|
| casualties2 = Առնվազն 10,000 <ref name="PBH">Nersisyan, Mkrtich G. "[http://hpj.asj-oa.am/5134/ Զեյթունցիների 1895–1896 թթ. Ինքնապաշտպանական Հերոսամարտը" ]. ''[[Պատմաբանասիրական հանդես]]''. № 1-2 (143-144), 1996, pp. 7-16. With Russian abstract.</ref>|
}}
'''Զեյթունի առաջին ապստամբությունը''' տեղի ունեցել 1862 թվականին օսմանյան կայսրության և Զեյթունի հայերի միջև:միջև։ Զեյթունի շրջանը երկար ժամանակ եղել է [[Ինքնավար մարզ|ինքնավար]], գրեթե անկախ հայկական շրջան Օսմանյան կայսրության կազմում:կազմում։ 1862 թվականի ամռանը Օսմանյան կայսրության սուլթանը փորձել է վերացնել Զեյթունի ինքնավարությունը, սակայն դա նրան չի հաջողվել:հաջողվել։
==Ապստամբությունը==
=== Նախապատմություն ===
Զեյթունի հայերը ունեցել են բարձր ինքնավարություն մինչև [[19-րդ դար]]ը:ը։ 19-րդ դարի առաջին կեսին Օսմանյան կայսրության ղեկավարները որոշում են կայացրել կայսրության այս շրջանը կառավարելի դարձնելու համար շրջանում բնակեցնել մուսուլմանների<ref>[[Hagop Barsoumian|Barsoumian, Hagop]]. "The Eastern Question and the Tanzimat Era" in ''The Armenian People From Ancient to Modern Times, Volume II'', p. 200.</ref>
=== Սկիզբ ===
1860 թվականի հունիսին Օսմանյան կայրության հրամանատար Խուրշիդ փաշան 12 հազարանոց բանակով հասավ [[Ջահան]] գետի մոտ:մոտ։ Նա պահանջ ներկայացրեց Զեյթունի բնակչությանը վճարել հարկերը և հրաժարվել ինքնավարությունից:ինքնավարությունից։ Զեյթունի բնակչությունը հրաժարվեց և հարձակում գործեց փաշայի զորքի վրա՝ պարտության մատնելով:մատնելով։ Օսմանյան զորքը հեռացավ [[Մարաշ]]:<ref>[http://hpj.asj-oa.am/422/1/62-3(135).pdf Վ. Գ. Մելիքսեթյան «ԶԵՅԹՈՒՆԻ ՀԵՐՈՍԱՄԱՐՏԸ»]</ref>։
===Հարձակում===
1862 թվականին Ազիզ փաշայի՝ Մարաշի կուսակալ նշանակվելուց հետո Մարաշում սկսվեցին զորքերի, այդ թվում յրետանու կուտակում:կուտակում։ Հունիսին Զեյթուն գավառակի [[Քեթման]] գյուղում տեղի ունեցավ ազգամիջյան բախում, որը առիթ հանդիսացավ Ազիզ Փաշայի համար գավառակի վրա հարձակում գործելու:գործելու։
[[Ալաբաշ]] և [[Թոփալ-օղլի]] գյուղերի բնակչությունը՝ դիմադրելով առաջին հարձակմանը ետ շպրտեցին առաջապահ զորքերին:զորքերին։ Հուլիսի վերջին Ազիզ փաշան ավելի մեծ զորախմբով՝ կանոնավոր բանակով և ոչ կանոնավոր խմբերով, ներխուժեց գավառակ՝ ավերելով բազմաթիվ գյուղեր:գյուղեր։ Ըստ [[Ծերենց]]ի նկարագրածի Ալաբաշ գյուղի բոլոր կանայք և տղամարդիկ սրի բերան գնացին, տները կողոպտվեցին և հրո ճարակ դարձան, վանահորը և միաբանության անդամներին սպանեցին կուսակալի առջև:<ref>[http://tert.nla.am/archive/NLA%20AMSAGIR/pordzT/1879/11.pdf «Փորձ», 1879, .N 11, էջ 23 Բաժին Ժ։ ]</ref>։
===Զեյթունի Պաշարում===
Ազիզ փաշան հասնելով Զեյթուն քաղաքի մատույցներ՝ տեղի բնակչությունը առաջարկեց վճարել չվճարած հարկերը զորքին ետ քաշելու պայմանով:պայմանով։ Ազիզ փաշան հրաժարվեց:հրաժարվեց։ 1862 թվականի հուլիսի վերջին Զեյթունը պաշարված էր ամբողջությամբ:ամբողջությամբ։ Քաղաքում կուտակվել էր գկուղերից փախած բնակչությունը ընդհանուր առմամբ կար մոտ 7000 զինվորական:զինվորական։ Հայերը խուսափելով անցնել հարձակման՝ սկսեցին ակտիվ պաշտպանել քաղաքը՝ հյուծելով Օսմանյան զորքին:զորքին։
Թուրքական բանակի երկու գնդեր Էրիջեի հովտում դիրքավորվել էին և ցանկանում էին օգոստոսի 1-ի գիշերը հարձակում գործել քաղաքի վրա:վրա։ Զեյթունիցները հետախուզության արդյունքում իմացել էին հարձակման նպատակի մասին և հանկարածակիի բերելով օսմանյան զորքին՝ զեյթունցիները հարցակում գործեցին այդ գնդերի վրա՝ պարտության մատնելով:մատնելով։ Գնդերի փախուստից հետո հայերը կարողացան տիրանալ մնացած ռազմամթերքին:ռազմամթերքին։
===Զեյթունցիների հաղթանակ===
Զեյթունցիները պաշտպանական մարտեր մղելոց հետո թուլացրեցին Ազիզ փաշայի զորքերը, որի արդյուքնում հնարավորություն ստացան օգոստոսի 2-ին հարձակման անցնելով ետ մղել ամբողջ զորքը <ref>[http://hpj.asj-oa.am/447/1/62-4(59).pdf ԶԵՅԹՈԻՆԻ 1862 ԹՎԱԿԱՆԻ ԱՊՍՏԱՄԲՈՒԹՅՈՒՆԸ Մ. Դ. ՆԵՐՍԻՍՅԱՆ]</ref>:։
==Ցույցեր==
| 