«Էլեկտրամագնիսականություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Էլեկտրամագնիսականություն,''' '''էլեկտրամագնիսական փոխազդեցություն''', չորս [[հիմնարար փոխազդեցություններ]]ից մեկը<ref>Մյուս երեքը՝ [[թույլ փոխազդեցություն]], [[ուժեղ փոխազդեցություն]], [[ձգողականություն]]</ref>:։

Առաջանում է [[էլեկտրական լիցք]] ունեցող [[տարրական մասնիկներ]]ի, ինչպես նաև էլեկտրանակապես չեզոք, սակայն բաղադրյալ այն մասնիկների միջև, որոնց բաղադրիչ մասնիկներն ունենք էլեկտրական լիցք<ref>Օրինակ, [[նեյտրոն]]ը չեզքո մասնիկ է, սակայն նրա կազմության մեջ մտնում են լիցքավորված քվարկներ, ինչի հետևանքով նեյտրոնը մասնակցնում է էլեկտրամագիսական փոխազդեցությանը (մասնավորապես, ունի ոչ զրոյական [[մագնիսական մոմենտ]]):</ref>:։ Ժամանակակից տեսակետի համաձայն, [[լիցքավորված մասնիկներ]]ի միջև էլեկտրամագնիսական փոխազդեցությունը իրականանում է ոչ թե անմիջականորեն, այլ միայն էլեկտրամագնիսական դաշտի միջոցով։

Էլեկտրամագնիսական փոխազդեցությունը տարբերվում է [[թույլ փոխազդեցություն|թույլ]]<ref>Թույլ փոխազդեցությունն արագ նվազում է այն հաղորդողի՝ վեկտորական W կամ Z բոզոնի մեծ զանգվածի պատճառով</ref> և [[ուժեղ փոխազդեցություն|ուժեղ]]<ref>Հեռավորության աճին զուգընթաց ուժեղ փոխազդեցությունը քվարկների միջև ավելի դանդաղ է նվազում, ավելի ճիշտ, ըստ ամենայնի դատելով, այն հեռավորությունից կախված չի նվազում, սակայն ազատ վիճակում դիտարկվող բոլոր հայտնի մասնիկները չեզոք են «ուժեղ լիցքի»՝ [[գունային լիցք|գույնի]] հանդեպ, քանի որ կամ ընդհանրապես քվարկներ չեն պարունակում, կամ ներառում են մի քանի քվարկներ, որոնց գույների գումարը զրո է, այդ պատճառով հիմնականում ուժեղ փոխազդեցությունը՝ գլյուոնային դաշտը, կենտրոնացված է «գունավոր» քվարկների միջև՝ բաղադրյալ մասնիկի ներսում, իսկ դրանից դուրս տարածվող «մնացորդային մասը» շատ փոքր է և արագ նվազում է</ref> փոխազդեցություններից իր հեռազդեցության բնույթով՝ երկու լիցքերի փոխազդեցության ուժը նվազում է հեռավորության երկրորդ աստիճանի օրենքով (տե՛ս [[Կուլոնի օրենք]]ը)։ Նման օրենքով է նվազում նաև [[ձգողականություն|գրավիտացիոն փոխազդեցությունը]]:։ Լիցքավորված մասնիկների էլեկտրամագնիսական փոխազդեցությունը էապես մեծ է գրավիտացիոնից, և միակ պատճառը, որ էլեկտրամագնիսական փոխազդեցությունը մեծ ուժով չի դիտվում տիեզերական բնույթի մասշտաբներում, մատերիայի էլեկտրաչեզոքությունն է, այսինքն՝ Տիեզերքի յուրաքանչյուր տիրույթում դրական և բացասական լիցքերի հավասար քանակով առկայությունը։

Բացահայտման պահին Էրստեդը չգտավ այդ երևույթի բավարար բացատրությունը և փորձ չարեց այն մաթեմատիկորեն նկարագրելու, սակայն երեք ամիս անց սկսեց նոր փորձեր անցկացնել։ Շատ շուտով նա հրապարակեց իր ուսումնասիրությունների արդյունքները, ապացուցելով, որ հաղորդիչով անցնող էլեկտրական հոսանքը ստեղծում է մագնիսական դաշտ։ [[ՍԳՎ համակարգ]]ում [[էլեկտրամագնիսական ինդուկցիա]]յի չափման միավորը՝ նրա պատվին անվանվեց '''[[էրստեդ (չափման միավոր)|Է]]''':։

Էլեկտրականության և մագնիսականության կապը բացահայտողը միայն Էրստեդը չէր։ 1802 թ. իտալացի գիտնական-իրավագետ Ջովանի Ռոմանյոզին էլեկտրաստատիկ լիցքերով շետեղ մագնիսական սլաքը։ Սակայն նրա հետազոտություններում չէր կիրառվում գալվանական էլեմենտ և հաստատուն հոսանքը բացակայում էր։ Ռոմանյոզիի հաշվետվությունը հրապարակվեց 1802 թ. իտալական թերթում, սակայն ժամանակի գիտնական հանրությունն անտեսեց այն<ref>{{ref-en}} {{cite book | last1 = Martins | first1 = Roberto de Andrade | title = Nuova Voltiana: Studies on Volta and his Times | chapter = Romagnosi and Volta’s Pile: Early Difficulties in the Interpretation of Voltaic Electricity | volume = vol. 3 | editors = Fabio Bevilacqua and Lucio Fregonese (eds) | publisher = Università degli Studi di Pavia | pages = 81–102 | url = http://ppp.unipv.it/collana/pages/libri/saggi/nuova%20voltiana3_pdf/cap4/4.pdf}}</ref>:։