|
'''Անատոմիական, բուժական, քիմիական դասակարգման համակարգ''', [[բուժամիջոց]]ների դասակարգման միջազգային համակարգ։ Օգտագործվում է կրճատ АТС (լատ․՝ Anatomical Therapeutic Chemical) կամ հայերեն ԱԹՔ (անատոմիա թերապիա քիմիա)։
Դեղերի դասակարգման համար գործում է 2 սկզբունք՝ ըստ քիմիական կառուցվածքի և դեղաբանական ազդեցության, որոնք ունեն և՛ թերություններ, և՛ առավելություններ:առավելություններ։ Առաջին դեպքում միևնույն քիմիական դասում կարող են ընդգրկվել տարբեր դեղաբանական հատկություններով միացություններ, սակայն այս դեպքում կարելի է մշակել ստացման և վերլուծման ընդհանուր եղանակներ, ուսումնասիրել մոլեկուլների կառուցվածքի և ակտիվության միջև կապը, ինչը ժամանակակից դեղքիմիայի հիմնահարցերից է:է։ Երկրորդ դեպքում միևնույն դեղաբանական խմբին պատկանող դեղանյութերը կարող են ունենալ տարբեր քիմիական կառուցվածքներ, սակայն այս դեպքում կարելի է այդ կառուցվածքներում գտնել այն «ակտիվ կենտրոնը» (հատվածը), որով պայմանավորված է տվյալ ակտիվությունը:ակտիվությունը։ Այս հարցի լուծումը հնարավորություն է տալիս նոր դեղանյութերի «կառուցման» առաջին փուլը (մտահղացում) հագեցնել նոր քիմիական կառուցվածքներով:կառուցվածքներով։ [[Մորֆին]]ի (կամ ներհակորդների) կառուցվածքային տարրերից մեկը (ընդգծվածը) կարելի է գտնել բազմաթիվ բնական կամ սինթետիկ ցավազրկողների ([[պենտազոցին]], [[նալբուֆին]], [[բուտորֆանոլ]], [[պրոմեդոլ]]...) մոլեկուլներում:մոլեկուլներում։
== Պատմություն ==
Դեղերի իրացման հետազոտությունները սկիզբ դրեցին դեղերի դասակարգման նոր միջազգային համակարգի (Օսլո, 1993), որը հայտնի է ATC (Anatomical Therapeutic Chemical, ռուսերեն՝ ATX) անունով և ներառում է դեղի ազդման թիրախը (A), ազդման տեսակը (T), քիմիական կառուցվածքը (C): Դեղի կոդի հետ նշվում է նաև ներմուծվող դեղի օրական սահմանված բուժիչ դեղաչափը` Defined Daily Doses – DDD [N-nasal (քթի մեջ), O-oral (բերանի խոռոչով), P-parenteral (ներարկում), R-rectal (ուղիղ աղիքային), V-vaginal (հեշտոցային)...]:
Յուրաքանչյուր դեղի համար ATC կոդը ունի 7 նիշ, որոնցից 1-ը, 4-ը, 5-ը տառային են:են։ Առաջին տառը և անատոմիական օրգանների ու համակարգերի անվանումների առաջին տառերը հնարավորին չափով համաձայնեցված են լատինական այբուբենի հետ և ցույց են տալիս դեղի ազդման անատոմիական օրգանը կամ համակարգը (տես աղյ. 1): Հաջորդ թվերը ցույց են տալիս ընդհանուր դեղաբանական դասը, դեղի անմիջական ազդեցությունը, քիմիական դասը, որոշակի քիմիական միացությունը (տես աղյ. 2): Օրինակ՝ N - ներվային համակարգ, N01 – անզգայացնողներ, N01A - ընդհանուր անզգայացնողներ, N01A A - [[եթեր]]ներ, N01A A01 – դիէթիլեթեր, կամ N01B – տեղային անզգայացնողներ, N01B A – ամինաբենզոյական թթվի էսթերներ, N01B A02 – նովոկային:նովոկային։ Միևնույն ակտիվ նյութ պարունակող դեղը կարող է ունենալ մի քանի կոդ՝ կախված մի քանի ակտիվության ցուցաբերումից, դեղաչափերից, դեղաձևերից, հարակից այլ ակտիվ նյութերի հետ զուգակցումներից:զուգակցումներից։ Օրինակ հայտնի է, որ ացետիլսալիցիլաթթուն ([[ասպիրին]]) ազդում է աղեստամոքսային համակարգի վրա (A01A D05), հակաագրեգանտային միջոց է (B01A C06), ցուցաբերում է հակաբորբոքային, ջերմիջեցնող և ցավազրկող ազդեցություն (N02B A01), կարող է զուգակցված լինել անալգինի... (առանց հոգեմետների՝ N02B B52), կորտիկոստերոիդների (M01B A03), հակաագրեգանտների (B01A C30), արյան մակարդման առանցքային ֆերմենտի՝ տրոմբինի ինհիբիտորների, բացի [[հեպարին]]ից (B01A C...), հոգեմետների (N02B A71) հետ և առանց հոգեմետների (N02B A51)...: Լևոմիցետինի (Chloramphenicol) կոդերն են՝ D10A F03, G01A A05, J01B A01, S01A A01: Բոլոր դեղերին ուղեկցող փաստաթղթերում պարտադիր նշվում են ATC կոդերը:կոդերը։
=== Աղյուսակ 1 ===
* կիրառումից հանված դեղերի կոդերը նորերի համար չեն օգտագործվում,
* կոդերի փոփոխությունները նվազագույնն է և հիմնավորված,
* միևնույն կոդով մեկից ավելի դեղեր չեն լինում:լինում։
== Գրականություն ==
|
