«Ալկատրաս»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
չ Colon֊ը (:, U+003A) փոխարինում եմ հայերեն վերջակետով (։, U+0589)
Տող 1.
{{Տեղեկաքարտ Բնակավայր}}
'''Ալկատրաս''' ({{lang-en|Alcatraz}} {{IPA|ˈælkəˌtræz}}<ref>[http://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition/american_english/alcatraz Definition of Alcatraz noun from the Oxford Advanced American Dictionary]</ref>), իսպաներենից թարգմանաբար նշանակում է [[հավալուսն]]:։ Հայտնի է նաև Ռոք ({{lang-en|The Rock-ժայռ}})<ref>[http://www.nps.gov/history/museum/exhibits/alca/overview.html Страница, посвящённая Алькатрасу на сайте Службы национальных парков США]</ref> անունով:անունով։ Կղզին, որ գտնվում է [[Սան Ֆրանցիսկո]]յի ծովածոցում, վարչականորեն պատկանում է [[Կալիֆոռնիա]] նահանգին:նահանգին։
 
Կղզու տարածքը օգտագործվել է որպես պաշտպանական ամրոց, հետագայում ռազմական բանտ, ապա՝ որպես խիստ պաշտպանության բանտ՝ վտանգավոր հանցագործների և նրանց համար, ովքեր փորձել են փախչել նախկին կալանավայրերից:կալանավայրերից։ Ներկայումս այդ բանտը չի գործում, կղզին վերածվել է թանգարանի:թանգարանի։
 
== Կղզու պատմություն ==
 
=== Կղզու հայտնաբերում և անվան պատմություն ===
1775 թվականին իսպանական նավը՝ Խուան Մանուել դե Այալայի գլխավորությամբ, մտավ [[Սան Ֆրանցիսկո (ծովախորշ)|Սան Ֆրանցիսկոյի ծովածոց]]:։ Նավի անձնակազմը կազմում է ծովախորշի քարտեզը:քարտեզը։ Կղզուն տալիս են Լա Իսլա դե լոս Ալկատրասես անունը ({{lang-es|La Isla de los Alcatraces}} : Այն կոչվում է նաև «Հավալուսնների կղզի»՝ կղզում այդ թռչունների մեծ քանակի պատճառով<ref name="BOP">. [http://www.bop.gov/about/history/alcatraz.jsp ''Federal Bureau of Prisons — A Brief History of Alcatraz'']</ref><ref name="Brif">[http://www.alcatrazhistory.com/rs1.htm ''A Brief History of Alcatraz Island'']{{ref-en}}</ref>:։ Թռչնաբանների հաշվետվությունների համաձայն՝ ո՛չ կղզում, ո՛չ էլ կղզու հարևանությամբ չկան հավալուսններ<ref name="Golden Gate NRA">[https://science.nature.nps.gov/research/ac/search/iars/Iar?reportId=47715 Отчёт по орнитологическому исследованию на острове Алькатрац]{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}{{ref-en}}</ref>, բայց այստեղ կան տարբեր տեսակի բազմաթիվ թռչուններ, ինչպես նաև ջրագռավներ:ջրագռավներ։
Կղզին հայտնի է հատկապես որպես կալանավայր՝ ''«Island Alcatrazes»'' անունով:անունով։ 1851 թվականին ԱՄՆ-ի գվարդիականները կրճատում են կղզու անունը և դարձնում Ալկատրաս<ref>California Place names: The Origin and Etymology of Current Geographical Names, by Erwin G. Gudde, William Bright (Editor), 2004, ISBN 0-520-24217-3</ref>:։
 
=== Փարոսի պատմություն ===
[[Կալիֆոռնիա (նահանգ)|Կալիֆոռնիա]]յում ոսկու հայտնաբերումը [[1848]] թվականին բազմաթիվ նավեր բերեց [[Սան Ֆրանցիսկո]]:։ [[Փարոս]] կառուցելու անհրաժեշտություն առաջացավ:առաջացավ։ [[1853]] թվականի գարնանը Ալկատրասում կառուցվում է առաջին փարոսը:փարոսը։ [[1856]] թվականին փարոսի վրա տեղադրվում է զանգ՝ մառախուղի ժամանակ կողմնորոշվելու համար:համար։
 
[[1909]] թվականին՝ բանտի կառուցման ընթացքում, 56 տարի օգտագործելուց հետո, առաջին փարոսը ապասարքավորվում է:է։ Երկրորդ փարոսը կառուցվում է [[1909]] թվականի [[դեկտեմբերի 1]]-ին՝ բանտի շենքի կողքին:կողքին։ [[1963]] թվականին փարոսը փոխում են և դարձնում ավտոմատ, և այն այլևս շուրջօրյա հսկողություն չէր պահանջում:պահանջում։
 
=== Պաշտպանական ամրոց ===
Ոսկու հայտնաբերումը անհրաժեշտություն առաջացրեց պաշտպանել ծովածոցը:ծովածոցը։ [[1850]] թվականին ԱՄՆ նախագահի հրամանով՝ կղզու վրա սկսվում է ամրոցի կառուցումը, որտեղ տեղադրվում է ավելի քան 110 հեռահար թնդանոթ:թնդանոթ։ Հետագայում բերդը օգտագործվում էր բանտարկյալների համար:համար։ [[1909]] թվականին բանակը քանդեց այն՝ թողնելով միայն հիմքը, իսկ [[1912]] թվականին բանտարկյալների համար կառուցվեց նոր շենք:շենք։
 
== Բանտի պատմություն ==
 
=== Ռազմական բանտ ===
Սառը ջուրը և ուժեղ ծովային ալիքները ապահովում են կղզու մեկուսացումը:մեկուսացումը։ Այդ պատճառով ԱՄՆ կառավարությունը Ալկատրասը համարեց իդեալական վայր՝ ռազմագերիներին պահելու համար:համար։ [[1861]] թվականին կղզի բերվեցին առաջին ռազմագերիները, ովքերք մասնակցել էին [[Ամերիկայի քաղաքացիական պատերազմ]]ին, իսկ [[1898]] թվականին՝ իսպանաամերիկյան պատերազմի արդյունքում, ռազմագերիների թիվը 26-ից հասել է ավելի քան 450-ի:ի։ [[1906]] թվականին՝ Սան Ֆրանցիսկոյի երկրաշարժժժժժժժժից հետո, երբ ավերվել էր քաղաքի մեծ մասը, հարյուրավոր քաղբանտարկյալների տեղափոխում են կղզի:կղզի։ [[1920]] թվականին երեքհարկանի շենքը ամբողջությամբ լցվում է բանտարկյալներով:բանտարկյալներով։
 
Ալկատրասի բանտը կարողացավ մեծ հեղինակություն ձեռք բերել իր խստապահանջ լինելու և կարգապահության շնորհիվ:շնորհիվ։ Բանտում կարգուկանոնը խախտողները պատժվում էին:էին։ Նրանց ստիպում էին ծանր աշխատանքներ կատարել, ուղարկում էին մեկուսարաններ, սահմանափակ քանակով էին տալիս հաց, ջուր և այլն:այլն։
 
Ձերբակալված զինծառայողների միջին տարիքը 24 տարեկանն էր:էր։ Մեծամասնությունը ձերբակալվել էր դասալքումների կամ ավելի փոքր հանցանքների համար:համար։ Կային այնպիսի զինծառայողներ, ովքեր ձերբակալվել էին հրամանատարների հրամանները չկատարելու, գողության, սպանության, ֆիզիկական բռնություն կատարելու համար:համար։
 
Չնայած հանցագործների հանդեպ իրականացվող ծանր կարգապահական միջոցներին՝ բանտային ռեժիմը այդքան էլ խիստ չէր:չէր։ Բազմաթիվ ձերբակալվածներ աշխատանքներ էին կատարում կղզու բնակիչների տներում, երբեմն էլ բանտարկյալներ էին ընտրվում երեխաներին հսկելու համար:համար։ Ոմանք էլ օգտագործում էին առիթը՝ բանտից փախչելու համար, սակայն հասնելով ափ՝ նրանք կրկին հետ էին վերադառնում՝ սառը ջրից խուսափելու համար, որոշներն էլ փորձում էին անցնել սառը ջրի միջով և մեռնում էին ցրտահարությունից:ցրտահարությունից։
 
Աստիճանաբար մեղմանում է բանտի կարգուկանոնը:կարգուկանոնը։ 1920-ական թվականների վերջերին արդեն բանտարկյալներին թույլատրում են կառուցել բեյսբոլի դաշտ, և բանտարկյալներն էլ իրավունք ունեին հագնելու բեյսբոլի հագուստ:հագուստ։ Ուրբաթ երեկոյան կազմակերպվում էին բռնցքամարտի մրցույթներ:մրցույթներ։ Այդ մրցույթները շատ հետաքրքիր էին, և նույնիսկ Սան Ֆրանցիսկոյից մարդիկ էին գալիս՝ մրցույթներին մասնակցելու համար:համար։
1934 թվականին որոշվեց Ալկատրասը այլևս չօգտագործել որպես ռազմական բանտ:բանտ։ Բանտի շենքը անցնում է կառավարությանը:կառավարությանը։
 
=== Դաշնային բանտ ===
1920-1930-ական թվականներին բարձրացել էր հանցագործությունների մակարդակը, և սկսվել էին կազմակերպված հանցագործությունները:հանցագործությունները։ Քաղաքներում գանգստերները և մաֆիոզները մեծ իշխանություններ ունեին:ունեին։ Շատ պաշտոնյաներ կաշառք էին վերցնում և աչք փակում կատարված հանցագործությունների վրա:վրա։ Ի պատասխան [[գանգստեր]]ների հանցագործություններին՝ որոշվում է վերաբացել Ալկատրաս բանտը, բայց արդեն որպես դաշնային բանտ:բանտ։ Հիմնական նպատակն էր վտանգավոր հանցագործներին հասարակությունից մեկուսացնելն ու վախեցնել այն հանցագործներին, ովքեր դեռևս գտնվում էին ազատության մեջ:մեջ։ Սանֆորդ Բեյթսը և գլխավոր դատախազ Հոմեր Քամինգսը նախաձեռնում են բանտային նոր ծրագիր:ծրագիր։ Բանտի վերափոխման համար հրավիրվում է Ռոբերտ Բուրջը՝ այդ տարիների անվտանգության լավագույն մասնագետներից մեկը։ Վերակառուցման ընթացքում հիմքը մնաց, սակայն շենքի տեսքը ամբողջությամբ փոխվեց:փոխվեց։ [[1934]] թվականին ռազմական բանտը ամբողջությամբ փոխվում է:է։ Շենքն ամբոջությամբ բետոնապատվում է, էլեկտրականությամբ ապահովվում են բոլոր խցերը, փակվում են բոլոր թունելները՝ հանցագործների փախուստը կանխելու համար:համար։ Բանտի [[ճաշարան]]ը հանդիսանում էր ամենախոցելի տեղը կռիվների համար:համար։ Դռները աշխատում էին էլեկտրական սենսորներով:սենսորներով։ Բանտում կային 600 խցեր, որոնք բաժանված էին ''А'', ''B'', ''C'' և ''D'' բլոկների:բլոկների։ Մինչև բանտի վերակառուցումը՝ բանտարկյալների թիվը այդքան էլ շատ չէր:չէր։ ''D'' բլոկը ամենավտանգավոր բլոկն էր համարվում, որովհետև այստեղ էին գտնվում առավել վտանգավոր հանցագործները:հանցագործները։ Նոր կանոնների ստեղծումը, [[Սան Ֆրանցիսկո]] ծովածոցի սառը ջրերը, կառուցված արգելապատերը խոչընդոտում էին բանտարկյալների փախուստը:փախուստը։
 
=== Բանտի ղեկավար ===
Նոր բանտը ղեկավարելու համար անհրաժեշտ էր նոր ղեկավար:ղեկավար։ Դատապարտյալների դաշնային բյուրոն ընտրում է Ջեյմս Ջոնսթոնին ({{lang-en|James A. Johnston}}): Ջոնսթոնը ընտրվում է իր խստության և մարդասիրական վերաբերմունքի շնորհիվ:շնորհիվ։ Նա ամեն կերպ ցանկանում էր փոխել բանտարկյալների մտածելակերպը և նրանց վերադարձնել հասարակություն:հասարակություն։ Նա հայտնի էր նաև բանտարկյալների օգտին կատարած բարեփոխումների շնորհիվ:շնորհիվ։ Ջոնսթոնը մտածում էր, որ բոլոր հանցագործներին պետք է տալ որոշ աշխատանքներ և նրանց պարգևատրել դրա համար:համար։ Որոշ բանտարկյալներ՝ Ջոնսթոնի գլխավորությամբ, մասնակցում էին Կալիֆոռնիայի մայրուղիների վերակառուցման աշխատանքներին:աշխատանքներին։ Ճիշտ է, նրանք այդ աշխատանքների համար գումար չէին ստանում, բայց ցուցաբերած ջանասիրության համար կրճատվում էր նրանց՝ բանտում մնալու ժամանակամիջոցը:ժամանակամիջոցը։
 
Մինչև Ալկատրասի ղեկավար դառնալը՝ Ջոնսթոնը աշխատել էր Սան-Կվենտին բանտում:բանտում։ Այդ ամենի հետ մեկտեղ Ջոնսթոնը խիստ կարգապահության կողմնակից էր:էր։ Նրա կանոնները ամենաբարդն էին, իսկ պատիժները՝ ամենախիստը:ամենախիստը։ Ջոնսթոնը գիտեր, թե ինչպես պետք է վարվել նույնիսկ ամենավտանգավոր հանցագործների հետ:հետ։
 
== Փախուստներ Ալկատրասից ==
[[Պատկեր:Alcatraz aerial.jpg|thumb|300px|Ալկատրասի տեսքը ուղղաթիռից]]
Բանտի 29 տարվա գործունեության ժամանակ, ենթադրաբար, ոչ մի հաջող փախուստ չի կատարվել:կատարվել։ Սակայն այդպես էլ չեն գտնվել բանտից փախած հինգ բանտարկյալները (ոչ կենդանի, ոչ էլ մահացած):։ Ընդհանուր առմամբ, եղել է 14 փախուստի փորձ, որին մասնակցել են 34 բանտարկյալներ՝ երկուսը փորձել են երկու անգամ փախչել, յոթին գնդակահարել են, երկուսը խեղդվել են, հինգը կորած են համարվում, մնացածներին հաջողվել է կրկին բանտ վերադարձնել, ոմանք, չկարողանալով մայրցամաք լողալու միջոց գտնել, վերադարձել են և հանձնվել:հանձնվել։ Երկու բանտարկյալներ փորձել են լողալով հեռանալ կղզուց, բայց բռնվել են՝ մեկը՝ 1945 թվականին, մյուսը՝ 1962 թվականին:թվականին։ Ամենահուսահատ փախուստի փորձը, որը ստացել է «Ճակատամարտ Ալկատրասի համար» անվանումը, կատարվել է 1946 թվականին:թվականին։ Այդ ժամանակ սպանվել են երեք բանտարկյալներ, երկու պահակներ, իսկ երկու բանտարկյալների ավելի ուշ մահապատժի են ենթարկել՝ անկարգություններին մասնակցելու համար:համար։
 
=== Քիչ հայտնի փախուստի փորձեր ===
1936 թվականի ապրիլի 23-ին Ջո Բաուէրսը ({{lang-en|Joe Bowers}}), որը հետևում էր [[վառարան]]ների աշխատանքներին, հանկարծակի բարձրանում է պարիսպների վրա:վրա։ Արևմտյան աշտարակի պահակը նախազգուշական կրակ է արձակում:արձակում։ Ջոն անտեսում է նրան և վիրավորվում հաջորդ կրակոցից:կրակոցից։ Նա ցատկում է պարիսպներից 15-30մ և մահանում ստացած վերքերի պատճառով:պատճառով։ <!-- Հայտնի չէ, նա մահացել է ստացած վերքերից, թե գետնին հարվածելուց հետո:հետո։ Սակայն պահակը չի ցանկացել սպանել նրան և ուղղակի կրակել է:է։ Իսկ նա գլխի վրա ներքև է ցատկել և մահացել:մահացել։ Նույնիսկ պարիսպը այդքան բարձր չի եղել:-->
 
1937 թվականի դեկտեմբերի 16-ին Թեոդոր Կոուլը ({{lang-en|Theodore Cole}}) և Ռալֆ Ռոուն ({{lang-en|Ralph Roe}}), որոնք աշխատում էին [[երկաթ]]ի մշակման արհեստանոցում, գործիքներ են պատրաստում:պատրաստում։ Երբ պահակը հեռանում է, նրանք այդ գործիքներով կոտրում են [[պատուհան]]ի շրջանակը և փախչում:փախչում։ Սակայն նրանց բախտը չի բերում:բերում։ Այդ օրը ուժեղ [[մառախուղ]] էր և [[փոթորիկ]]:։ Շատերի կարծիոքվ նրանք մահացել են [[Սան Ֆրանցիսկո]]յի փոթորկոտ ջրերի մեջ:մեջ։ Քիչ հավանական է նաև, որ նրանք կարողացել են լողալով ափ հասնել:հասնել։ Մինչև այսօր նրանք համարվում են անհայտ կորածներ:կորածներ։
 
1938 թվականի մայիսի 23-ին Ջեյմս Լիմերիկը ({{lang-en|James Limerick}}), Ջիմմի Լուկասը ({{lang-en|Jimmy Lucas}}) և Ռուֆուս Ֆրենկլինը ({{lang-en|Rufus Franklin}}), որոնք աշխատում էին փայտամշակման գործամասում, մուրճով մահացու հարված են հասցնում անզեն պահակներից մեկին՝ Ռոյ Քլայնին ({{lang-en|Royal Cline}})՝ հարվածելով նրա գլխին:գլխին։ Դրանից հետո նրանք բարձրանում են տանիքը և փորձում վնասազերծել աշտարակում հերթապահություն իրականացնող պահակին:պահակին։ Պահակը՝ Հարոլդ Սթայթսը ({{lang-en|Harold Stites}}), նրանց վրա կրակ է բացում:բացում։ Լիմերիկը մահացու վիրավորվում է և անմիջապես մահանում:մահանում։ Լուկասը և Ֆրանկլինը ձերբակալվում են, իսկ ավելի ուշ ցմահ ազատազրկման են դատապարտվում՝ պահակի սպանության համար:համար։
 
1939 թվականի հունվարի 13-ին «Դոկը»՝ Արթուր Բարկերը ({{lang-en|Arthur «Doc» Barker}}), Դեյլ Սթեմֆիլը ({{lang-en|Dale Stamphill}}), Ուիլյամ Մարտինը ({{lang-en|William Martin}}), Հենրի Յանգը ({{lang-en|Henry Young}}) Ռուֆուս Մակքեյնը ({{lang-en|Rufus McCain}}) գտնվում էին D բլոկում:բլոկում։ Բարկերը նկատում է, որ այդ բլոկի համար գումարը չի հերիքել ավելի ամուր ձողեր տեղադրելու համար:համար։ Նա ձեռնասղոց է պատրաստում, կտրում երկու ձողերը և ամեն գիշեր դուրս գալիս բանտախցից՝ իր հետ իջեցնելով դրանք:դրանք։ Երբ պահակը մոտենում էր, Բարկերը կրկին հետ էր վերադառնում իր բանտախուցը, որպեսզի պահակները չիմանային փախուստի մասին:մասին։ Նա պատուհանի վանդակացանցերը հատուկ գործիքով հեռացնում է իրարից <!--7-ից մինչև 14-15սմ-->, հետո կտրում է վանդակացանցերը:վանդակացանցերը։ Հունվարի 13-ի երեկոյան նա դուրս է գալիս իր բանտախցից և ազատում իր հանցակիցներին:հանցակիցներին։ Բոլոր հինգ բանտարկյալները փախչում են դեպի ափամերձ գոտիները՝ ճանապարհին իրենց հետ փայտի կտորներ և այլ առարկաներ վերցնելով:վերցնելով։ Լողափին նրանք սկսում են լաստանավ կառուցել:կառուցել։ Երբ այն համարյա պատրաստ էր, բանտի պահակներից մեկը գտնում է կտրած ձողերը:ձողերը։ Սկսվում են փախստականների որոնման աշխատանքները:աշխատանքները։ Արևմտյան ափի պահակը գտնում է նրանց:նրանց։ Մարտինը, Յանգը և Մակքեյնը հանձնվում են, Բարկերը փորձում է լողալով փախչել, բայց պահակը կրակում է նրա մեջքին:մեջքին։ Սթեմֆիլը կողք է վազում, բայց հրացանից արձակված գնդակը դիպչում է նրա ոտքին:ոտքին։ Ծանր վիրավորում ստացած Բարկերը երկու օր անց մահանում է հիվանդանոցում:հիվանդանոցում։
 
1941 թվականի, մայիսի 21-ին Ջո Կրետցերը ({{lang-en|Joe Cretzer}}), Սեմ Շոկլեյը ({{lang-en|Sam Shockley}}), Առնոլդ Քայլը ({{lang-en|Arnold Kyle}}) և Լլոյդ Բարկդոլը ({{lang-en|Lloyd Barkdoll}}) ուղղիչ աշխատանքի ժամանակ գերի են վերցնում մի քանի պահակների:պահակների։ Պահակները, այդ թվում Պոլ Մեդիգանը ({{lang-en|Paul Madigan}}) (որը հետագայում դարձել է Ալկատրասի երրորդ տնօրենը), կարողանում են բանտարկյալներին համոզել, որ նրանք չեն կարող կղզուց դուրս գալ:գալ։ Բանտարկյալները հավատում են նրանց և հանձնվում:հանձնվում։
 
1941 թվականի սեպտեմբերի 15-ին՝ տարածքի մաքրման ժամանակ, Ջոն Բեյլեսը փորձում է փախչել:փախչել։ Նա հաջողությամբ հասնում է ջրերին, բայց չի կարողանում ափից շատ հեռանալ:հեռանալ։ Սառած ջուրը նրան ստիպում է կղզի վերադառնալ:վերադառնալ։ Ավելի ուշ նրան տեղափոխում են Սան Ֆրանցիսկո՝ դատավարության համար:համար։ Այդտեղ Բեյլեսը նորից փորձում է փախչել, բայց կրկին չի կարողանում:կարողանում։
 
1943 թվականի ապրիլի 14-ին Ջեյմս Բորմանը ({{lang-en|James Boarman}}), Հարոլդ Բրեստը ({{lang-en|Harold Brest}}), Ֆլոյդ Համիլթոնը ({{lang-en|Floyd Hamilton}}) և Ֆրեդ Հանթերը ({{lang-en|Fred Hunter}}) բանտի աշխատանքային տարածքում բռնում են երկու պահակների:պահակների։ Այնուհետև չորսն էլ դուրս են գալիս պատուհանից և շարժվում դեպի ափամերձ գոտի:գոտի։ Պահակներից մեկին հաջողվում է ազատվել և տագնապ բարձրացնել:բարձրացնել։ Պահակները վազում են փախչողների հետևից, բայց այդ ժամանակ նրանք արդեն հեռանում էին կղզուց:կղզուց։ Մի քանի պահակներ կրակում են բանտարկյալների ուղղությամբ, մյուսներն էլ փորձում են լողալով բռնել նրանց:նրանց։ Հանթերին և Բրեստին բռնում են:են։ Բորմանին կրակում են, և նա խեղդվում է:է։ Համիլթոնին չեն գտնում և խեղդված են համարում:համարում։ Սակայն նա չէր խեղդվել, այլ կղզու ափ էր դուրս եկել:եկել։ Երկու օր նա թաքնվում է ծովափին գտնվող կիրճում:կիրճում։ Համիլթոնին բռնում են այն ժամանակ, երբ նա հետ է վերադառնում այն տարածք, որտեղ աշխատում էին բանտարկյալները:բանտարկյալները։
 
1943 թվականի օգոստոսի 7-ին Հարոն Ուոլթերսը ({{lang-en|Huron «Ted» Walters}}) անհետանում է բանտային լվացքատնից:լվացքատնից։ Նրան բռնում են ծովափին՝ նախքան ջուր մտնելը:մտնելը։
 
== Ծանոթագրություններ ==
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Ալկատրաս» էջից