«Բիանկա Մարիա Սֆորցա»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
չ Colon֊ը (:, U+003A) փոխարինում եմ հայերեն վերջակետով (։, U+0589)
չ մանր-մունր փոփոխություններ, փոխարինվեց: , → , oգտվելով ԱՎԲ
Տող 1.
 
{{Տեղեկաքարտ Անձ}}
 
'''Բիանկա Մարիա Սֆորցա''' ({{lang-en|Bianca Maria Sforza}}, {{ԱԾ}}), Գերմանիայի թագուհի ու [[Սրբազան Հռոմեական կայսրություն|Սրբազան Հռոմեական կայսրուհի]], [[Մաքսիմիլիան I|Մաքսիմիլիան I-ի]] երրորդ կինը։ Եղել է [[Միլանի դքսություն|Միլանի դուքս]] Գալեացո Մարիա Սֆորցայի ու վերջինիս երկրորդ կնոջ՝ [[Բոնա Սավոյացի|Բոնա Սավոյացու]] ավագ դուստրը։
 
== Վաղ կյանք ==
Ծնվել է Իտալիայի [[Պավիա]] կոմունայում և եղել [[Միլանի դքսություն|Միլանի դուքս]] Գալեացո Մարիա Սֆորցայի ու վերջինիս երկրորդ կնոջ՝ [[Բոնա Սավոյացի|Բոնա Սավոյացու]] ավագ դուստրը։ Անվանվել է ի պատիվ հայրական տատիկի՝ [[Բիանկա Մարիա Վիսկոնտի|Բիանկա Մարիա Վիսկոնտիի]]ի<ref name=Treccani>{{cite web |url=http://www.treccani.it/enciclopedia/bianca-maria-sforza-regina-dei-romani-e-imperatrice_(Dizionario-Biografico) |title=Bianca Maria Sforza, regina dei Romani e imperatrice |publisher=Treccani |language=it |access-date=16 February 2020}}</ref>։ Բիանկան դեռ հինգ տարեկան չի եղել, երբ նրա հորն սպանել են Միլանի Սանտո Ստեֆանո եկեղեցու բակում, 1476 թվականի դեկտեմբերի 26-ին․ միլանյան արքունիքի երեք բարձրաստիճան սպաներ դաշունահարել են նրան<ref name=Treccani/>։
 
1474 թվականի հունվարի 6-ին<ref>{{cite web|url=http://www.manfred-hiebl.de/genealogie-mittelalter/_1_a_koenige/bianca_maria_sforza_1510/bianca_maria_sforza_koenigin_1510.html|title=Bianca Maria Sforza Koenigin 1510|website=manfred-hiebl.de/genealogie-mittelalter|access-date=22 August 2014}}</ref> 21 ամսական Բիանկային ամուսնացրել են իր մորեղբոր՝ Ամադեուս IX-ի ու [[Իոլանդա Ֆրանսիացի|Իոլանդա Ֆրանսիացու]] որդի, Սավոյի դուքս Ֆիլիբերտ I-ի հետ<ref>Charles Cawley, ''Medieval Lands'', Dukes of Milan</ref>։ Վերջինս վախճանվել է 1482 թվականի գարնանը, որի արդյունքում տասը տարեկան Բիանկան այրիացել է։ Իր մորեղբայր Լուդովիկո Il Մորոացու խնամակալության տակ նա վերադարձել է Միլան․ մորեղբորն առանձնապես չի հետաքրքրել երեխայի կրթությունը և նա թույլ է տվել նրան զբաղվել իրեն հետաքրքրող զբաղմունքներով, հիմնականում՝ ասեղնագործությամբ։
 
1485 թվականի հուլիսի 31-ին Բիանկան պաշտոնապես նշանվել է Հունգարիայի թագավոր [[Մատյաշ Հունյադի|Մատիաշ Կորվինիոսի]] միակ որդու՝ Յանոշ Կորվինիոսի հետ։ Այս ամուսնությամբ հուգարացի միապետը ցանկացել է որդու համար ապահովել Հունգարիայի ու Բոհեմիայի թագավորություններն ու նրան դարձնել Ավստրիայի դուքս։ Վստահված անձի միջոցով ամուսնությունը տեղի է ունեցել 1487 թվականի նոյեմբերի 25-ին, ու ըստ ամուսնական պայմանագրի՝ Բիանկան ստացել է մի քանի հունգարական կոմսություններ։ Սակայն Մատիաշ թագավորի կնոջ՝ [[Բեատրիս Արագոնցի|Բեատրիս Արագոնցու]] դիմադրության ու խարդավանքների պատճառով պաշտոնական ամուսնություն այդպես էլ տեղի չի ունեցել։ 1492 թվականի մարտին քննարկվել է Բիանկայի ու Շոտլանդիայի թագավոր [[Ջեյմս IV (Շոտլանդիայի թագավոր)|Ջեյմս IV-ի]] միջև հնարավոր ամուսնությունը, սակայն այդ գաղափարը նույնպես կյանքի չի կոչվել<ref name=Treccani/>։
 
==Թագուհի և կայսրուհի==
Տող 30 ⟶ 29՝
| edition = Second
| isbn = 978-0-312-43946-0
| page=458}}</ref> [[Տիրոլ]] կոմսության Հոլ քաղաքում ամուսնացել է Գերմանիայի այրիացած թագավոր [[Մաքսիմիլիան I|Մաքսիմիլիան I-ի]] հետ։ Ամուսնությունը կազմակերպել էր մորեղբայրը, որը ճանաչման էր ձգտում ու Մաքսիմիլիանի կողմից հաստատված դքսի տիտղոսի։ Դրա դիմաց Մաքսիմիլիանն ստացել է Բիանկայի հարուստ [[Օժիտ|օժիտըօժիտ]]՝ը՝ 400,000 ոսկեդրամ<ref name=Marek />։ Հարսանիքի ժամանակ Բիանկան կրել է իրանակապ «վրան ամրացված ութսուն կտոր ոսկերչական աշխատանք, յուրաքանչյուրի վրա մեկ ռուբին ու չորս մարգարիտ»<ref name="Marek">George R. Marek, ''The Bed and the Throne: The Life of Isabella D'Este'', p. 42, Harper & Row, 1976, {{ISBN|978-0-06-012810-4}}</ref>։ Մաքսիմիլիանի՝ Միլանի նկատմամբ իշխանության հասնելու նկրտումները զայրացրել են իր եղբոր՝ Ֆրանսիայի թագավոր Կառլոս VIII-ի խնամակալ [[Աննա դե Բոժյո|Աննա Ֆրանսիացուն]] և հանգեցրել Իտալիայի վրա Ֆրանսիայի հարձակմանը՝ հանգեցնելով երկարատև իտալական պատերազմներին։
 
Ամուսնությունը երջանիկներից չէր․ ամուսնանալուց կարճ ժամանակ անց Մաքսիմիլիանը գանգատվել է, որ գուցե Բիանկան ավելի գեղեցիկ է, քան իր նախկին կինը՝ դքսուհի [[Մարիա Բուրգունդացի|Մարիա Բուրգունդացին]], սակայն նրա չափ խելացի չէ։ Երիտասարդ հարսի համար անհնար էր արժանանալ ամուսնու քնքշությանը, քանի որ վերջինս նրան չափազանց անկիրթ էր համարում, շատախոս, միամիտ, գումար շռայլող ու թեթևամիտ։ Սակայն նա երեխաներ էր ուզում ունենալ, բայց նրանց բոլոր փորձերը ձախողվել են․ չնայած մի քանի հղիություններին, Բիանկան չի կարողացեկ կենդանի երեխա ունենալ։ Նա շատ է սիրել իր խորթ զավակներին՝ [[Ֆիլիպ I Սիրունատես|Ֆիլիպ I Սիրունատեսին]] ու [[Մարգարիտ Ավստրիացի|Մարգարիտ Ավստրիացուն]] ու քննադատվել իր տիտղոսի մասին մոռանալու համար, երբ նրանց հետ նստել է հատակին՝ խաղալու<ref name=Treccani/>։
 
1500 թվականից հետո Մաքսիմիլիանն այլևս չի հետաքրքրվել Բիանկայով․ վերջինս ապրել է միլանացիներից բաղկացած սեփական արքունիքի հետ Տիրոլի տարբեր ամրոցներում։ 1508 թվականին Մաքսիմիլիանն ստացել է [[Սրբազան Հռոմեական կայսրություն|Սրբազան Հռոմեական կայսրության]] [[ընտրված]] կայսեր տիտղոսը, որով Բիանկան կայսրուհի է դարձել։ Կայսրուհի Բիանկան վախճանվել է 1510 թվականի դեկտեմբերի 31-ին [[Ինսբրուք]] քաղաքում և հուղարկավորվել Շտամս կոմունայում։ Ամուսինը հուղարկավորությանը չի մասնակցել, ոչ էլ գերեզմանի վրա տապանաքար է դրել<ref>Hermann Wiesflecker: ''Maximilian I'' , 1991, p. 81.</ref>։
 
Ամուսնությունը երջանիկներից չէր․ ամուսնանալուց կարճ ժամանակ անց Մաքսիմիլիանը գանգատվել է, որ գուցե Բիանկան ավելի գեղեցիկ է, քան իր նախկին կինը՝ դքսուհի [[Մարիա Բուրգունդացի|Մարիա Բուրգունդացին]]ն, սակայն նրա չափ խելացի չէ։ Երիտասարդ հարսի համար անհնար էր արժանանալ ամուսնու քնքշությանը, քանի որ վերջինս նրան չափազանց անկիրթ էր համարում, շատախոս, միամիտ, գումար շռայլող ու թեթևամիտ։ Սակայն նա երեխաներ էր ուզում ունենալ, բայց նրանց բոլոր փորձերը ձախողվել են․ չնայած մի քանի հղիություններին, Բիանկան չի կարողացեկ կենդանի երեխա ունենալ։ Նա շատ է սիրել իր խորթ զավակներին՝ [[Ֆիլիպ I Սիրունատես|Ֆիլիպ I Սիրունատեսին]]ին ու [[Մարգարիտ Ավստրիացի|Մարգարիտ Ավստրիացուն]] ու քննադատվել իր տիտղոսի մասին մոռանալու համար, երբ նրանց հետ նստել է հատակին՝ խաղալու<ref name=Treccani/>։
 
1500 թվականից հետո Մաքսիմիլիանն այլևս չի հետաքրքրվել Բիանկայով․ վերջինս ապրել է միլանացիներից բաղկացած սեփական արքունիքի հետ Տիրոլի տարբեր ամրոցներում։ 1508 թվականին Մաքսիմիլիանն ստացել է [[Սրբազան Հռոմեական կայսրություն|Սրբազան Հռոմեական կայսրության]] [[ընտրված]] կայսեր տիտղոսը, որով Բիանկան կայսրուհի է դարձել։ Կայսրուհի Բիանկան վախճանվել է 1510 թվականի դեկտեմբերի 31-ին [[Ինսբրուք]] քաղաքում և հուղարկավորվել Շտամս կոմունայում։ Ամուսինը հուղարկավորությանը չի մասնակցել, ոչ էլ գերեզմանի վրա տապանաքար է դրել<ref>Hermann Wiesflecker: ''Maximilian I'' , 1991, p. 81.</ref>։
 
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
 
 
== Գրականության ցանկ ==
Տող 52 ⟶ 48՝
* [https://web.archive.org/web/20041118212711/http://nga.gov/cgi-bin/pinfo?Object=1195+0+none Portrait of Bianca Maria Sforza at the National Gallery]
 
{{ՎՊԵ}}
 
{{Արտաքին հղումներ}}
 
{{DEFAULTSORT:Սֆորցա, Բիանկա Մարիա}}
{{ՎՊԵ}}
{{Արտաքին հղումներ}}
[[Կատեգորիա:Հաբսբուրգներ]]
[[Կատեգորիա:16-րդ դարի իտալացիներ]]