«Գիտափորձ «Բոբո» տիկնիկով»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Գիտափորձ «Բոբո» տիկնիկով''' ({{lang-en|Bobo doll experiment}}), [[Սոցիալական հոգեբանություն|սոցիալ-հոգեբանական]] գիտափորձ, որն անցկացրել են [[Ալբերտ Բանդուրա]]ն և նրա գործընկերներ Դորոթի Ռոսն ու Շեյլա Ռոսը (Dorothea Ross, and Sheila A. Ross) [[1961]]թվականին<ref>Bandura, Albert, Ross, Dorothea, & Ross, Sheila A. [http://psychclassics.yorku.ca/Bandura/bobo.htm Transmission of aggressions through imitation of aggressive models.] Journal of Abnormal and Social Psychology, 1961. — 63, 575—582.</ref>:։ Գիտափորձն անցկացվել է սոցիալական ուսուցման տեսության զարգացման շրջանակներում և ուղղված է մարդու վարքագծի մոդելների վրա ուրիշների գործողությունների ազդեցության ուսումնասիրությանը:ուսումնասիրությանը։ Մասնավորապես, ուսումնասիրվել է, թե ինչպես են երեխաները սովորում և օգտագործում որոշակի վարքագծային պատտերններ:պատտերններ։

Հետազոտության նպատակն էր բացահայտել՝ արդյոք երեխաները գործողությունների ազատության և տեսանելի դիտարկման բացակայության պայմաններում կկրկնեն այն ագրեսիվ արարքները, որոնք ավելի վաղ տեսել էին մեծահասակների կատարմամբ:կատարմամբ։ Ավելի ընդհանուր՝ արդյոք վարքագծի՝ նախկինում տեսած մոդելները կդրսևորվեն նոր պայմաններում, որտեղ այդ մոդելը բացակայում է<ref>{{Cite web|title = Bobo Doll Experiment {{!}} Simply Psychology|url = http://www.simplypsychology.org/bobo-doll.html|accessdate = 2015-10-06|last = McLeod|authorlink = |first = Saul}}</ref>:։

Բոբո տիկնիկով գիտափորձին նախորդել են 1952 թվականին Բլայկի և ուրիշների (Grosser, Polansky, & Lippitt, 1951; Rosenblith, 1959; Schachter & Hall, 1952), 1961 թվականին Բանդուրայի և Հյուսթոնի գիտափորձերը:գիտափորձերը։ Դրանց արդյունքները վկայում էին, որ մեծահասակների ներկայությամբ երեխաները հաճախ նմանակում են նրանց վարքագիծը:վարքագիծը։ Բացահայտվել է նաև, որ սոցիալական փոխգործունեության արդյունքում վարքագծային մոդելի դերում հանդես եկող անձի գործողությունների դիտարկումը [[Սոցիալական ֆասիլիտացիա|ֆասիլիտացնող]] ազդեցություն է ունենում փորձարկվողների վարքագծի վրա:վրա։

Գիտափորձին մասնակցել է 72 երեխա՝ 36 տղա, 36 աղջիկ:աղջիկ։ Բոլոր երեխաները եղել են [[Սթենֆորդի համալսարան]]ի մանկապարտեզի սաներ:սաներ։ Երեխաների տարիքը տատանվել է 37-69 ամսականի շրջանակներում՝ միջինում կազմելով 52 ամսական<ref>Bandura, A.; Ross, D.; Ross, S. A. (1961). "Transmission of aggression through the imitation of aggressive models". Journal of Abnormal and Social Psychology. 63 (3): 575–582. doi:10.1037/h0045925. PMID 13864605.</ref>:։

Գիտափորձի կազմակերպմանը մասնակցել է երեք մեծահասակ՝ կին և տղամարդ, ովքեր իրականացրել են երեխաների կողմից դիտարկվող մոդելների դերը, և մեկ կին, որը կազմակերպել է հետազոտությունը 72 երեխաներից յուրաքանչյուրի համար<ref name="Hock, Roger R. 2009">Hock, Roger R. (2009). Forty Studies that Changed Psychology (6th ed.). Upper Saddle River, NJ: Pearson Education.</ref>:։

Այս գիտափորձն անցկացվել է լաբորատոր պայմաններում ստուգիչ խմբի հետ<ref>Bandura, A. (1965). "Influence of models' reinforcement contingencies on the acquisition of imitative responses". Journal of Personality and Social Psychology. 1 (6): 589–595. doi:10.1037/h0022070.</ref>:։

Նախքան գիտափորձն անցկացնելը մանկապարտեզում դիտարկվել է ապագա մասնակիցների վարքագիծը:վարքագիծը։ Դիտումն իրականացրել են հետազոտողը և երեխաներին լավ ճանաչող դաստիարակը:դաստիարակը։ 5 բալանոց սանդղակով դասակարգվել են երեխաների անհատական վարքագծի մասին նախնական այն պատկերացումները, որոնք նորմալ են երեխաներից յուրաքանչյուրի համար շրջապատողների հետ փոխգործակցելու տեսանկյունից:տեսանկյունից։ Այդ տվյալներն անհրաժեշտ էին հետագայում տարբեր երեխաների վարքագիծը փորձարարական իրադրությունում ավելի ճշգրտությամբ համեմատելու համար:համար։ Յուրաքանչյուր երեխայի վարքագիծը գնահատվել է մի քանի գործոնի, մասնավորապես, ֆիզիկական և խոսքային ագրեսիայի, ագրեսիայի զսպման և անշունչ առարկաների նկատմամբ ագրեսիայի տեսանկյունից:տեսանկյունից։

Երկու փորձագետի կողմից (հետազոտող և երեխայի դաստիարակ) 51 երեխայի անկախ գնահատականի արդյունքում տեղի է ունեցել գնահատականների համաձայնեցում. ագրեսիայի ընդհանուր գնահատականի հուսալիությունը Պիրսոնի կոռելյացիայի գործակցի տվյալով կազմել է 0,89<ref name=autogenerated1>{{Cite web|url=http://www.psychologos.ru/articles/view/translyaciya_agressii_cherez_imitaciyu_modeli_agressivnogo_povedeniya|title=Трансляция агрессии через имитацию модели агрессивного поведения|publisher=www.psychologos.ru|accessdate=2016-05-20}}</ref>:։

Ընդհանուր միավորը ստացվել է ագրեսիվության վերոնշյալ չորս գործոն-սանդղակների գումարի արդյունքում:արդյունքում։ Այդ միավորների հիման վրա փորձարկվողները միավորվել են եռյակներում և պատահականության սկզբունքով բաշխվել փորձարարական երկու խմբերից մեկի կամ ստուգիչ խմբի միջև:միջև։

Այնուհետև հաշվի առնելով երեխաների տարիքը, սեռը և ագրեսիվության գնահատականը՝ կազմվել է 6-ական մասնակցից կազմված 8 փորձարարական խումբ, և 24 երեխայից բաղկացած մեկ ստուգիչ խումբ:խումբ։

Խմբերի հավաքագրումից հետո փորձարարական խմբերի հետազոտվողների կեսին ցույց են տվել ագրեսիվ վարքագծի մոդել, իսկ մյուս կեսին՝ ոչ ագրեսիվ և ճնշված:ճնշված։ Հետագայում այդ խմբերը բաժանվել են սեռային ցուցանիշի հիման վրա:վրա։ Ստացված խմբի կեսը դիտել է իր սեռի մեծահասակի ագրեսիվ և ոչ ագրեսիվ վարքագիծը, իսկ մյուս կեսը՝ հակառակ սեռի:սեռի։ Ստուգիչ խմբի երեխաները ոչ մի մոդել չեն դիտել. նրանք պարզապես ինքնուրույն գործել են փորձարարական իրադրությունում<ref>Sharon, Tanya; Woolley, Jacqueline D. (2004). "Do monsters dream? Young children's understanding of the fantasy/reality distinction". British Journal of Development Psychology. 22 (2): 293–310. doi:10.1348/026151004323044627.</ref>:։

Երեխաներին հերթով տանում էին փորձարարական սենյակ, որի մի անկյունում երեխային հնարավորություն էին տալիս զբաղվել նրանց համար հետաքրքիր տարբեր խաղերով:խաղերով։ Մեծահասակը, որն իրականացնում էր վարքագծային մոդելի դերը, գտնվում էր սենյակի հակառակ անկյունում, որտեղ կային խաղալիք մուրճ, 5 ոտնաչափ «Բոբո» փչովի տիկնիկը և սեղանին դրված կոնստրուկտոր:կոնստրուկտոր։ Ասելով, որ այդ խաղալիքները մեծահասակ-մոդելի համար են, հետազոտողը հեռացավ<ref>Bandura, A.; Ross, D.; Ross, S. A. (1963). "Imitation of film-mediated aggressive models". Journal of Abnormal and Social Psychology. 66 (1): 3–11. doi:10.1037/h0048687.</ref>:։

Այնուհետև այն խմբում, որտեղ ցուցադրվում էր մեծահասակի ոչ ագրեսիվ վարքագիծ, մեծահասակը հանգիստ խաղում էր կոնստրուկտորով:կոնստրուկտորով։

Իսկ այն խմբում, որտեղ ցուցադրվում էր մեծահասակի ագրեսիվ պահվածք, մեծահասակը առաջին րոպեի ընթացքում խաղում էր կոնստրուկտորով, ապա մինչև գիտափորձի այդ մասի ավարտը ագրեսիվ գործողություններ իրականացնում տիկնիկի նկատմամբ:նկատմամբ։

Որպեսզի համոզվեն, որ երեխաները դրսևորում են գիտափորձի ընթացքում մեծահասակից ընդօրինակած ագրեսիայի ձևեր, որոշվել էր, որ մոդելները պետք է ցուցադրեն ոչ ստանդարտ, որոշակի և միանման ագրեսիվ գործողություններ:գործողություններ։ Նրանք ոչ միայն խփում էին տիկնիկին, այլև դրսևորում ոչ ստանդարտ ագրեսիվ արարքներ, այդ թվում՝ նստում էին տիկնիկի վրա և խաղալիք մուրճով հարվածում տիկնիկի գլխին, ոտքով հրում և նետում սենյակի տարբեր կողմերը:կողմերը։ Այս տիպային արարքները կրկնում էին երեք անգամ՝ այդ ամենը զուգակցելով մեկ ագրեսիվ (օրինակ՝ «Խփում եմ քթին» և այլն) և երկու ոչ ագրեսիվ մեկնաբանությամբ (օրինակ՝ «Նա իսկապես դիմացկուն է»):։

10 րոպե անց փորձարկողը գալիս էր երեխայի հետևից, որպեսզի նրան տանի փորձարարական խաղասենյակ (հերթականությամբ 3-րդը), որը գտնվում էր հարևան շինությունում՝ մանկապարտեզի տարածքից դուրս:դուրս։ Ինչպես և առաջին սենյակում, այստեղ էին Բոբո տիկնիկը, խաղալիք մուրճ և կոնստրուկտոր, կային նաև մի շարք այլ խաղալիքներ՝ կավիճներ, տիկնիկներ, մեքենաներ, ներկելու տետրեր, գնդակ, խաղալիք սպասք:սպասք։ Յուրաքանչյուր երեխայի մուտքից առաջ այդ խաղալիքները դասավորում էին նույն ձևով, որպեսզի հնարավոր լիներ համեմատել դրանց նկատմամբ երեխայի արձագանքը:արձագանքը։

Երեխային այստեղ տանելուց առաջ նրան ուղեկցում էին դեպի երկրորդ խաղասենյակը՝ նպատակ ունենալով նրա մեջ ագրեսիա առաջացնել՝ այդ կերպ համահարթեցնելով այն արգելակող ազդեցությունը, որը սովորաբար առաջանում է ուրիշի ագրեսիվությունը դիտելու դեպքում (ըստ Ռոզենբաումի և Դերչարմզի հետազոտությունների)<ref>{{Статья|автор=Rosenbaum, M. E., & Dercharms, R.|заглавие=Direct and vicarious reduction of hostility.|ссылка=|язык=|издание=J. abnorm. soc. Psychol|тип=|год=1960|месяц=|число=|том=|номер=60|страницы=105-111|issn=}}</ref>:։

Ագրեսիվության դրդելը տեղի էր ունենում հետևյալ կերպ. այդ երկրորդ «միջանկյալ» սենյակում կային մի շարք գրավիչ խաղալիքներ, սակայն հենց երեխան սկսում էր խաղալ դրանցով, միջինում երկու րոպե անց նրան արգելում էին:էին։ Հետազոտողը երեխային ասում էր, որ որոշել է այդ խաղալիքները թողնել ուրիշ երեխաների համար, սակայն նա կարող է խաղալ հաջորդ սենյակում գտնվող ցանկացած խաղալիքով:խաղալիքով։

Գիտափորձի մասնակից յուրաքանչյուր երեխա սենյակում մնում էր 20 րոպե, որի ընթացքում նրա վարքագիծը նախապես սահմանված չափանիշների հիման վրա գնահատվում էր հանձնաժողովի անդամների կողմից:կողմից։ Նրանք գտնվում էին հարևան սենյակում, որը միակողմանի թափանցելիությամբ ապակով առանձնացված էր փորձարարական խաղասենյակից:խաղասենյակից։ 20 րոպեն բաժանվել էր 5 վայրկյան տևող շրջանների և յուրաքանչյուր հետազոտվողի համար կազմել 240 միասնական ռեակցիա:ռեակցիա։

Դիտողների միջև համաձայնեցում ապահովելու նպատակով փորձարարական շրջանները գնահատվել են երկու անկախ փորձագետի կողմից (նրանք մոդելների դերակատարներ տղամարդն ու կինն էին), ընդ որում, դեպքերի կեսում փորձագետը որպես մոդել մասնակցում էր գիտափորձին երեխայի հետ միասին և գիտեր, թե ինչ վարք պետք է ցուցադրի, իսկ դեպքերի կեսում չէր մասնակցում և, համապատասխանաբար, չգիտեր:չգիտեր։ Այն հետազոտվողներին, ում վրա ներգործել էր մոդելի ցուցադրությունը, հեշտ էր որոշել տիպիկ վարքագծի միջոցով:միջոցով։

Չափվող ռեակցիաները ներառվել են վարքագծի բարձրակարգ դասերում և ունեին համատեղ դրսևորման բարձր հավանականություն շուրջ 0,90 գործակցով<ref name=autogenerated1 />:։

# Հետազոտությանը մասնակցած այն երեխաները, ովքեր դիտել են մեծահասակի ագրեսիվ վարքագիծը, կնմանակեն նրա ագրեսիվ գործողությունները և դրանով կտարբերվեն այն հետազոտվողների վարքագծից, ովքեր դիտել են մոդելի ոչ ագրեսիվ վարքագիծը, և ստուգիչ խմբի անդամների վարքագծից, ովքեր վարքագծի ոչ մի մոդել չեն դիտել:դիտել։

# Մեծահասակի ոչ ագրեսիվ վարքագծի դիտումը կարգելակի երեխայի ագրեսիվ գործողությունները:գործողությունները։

# Հետազոտվող երեխաները մեծ մասամբ կընդօրինակեն իրենց սեռի մեծահասակի վարքագիծը:վարքագիծը։

# Տղաները կդրսևորեն ավելի ագրեսիվ վարքագիծ, քան աղջիկները:աղջիկները։ (Ըստ 1956 թվականին Ֆոլսի և Սմիթի իրականացրած հետազոտության արդյունքների՝ նախադպրոցականները իրենց վարքագծի նկատմամբ ծնողների արձագանքն ընկալում են [[գենդեր]]ային կարծրատիպերի համապատասխան, այսինքն՝ ծնողները խրախուսում են երեխայի սեռին համապատասխան վարքագիծը, իսկ երեխաները զգայուն են դրա նկատմամբ<ref>{{Статья|автор=Fauls, L.B., Smith, W. D.|заглавие=Sex-role learning of five-year olds.|издание=J. genet. Psychol.|тип=журнал|год=1956|номер=89|страницы=105-117|issn=}}</ref>:։

Վարկած 1. Այն երեխաները, ովքեր դիտել էին մեծահասակի ագրեսիվ վարքագիծը փչովի տիկնիկի նկատմամբ, ցուցադրել են ավելի շատ ագրեսիվ վարքագծային ռեակցիներ, քան նրանք, ովքեր դիտել էին մեծահասակի ոչ ագրեսիվ վարքագիծը, կամ ստուգիչ խումբը:խումբը։

Այն տղաները, ովքեր դիտել են ոչ ագրեսիվ վարքագիծը, ցուցադրել են ավելի քիչ ագրեսիվ ռեակցիաներ, քան ստուգիչ խմբի տղաները:տղաները։

* Այն երեխաները, ովքեր դիտել են ոչ ագրեսիվ վարքագիծ, տիկնիկի հետ խաղալիս դրսևորել են ավելի շատ ոչ ագրեսիվ վարքագիծ, քան ստուգիչ խմբի կամ ագրեսիվություն դիտած խմբի երեխաները:երեխաները։

* Ոչ ագրեսիվ վարքագիծ դիտած երեխաները երկու անգամ ավելի շատ ժամանակ են անցկացրել հանգիստ և խաղաղ խաղերով, քան ագրեսիվություն դիտած երեխաները:երեխաները։

Երեխաները ավելի շատ նմանակել են իրենց սեռի մեծահասակի վարքագիծը, քան հակառակ սեռինը:սեռինը։

* Տղաներն ավելի շատ նմանակել են տղամարդ-մոդելի վարքագիծը:վարքագիծը։

* Աղջիկներն ավելի շատ նմանակել են կին-մոդելի վարքագիծը:վարքագիծը։

Վարկած 4:4։

* Տղաներն աղջիկներից հաճախ են նմանակել ֆիզիկական ագրեսիա:ագրեսիա։

* Խոսքային ագրեսիայի դրսևորումներում սեռով պայմանավորված տարբերություններ չեն նկատվել:նկատվել։

* Տղաներն աղջիկներից հաճախ են խաղացել ատրճանակով, քան ներկելու պարագաներով, խաղալիք սպասքով կամ տիկնիկով:տիկնիկով։

* Վարկած 1-ը հաստատվել է. ագրեսիվ վարքագծի ականատես եղած երեխաները ավելի շատ են դրսևորել ագրեսիվություն, քան մյուս խմբերի հետազոտվողները:հետազոտվողները։

* Վարկած 2-ը հաստատվել է. ոչ ագրեսիվ վարքագծի ականատեսները դրսևորել են ավելի քիչ ագրեսիվության, քան ստուգիչ խմբի հետազոտվողները:հետազոտվողները։

* Վարկած 3-ը հաստատվել է. հետազոտվողներն ավելի շատ նմանակել են իրենց սեռի մեծահասակի վարքագիծը, ընդ որում, թե՛ տղաները, թե՛ աղջիկները ագրեսիվ վարքագիծ դրսևորելիս ավելի շատ նմանակել են «տղամարդային», քան «կանացի» վարքագիծը:վարքագիծը։

* Վարկած 4-ը հաստատվել է. տղաները աղջիկներից շատ են դրսևորել ֆիզիկական ագրեսիա:ագրեսիա։

Հետազոտության արդյունքում ստացված տվյալները հաստատեցին սոցիալական ուսուցման այն դրույթը, որ դիտման միջոցով հնարավոր է սովորել որոշակի վարքագիծ և այն հետագայում դրսևորել նոր պայմաններում, որտեղ ընդօրինակման օբյեկտը բացակայում է<ref>Kendra Cherry, « What Does the Bobo Doll Experiment Reveal About Kids and Aggression? », Verywell,‎ 15 avril 2016</ref>:։