«Արխեյան դարաշրջան»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ մանր-մունր oգտվելով ԱՎԲ |
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8 |
||
Տող 14.
Արխեյան դարաշրջանում Երկրի [[բիոտա]]ն կազմել են [[Անաերոբներ|անաերոբ]] [[նախակորիզավորներ]]ը<ref>[http://lenta.ru/news/2014/09/03/archean/ Ученые воссоздали условия атмосферы древней Земли].</ref>։ Արխեյան նստվածքային ապարների երկրաբանական հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ Երկրի վրա զարգացած նախակորիզավորների կյանքը գոյություն է ունեցել ավելի քան 3,7-3,8 միլիարդ տարի առաջ<ref>{{Cite web|url=https://elementy.ru/novosti_nauki/432822/Naydeny_stromatolity_vozrastom_3_7_mlrd_let_drevneyshie_sledy_zhizni_na_Zemle|title=Найдены строматолиты возрастом 3,7 млрд лет — древнейшие следы жизни на Земле • Елена Наймарк • Новости науки на «Элементах» • Палеонтология, Геология|publisher=elementy.ru|lang=ru|accessdate=2018-07-31}}</ref>։ Սակայն այն հարցը, թե երբ է սկսել կատարվել թթվածնային [[ֆոտոսինթեզ]], դեռևս մնում է առանց հստակ պատասխանի։ Առաջին քարացուկները, որոնց վրա, ինչպես ենթադրվում է, առկա են ֆոտոսինթեզող թելանման օրգանիզմների հետքեր, վերագրվում են 3,4 մլրդ տարի առաջ ընկած ժամանակահատվածին<ref>[http://www.newscientist.com/article/mg18424671.600-photosynthesis-got-a-really-early-start.html Photosynthesis got a really early start], New Scientist, 2 October 2004.</ref><ref>[http://www.newscientist.com/article/mg19125654.200-revealing-the-dawn-of-photosynthesis.html Revealing the dawn of photosynthesis], New Scientist, 19 August 2006.</ref>։ Այդ ժամանակաշրջանում էլ ակտիվորեն ձևավորվել են ներկայում գոյություն ունեցող [[Ծծումբ|ծծմբի]], [[գրաֆիտ]]ի, [[երկաթ]]ի և [[նիկել]]ի շատ հանքավայրեր։
Վաղ արխեյում մթնոլորտը և ջրոլորտը ակնհայտորեն ներկայացնում էին գոլորշագազային խառը զանգված, որը հաստ ու խիտ շերտով պատել է ամբողջ մոլորակը։ Դրա թափանցելիությունը արևի լույսի համար շատ թույլ էր, ուստի Երկրի մակերեսում տիրել է խավարը։ Գոլորշագազային թաղանթը կազմված է եղել ջրի գոլոշիներից և որոշակի քանակով թթվային ծխից։ Նրան հատուկ է եղել բարձր քիմիական ակտիվությունը, որի հետևանքով այն ակտիվորեն ազդել է Երկրի բազալտային մակերևույթի վրա։ Լեռնային լանդշաֆտը, ինչպես և խորը իջվածքները Երկրի վրա բացակայել են։ Համարվում է, որ ուշ արխեյում մթնոլորտի խտությունն ու ճնշումը զգալիորեն ավելի բարձր էին ժամանակակիցներից, սակայն մի շարք նոր ուսումնասիրությունների արդյունքների համաձայն՝ դրանք զիջել են ժամանակակից չափանիշներին ավելի քան երկու անգամ<ref>{{Статья |автор= |заглавие=Атмосфера молодой Земли перевернула представления учёных о прошлом планеты |ссылка=https://life.ru/t/наука/407575/ |язык= |издание= |тип= |год= |месяц= |число= |том= |номер= |страницы= |issn=}}</ref>։ Արխեյի դարաշրջանում տեղի է ունեցել գոլորշագազային թաղանթից մթնոլորտի ու ջրոլորտի առանձնացումը։ Արխեյան օվկիանոսը եղել է փոքր, իսկ նրա ջուրը եղել է խիտ ու շատ թթու աղային լուծույթ<ref>[http://www.worldcam.ru/geologicheskoe/176-dokembriyaskiy.html Докембрийский этап геологической истории] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140102194132/http://www.worldcam.ru/geologicheskoe/176-dokembriyaskiy.html |date=2014-01-02 }} <!-- {{Архивировано|url=https://web.archive.org/web/20140102194132/http://www.worldcam.ru/geologicheskoe/176-dokembriyaskiy.html |date=2014-01-02 }}. --></ref>։
Ըստ Թանայի Կարդոնայի (Tanai Cardona) և Լոնդոնի կայսերական քոլեջի նրա գործընկերոջ՝ թթվածնային ֆոտոսինթեզը (ֆոտոսիստեմ II) ի հայտ է եկել վաղ արխեյում 3,5 մլնդ տարի առաջ՝ առաջին [[ցիանոբակտերիաներ]]ի հայտնվելուց և «թթվածնայից աղետից» առաջ, որ տեղի է ունեցել 2,45 մլրդ տարի առաջ<ref>[https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/gbi.12322 Early Archean origin of Photosystem II], 09 November 2018</ref><ref>[http://sci-dig.ru/biology/novaya-datirovka-otodvinula-poyavlenie-fotosinteza-na-milliard-let-dalshe-v-proshloe/ Новая датировка отодвинула появление фотосинтеза на миллиард лет дальше в прошлое]</ref>։
| |||