բավարարումը՝ կապված նրա մահվան արագացման հետ որևէ գործողությամբ կամ միջոցով, այդ թվում՝ կյանքի պահպանման արհեստական միջոցների դադարեցմամբ[6]: Հիշյալ հոդվածը նախատեսում է, որ եթե անձը հիվանդի մեջ էֆթանազիայի ցանկություն է առաջացնում և այն իրականացնում է, «քրեական պատասխանատվություն է կրում՝ համաձայն ՌԴ օրենսդրության»:։ Ռուսաստանի և մի շարք երկրների քրեական իրավունքի գիտության մեջ էֆթանազիայի հիմնախնդիրը ոչ հազվադեպ դիտարկվում է արդեն նշված տեսակետից առավել լայն հասկացությամբ՝ տուժողի համաձայնությունը վնաս պատճառելու:պատճառելու։ ՌԴ քրեական իրավունքը ելնում է նրանից, որ նման համաձայնությունը, ընդհանուր կանոնի համաձայն, չպետք է դիտվի որպես արարքի հանցավորությունը բացառող հանգամանք:հանգամանք։ Դրա համար էլ ՌԴ գործող քրեական օրենսդրության տեսակետը էֆթանազիայի վերաբերյալ միանշանակ է` դիտավորությամբ կատարված սպանություն:սպանություն։ Կարեկցանքի շարժառիթը, որը նշված է արտոնյալ հանգամանքների թվում և նախատեսված ՌԴ քրեական օրենսգրքի 61-րդ հոդվածում, կարող է սոսկ հաշվի առնվել մեղավոր անձին պատիժ նշանակելիս, բայց ոչ թե արարքի որակավորման հետ կապված:կապված։ Սպանությունը կարեկցանքի շարժառիթով որակավորվում է ՌԴ քրեական օրենսգրքի 105-րդ հոդվածով, այսինքն՝ որպես հասարակ սպանություն:սպանություն։

Կարևոր է հասկանալ, որ էֆթանազիան՝ որպես իրավաբանական փաստ, ոչ թե «կյանքի իրավունքի իրագործում» է, այլ հանցագործություն:հանցագործություն։ Դրա հետ մեկտեղ էֆթանազիայի գոյություն ունեցող առանձնահատկությունները հնարավորություն չեն տալիս ամբողջովին նույնականացնելու սպանու-թյան հետ:հետ։ Քանի որ դրանով իսկ խախտվում է քրեական իրավունքի հիմնարար սկզբունքներից մեկը և հենց արդարության սկզբունքը, պահանջելով, որ պատիժը և քրեաիրավական բնույթի այլ միջոցներ, որոնք կիրառվել են հանցագործություն կատարած անձի նկատմամբ, համապատասխանեն հանցագործության բնույթին և հանրային վտանգավորության աստիճանին, դրա կատարման հանգամանքներին և մեղավոր անձին:անձին։ Դա պայմանավորված է անհրաժեշտությամբ՝ էֆթանազիան առանձնացնել որպես սպանության առավել նվազ վտանգավոր տեսակ՝ մեղմացուցիչ հանգամանքներով և քրեական օրենսգրքում հատուկ հոդվածի լրացումով (արտոնյալ բնույթի), որում օրենսդիրը էֆթանազիայի համար քրեական պատասխանատվության սահմանումից զատ այն կտարբերակեր՝ կախված իրականացման ձևից:ձևից։ Կարելի է պատկերացնել, որ էֆթանազիայի վերաբերյալ նման նորմը թույլ կտա խուսափել երկու վտանգավոր ծայրահեղությունից՝ էֆթանազիայի ապաքրեականացում և տարբերակում սպանությունից:սպանությունից։

Այսօր էֆթանազիայի առաջացման հնարավորությանը Ռուսաստանում կողմնակից են միայն պացիենտների իրավունքների պաշտպանության կազմակերպությունները:կազմակերպությունները։ Մյուս փորձագետները գտնում են, որ հասարակությունը պատրաստ չէ նման օրենք ընդունելու:ընդունելու։

Բայց և այնպես, այն հարցին, թե որն է լավ` մշտական տանջանքներով և տառապանքներով լի կյա՞նքը, թե՞ անցավ մահը, դեռևս չի գտնվել միատեսակ վերջնական պատասխան:պատասխան։ Էֆթանազիայի հիմնախնդրի առնչությամբ շարունակում են բաց մնալ հետևյալ հարցերը՝ արդյո±ք կյանքի իրավունքը պետք է դիտել որպես մարդու ապրելու պարտականություն, և հնարավո՞ր է արդյոք իրավունքից նրա կամավոր հրաժարումը:հրաժարումը։ Հավանաբար նշված հանգամանքները հանգեցրին նրան, որ 1990-ական թվականների սկզբին աշխարհի ավելի քան 40 պետություններում ընդունվեցին օրենքներ, որոնք թույլ են տալիս գործունակ անհատներին կազմելու այսպես կոչված «կյանքի վերաբերյալ կտակներ», որոնցով բժիշկները լիազորվում և հրահանգվում են հրաժարվել կենսապահովման արհեստական համակարգի կիրառումից, եթե այդ անհատները պետք է տառապեն ծանր, անբուժելի հիվանդությամբ:հիվանդությամբ։ Նշված օրենքով ըստ էության օրինականացվեց պասիվ էֆթանազիան:էֆթանազիան։

Մի շարք երկրներում այս հարցը տարբեր կերպ է լուծվում:լուծվում։ Այսպես Իռլանդիայի քրեական օրենսգրքով էֆթանազիան օրինականացվեց 2002թ. ապրիլի 1-ից, ոչ միայն փաստացի, այլ նաև իրավաբանորեն:իրավաբանորեն։ Կամավոր էֆթանազիան օրինականացվեց Բելգիայում, 2009թ. մարտ ամսին՝ Լյուքսեմբուրգում:Լյուքսեմբուրգում։ Գերմանիայում քրեական օրենսդրությամբ պատասխանատվություն է սահմանվում սպանության համար տուժողի խնդրանքով[7]: Քրեական պատասխանատվությունը կարեկցանքի շարժառիթով սպանության համար նախատեսված է Բոլիվիայի, Կոլումբիայի, Սալվադորի, Ուրուգվայի քրեական օրենսգրքով[8]:

Հայաստանի Հանրապետությունում արգելվում է էֆթանազիան հիվանդի խնդրանքով նրա մահվան արագացումը որևէ գործողությամբ և միջոցով:միջոցով։ Այն անձինք, ովքեր հիվանդին գիտակցաբար դրդում են էֆթանազիայի կամ իրականացնում են այն, պատասխանատվություն են կրում Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով:կարգով։ ՀՀ քրեական օրենսդրությունն էլ նման դեպքերում պատասխանատվություն է նախատեսում քրեական օրենսգրքի 104-րդ հոդվածի առաջին մասով:մասով։ Ժամանակակից փուլում պարզ է մի բան. էֆթանազիայի օրինականացումը մանրակրկիտ մոտեցում է պահանջում, որակապես ուսումնասիրել և քննարկել էֆթանազիայի հետ կապված հիմնախնդրի հարցերը:հարցերը։ Միևնույն ժամանակ բարդ հիմնահարց է սա, քանզի էֆթանազիայի նկատմամբ վերաբերմունքը հասարակության մեջ միանշանակ չէ:չէ։ Յուրաքանչյուր կողմի կարելի է հասկանալ կամ էլ հակառակը՝ դատապարտել:դատապարտել։ Կարծում ենք՝ այն համալիր մոտեցման կարիք ունի:ունի։

Էֆթանազիայի համար առանձին հոդվածով քրեական պատասխանատվություն նախատեսված է Ավստրիայի, Ադրբեջանի, Գերմանիայի, Վրաստանի, Հնդկաստանի, Իտալիայի, Իսպանիայի, Մակեդոնիայի, Պորտուգալիայի, Լեհաստանի քրեական օրենսդրությամբ:օրենսդրությամբ։

Այն երկներում, որտեղ էֆթանազիայի համար առանձին հոդվածով պատասխանատվություն սահմանված չէ, արարքը որակվում է հասարական սպանության համար պատասխանատվություն սահմանող հոդվածով, սակայն կարեկցանքի շարժառիթը հաշվի է առնվում պատասխանատվությունն անհատականցնելիս:անհատականցնելիս։

Ինչ վերաբերում է տուժողի համաձայնությամբ սպանության հանցակազմի հատկանիշներին, ապա տարբեր երկրներում այդ հանցակազմում շեշտը դրված է կամ հանցագործության շարժառիթի կամ տուժողի կամքի արտահայտության վրա:վրա։ Այսպես, տուժողի կամարտահայտության վրա շեշտը դրվում է Ավստրիայի, Գերմանիայի, Վրաստանի քրեական օրենսգրքերով, իսկ հանցագործության շարժառիթի վրա` Կոլումբիայի, Ուրուգվայի, Կոստա-Ռիկայի քրեական օրենսգրքերում:օրենսգրքերում։ Մի շարք երկրներում քրեական օրենսգրքում ընդհանրապես բացակայում է նշումը կարեկցանքի շարժառիթի մասին, օրինակ` Ավստրիայում, Գերմանիայում, Դանիայում, Հնդկաստանում:Հնդկաստանում։

Որոշ երկրներում որպես տուժողի համաձայնությամբ սպանության օբյեկտիվ հատկանիշ նշվում է տուժողի որոշակի վիճակը, որի նպատակը քննարկվող հանցակազմի կիրառման շրջանակների հնարավորինս նեղացումն է:է։ Ադրբեջանի քրեական օրենսգրքում տուժողը նշված է որպես հիվանդ, Վրաստանում` մահացող, Պերուում` անբուժելի հիվանդ, Իսպանիայում` ծանր հիվանդ, որը տառապում է այնպիսի հիվանդությամբ, որը անխուսափելիորեն կհանգեցներ մահվան կամ հիվանդին կպատճառեր մշտական ծանր տանջանքներ:տանջանքներ։

Տուժողի համաձայնությամբ սպանության համար նախատեսված ամենամեղմ պատիժը Լեհաստանում է` 3 ամիս ժամկետով ազատազրկում, իսկ ամենախիստը` Իտալիայում` 14 տարի:տարի։