«Անողնաշարավորներ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
Տող 11.
<div class="thumbcaption" style="width:300px;">Անողնաշարավոր կենդանիներ ({{lang-la|Invertebrata}})</div>
</div>
'''Անողնաշարավորներ''' ({{lang-lat|Invertebrata}}), [[քորդա]] կամ [[ողնաշար]] չունեցող կենդանիներ։ Անողնաշարավորներ են երկրագնդի վրա ապրող կենդանիների մեծ մասը։ Տերմինը առաջարկվել է [[Ժան- Բատիստ Լամարկ]]ի կողմից, որպես [[միջատներ]]ը և [[որդեր]]ը միավորող անվանում։ Անողնաշարավոր են համարվում այն [[կենդանիներ]]ը, որոնց մոտ բացակայում է [[ողնաշար]]ը։ Խումբը ընդգրկում է կենդանիների բոլոր [[տեսակ]]ների շուրջ 97 %-ը՝ բացի [[քորդավորներ]]ի տիպի [[ողնաշարավորներ]]ի [[ենթատիպ]]ից ([[ձկներ]], [[երկկենցաղներ]], [[սողուններ]], [[թռչուններ]], [[կաթնասուններ]] և այլն)։
 
Ունենալով ընդհանուր [[բազմաբջիջ]], [[էուկարիոտ]] նախնի, բոլոր տիպերը ընդգրկում են անողնաշարավոր կենդանիներ, բացառությամբ՝ քորդավորների տիպի։ Չնայած սրան, քորդավորների տիպի 3 ենթատիպերից 2-ը նույնպես անողնաշարավոր են ([[գլխաքորդավորներ]]ը և [[պարեգոտավորներ]]ը)։ Այս երկուսը և մնացած անողնաշարավորները ունեն միայն մեկ [[հոմեոզիսային գեն]]երի կուտակում, այն դեպքում, երբ ողնաշարավորները ունեն այդ գեների մի քանի կրկնօրինակ։
Տող 17.
 
== Ուսումնասիրման պատմություն ==
[[Կառլ Լիննեյ]]ը այս կենդանիները բաժանեց 2 խմբի՝ միջատներ (insecta) և որդեր (vermes)։ [[Ժան- Բատիստ Լամարկ]]ը [[1793 թվական]]ին առաջին անգամ օգտագործեց անողնաշարավոր տերմինը և 2-ի փոխարեն նրանց բաժանեց 10 խմբերի՝ [[սարդակերպեր]], խեցգետնակերպեր՝[[խեցգետնանմաններ]]՝ Լիննեյի «միջատներ» ճյուղից և [[փափկամարմիններ]], [[օղակավոր որդեր]], [[ճառագայթավորներ]], [[բեղոտանիներ]], [[աղեխորշավորներ]], ինֆուզորիաներ՝[[ինֆուզորիաներ]]՝ Լիննեյի «որդեր» ճյուղից։ Այժմ անողնաշարավորները բաժանվում են շուրջ 30 տիպերի մեջ, ընդգրկելով այնպիսի պարզ [[օրգանիզմ]]ներ, ինչպիսին են՝ [[սպունգներ]]ը և [[տափակ որդեր]]ը, ինչպես նաև բարդ կազմավորված օրգանիզմներ ինչպիսին են՝ [[հոդվածոտանիներ]]ը, [[փափկամարմիններ]]ը։
 
=== Անողնաշարավորների ուսումնասիրությունը Հայաստանում ===
Հայաստանում անողնաշարավորների ուսումնասիրությամբ հիմնականում զբաղվում են [[ՀՀ ԳԱԱ Կենդանաբանության ինստիտուտ]]ում։ Մեծ ներդրում ունեն Տեր-Պողոսյանը, էԷ. Դավթյանը, Ս. Յաբլոկով-Խնձորյանը, Մ. Տեր-Մինասյանը, Ս. Մովսիսյանը և ուրիշներ։
 
== Նշանակություն ==
Տող 26 ⟶ 27՝
== Տարածվածություն ==
Հայտնի է անողնաշարավորների մոտ 1.260 հազար տեսակ. [[նախակենդանիներ]]՝ 25-30 հազար, [[սպունգներ]]՝ 5 հազար, [[աղեխորշավորներ]]՝ 9 հազար, տարբեր [[որդեր]]՝ 46 հազար, [[փափկամորթներ]]՝ 128 հազար, [[հոդվածոտանիներ]]՝ 1.066 հազար (1 միլիոն [[միջատներ]]), [[մամռակենդանիներ]]՝ 2, 7 հազար և այլն։ Բնության մեջ տարածված անողնաշարավորների թիվը հավանաբար շատ ավելի մեծ է, քանի որ ամեն տարի նկարագրվում են անողնաշարավորների բազմաթիվ նոր տեսակներ։
 
=== Տարածվածությունը Հայաստանում ===
Հայաստանում տարածված են նախակենդանիներ (15 հազար), որդեր (մոտ 580 տեսակ), հոդվածոտանիներ (9 հազար, որից 8 հազար՝ [[միջատներ]]), փափկամարմիններ (155 տեսակ)։
 
=== Տիպերը ===
[[Պատկեր:Drosophila melanogaster - side (aka).jpg|մինի|250px|աջից| [[Դրոզոֆիլ պղաճանճ]] (Drosophila melanogaster), համարվում է բազմաթիվ հետազոտությունների սուբյեկտ.]]
[[Պատկեր:SpongeColorCorrect.jpg|մինի|250px|[[Սպունգներ]]]]
* Acanthocephala&nbsp;-&nbsp;[[գլանանաճիճուներ]]ի, [[փշագլուխներ]]ի կամ [[կարթաճիճուներ]]ի տիպ
Տող 63 ⟶ 66՝
 
== Օգտագործված աղբյուրներ ==
* Рупперт Э. Э. '''Зоология беспозвоночных։ функциональные и эволюционные аспекты.''' ''Т. 1: Протисты и низшие многоклеточные.'' – 2008. – 484 с. ''Т. 2:
* Низшие целомические животные.'' – 2008. – 437 с.
 
{{ՀԲ}}