«Էլեկտրական լիցք»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ Ռոբոտ․ Տեքստի ավտոմատ փոխարինում (-== *Պատմությունը *== +== Պատմություն ==) |
չ Colon֊ը (:, U+003A) փոխարինում եմ հայերեն վերջակետով (։, U+0589) |
||
Տող 2.
[[Պատկեր:VFPt charges plus minus thumb.svg|մինի|աջից|300px|Դրական և բացասական լիցքերի ստեղծած էլեկտրական դաշտը]]
{{Էլեկտրամագնիսականություն}}
'''Էլեկտրական լիցք''', սկալյար [[ֆիզիկական մեծություն]]
Էլեկտրական լիցքի հասկացությունն առաջին անգամ կիրառվել է 1785 թ. [[Կուլոնի օրենք]]
Չափման միավորը [[Միավորների միջազգային համակարգ|ՄՀ]]-ում [[Կուլոն (չափման միավոր)|կուլոնն]] է՝ 1 [[վայրկյան]]ում 1 [[ամպեր|Ա]] հոսանքի ուժի դեպքում հաղորդչի լայնական հատույթով անցնող էլեկտրական լիցքը։
Տող 11.
[[Պատկեր:M Faraday Lab H Moore.jpg|մինի|200px|[[Մայքլ Ֆարադեյ]]ը իր լաբորատորիայում]]
[[Պատկեր:Franklin lightning engraving.jpg|մինի|200px|[[Բենջամին Ֆրանկլին]]ը օդապարիկով իր հանրահայտ փորձն անցկացնելիս, որտեղ ցույց տվեց, որ կայծակը էլեկտրականություն է]]
Դեռևս հին անցյալում հայտնի էր, որ [[սաթ]]ը ({{lang-grc|ἤλεκτρον}} ''էլեկտրոն'') բրդով շփելիս ձգում է առարկաներ։ XVI դ. վերջում անգլիացի բժիշկ [[Վիլյամ Հիլբերտ]]ը այդ երևույթն անվանեց ''էլեկտրականացում''
1729 թ. [[Շառլ Դյուֆե]]ն սահմանեց, որ գոյություն ունեն երկու սեռի լիցքեր։ Մի տեսակն առաջանում է ապակին մետաքսով շփելիս, մյուսը՝ ապակին խեժով շփելիս։ Դյուֆեն անվանեց այդ լիցքերը «ապակե» և «խեժային»
XX դ. սկզբին ամերիկացի ֆիզիկոս [[Ռոբերտ Միլիկեն]]ը փորձնական ճանապարհով ցույց տվեց, որ էլեկտրական լիցքը ''դիսկրետ'' է, այսինքն՝ ցանկացած մարմնի լիցք [[տարրական էլեկտրական լիցք]]ի բազմապատիկն է։
Տող 23.
Էլեկտրական լիցքի մեծությունը (այլ կերպ՝ էլեկտրական լիցքը) լիցքակիրների և լիցքավորված մարմինների թվային բնութագիրն է, կարող է ընդունել դրական և բացասական արժեքներ։ Լիցքերով պայմանավորված փոխազդեցությունը ուղիղ համեմատական է լիցքերի մեծությանը, իսկ էլեկտրամագնիսական դաշտի կողմից լիցքերի վրա ազդող ուժի ուղղությունը կախված է լիցքի նշանից։
Ցանկացած համակարգի էլեկտրական լիցքը կազմված է ամբողջ թվով տարրական լիցքից, որը մոտ 1,6{{e|−19}} [[Կուլոն (չափման միավոր)|Կլ]] է<ref>Կամ, ավելի ճիշտ, 1,602176487(40){{e|−19}} Կլ</ref> ՄՄ համակարգում կամ 4,8{{e|−10}} [[ստատկուլոն|ՍԳՎ միավոր]]<ref>Կամ, ավելի ճիշտ, 4,803250(21){{e|−10}} ՍԳՎ միավոր</ref>
Ցանկացած տարրական մասնիկի էլեկտրական լիցքը ռելյատիվիստորեն ինվարիանտ մեծություն է։ Այն կախված չէ հաշվարկման համակարգից, այսինքն՝ կախված չէ նաև մասնիկի շարժումից կամ դադարի վիճակից, այն ներհատուկ է մասնիկին ամբողջ կյանքի ընթացքում։ Այս պատճառով տարրական մասնիկները հաճախ նույնականացվում են իրենց լիցքերի հետ։ Ընդհանուր առմամբ բնության մեջ դրական և բացասական լիցքերի թիվը նույնն է։ [[Ատոմ]]ների և [[մոլեկուլ]]ների էլեկտրական լիցքը զրո է, իսկ [[բյուրեղացանց]]ի բջջի դրական և բացասական [[իոն]]ների լիցքերը չեզոքացնում են միմյանց։
Տող 30.
[[Պատկեր:Cargas electricas.png|մինի|200px|ձախից|Լիցքերի փոխազդեցությունը. տարանուն լիցքերը ձգում են միմյանց, նույնանունները՝ վանում]]
Ամենապարզ և առօրեական երևույթը, որտեղ նկատվում է էլեկտրական լիցքերի գոյությունը [[բնություն|բնության]] մեջ, մարմինների էլեկտրականացումն է հպման ժամանակ<ref>Սակայն դա մարմինների էլեկտրականացման միակ եղանակը չէ: Մարմինները կարող են էլեկտրականանալ, օրինակ, լույսի ազդեցությամբ</ref>
Էլեկտրաչեզոք մարմինների հպման ժամանակ շփման հետևանքով լիցքերը մի մարմնից անցնում են մյուսին։ Մարմիններում խախտվում է դրական և բացասական լիցքերի հավասարությունը, և նրանք լիցքավորվում են (տարանուն լիցքերով)։
Տող 38.
[[Պատկեր:VFPt plus thumb.svg|մինի|200px|ձախից|Դրական լիցքի ստեղծած էլեկտրական դաշտը]]
[[Պատկեր:VFPt minus thumb.svg|մինի|200px|Բացասական լիցքի էլեկտրական դաշտը]]
Փակ համակարգի<ref>Էլեկտրականապես պակ համակարգը այն համակարգն է, որի սահմանափակող մակերևույթով չեն կարող թափանցել [[էլեկտրականապես լիցքավորված մասնիկներ]] (համակարգը լիցքերի չի փոխանակում արտաքին մարմինների հետ)
Ատոմների կամ մոլեկուլների իոնացման արդյունքում համակարգում կարող են առաջանալ [[լիցքավորված մասնիկ|էլեկտրականապես լիցքավորված]] նոր մասնիկներ, օրինակ՝ էլեկտրոններ։ Սակայն եթե համակարգը էլեկտրականապես մեկուսացված է, ապա բոլոր, այդ թվում նոր առաջացած մասնիկների էլեկտրական լիքերի հանրահաշվական գումարը միշտ զրո է։
Տող 46.
== Ազատ լիցքեր ==
Մարմինները, ըստ իրենց ազատ լիցքերի կոնցենտրացիայի, բաժանվում են երեք խմբի՝ [[հաղորդիչ]]ներ, [[մեկուսիչ]]ներ, [[կիսահաղորդիչ]]
* ''Հաղորդիչներն'' այն մարմիններն են, որոնցում էլեկտրական լիցքը կարող է ազատ տեղաշարժվել մարմնի ամբողջ ծավալում։ Հաղորդիչները բաժանվում են երկու խմբի. ''առաջին սեռի հաղորդիչներ'' ([[մետաղ]]ներ), որոնցում լիցքերի (ազատ էլեկտրոնների) տեղափոխությունը չի ուղեկցվում քիմիական փոխարկումներով, և ''երկրորդ սեռի հաղորդիչներ'' (օրինակ, աղեր, թթվային լուծույթներ և այլն), որոնցում լիցքակիրների (դրական և բացասական իոնների) տեղափոխությունը հանգեցնում է քիմիական ռեակցիաների։
* ''Մեկուսիչները'' (օրինակ՝ [[ապակի]]ն, [[պլաստմասսա]]ն) այն մարմիններն են, որոնցում չկան ազատ լիցաքկիրներ։
|