«Արարատ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
Ավելացրեք 9 գիրք Վիքիպեդիա:Ստուգելիություն (20210116)) #IABot (v2.0.8) (GreenC bot |
|||
Տող 21.
Արարատ լեռը Հայաստանի կարևոր ազգային խորհրդանիշներից է և համարվում է «սուրբ լեռ»։ Մեծ տեղ ունի [[հայ գրականություն|հայ գրականության]] և [[հայկական մշակույթ|մշակույթի]] մեջ։ Նոյյան տապանի հետ այն պատկերված է [[Հայաստանի զինանշան]]ի վրա։ Արարատ լեռը պատմականորեն ասոցացվել է Հայաստանի հետ և լայնորեն ճանաչվել որպես Հայաստանի սկզբունքային ազգային խորհրդանիշ։ Այն աշխարհագրորեն տեղակայված է պատմական Հայաստանի թագավորությունների կենտրոնում, որի համար էլ համարվում է հայերի պատմական հայրենիքի մի մասը։ Հայերի համար այն հայտնի է որպես «սուրբ լեռ» հիմնականում աստվածաշնչային ջրհեղեղի պատմության պատճառով։ Արարատն անվանվել է Հայաստանի ապրանքանիշ, Հայաստանի այցեքարտ և «ավելի քան լեռ հայերի համար»:
19-րդ դարում, երբ հայկական պետություն գոյություն չուներ, Արարատը խորհրդանշում էր հայկական պետականությունը։ Հայաստանի առաջին հանրապետությունը՝ հայկական ժամանակակից առաջին պետական կառույցը, որը գոյություն է ունեցել 1918-1920 թվականներին, հաճախ անվանվել է Արարատյան Հանրապետություն կամ Արարատի Հանրապետություն, քանի որ այն կենտրոնացած էր [[Արարատյան դաշտ]]ում<ref>{{cite book|title=The National Revolution|date=2002|publisher=[[Gomidas Institute]]|isbn=978-1-903656-09-9|page=91|last1=Nichanian|first1=Marc}}</ref><ref>{{cite book|title=The Republic of Armenia: The first year, 1918–1919|url=https://archive.org/details/republicofarmeni0000hova|last=Hovannisian|first=Richard|date=1971|publisher=University of California Press|page=[https://archive.org/details/republicofarmeni0000hova/page/259 259]|authorlink=Richard Hovannisian}}</ref><ref>{{cite book|title=Armenia, vision of a republic: the independence lobby in America, 1918–1927|date=1981|publisher=Charles River Books|page=25|last1=Aftandilian|first1=Gregory L.}}</ref>։
Արարատ բարձրանալու առաջին փորձը կատարվել է Միջնադարում։ Պատմության մեջ գրանցված լեռան առաջին հաջողված վերելքը գրանցվել է 1829 թվականին, երբ առաջին անգամ Արարատի գագաթը բարձրացավ [[Տարտուի համալսարան|Դորպատի համալսարանի]] պրոֆեսոր [[Իոհանն Ֆրիդրիխ Պարրոտ]]ը, որին ուղեկցում էին [[Խաչատուր Աբովյան]]ը, երկու գյուղացիներ՝ Հովհաննես Այվազյանը, Մուրադ Պողոսյանը և երկու ռուս զինվորներ՝ Ալեքսեյ Զդոռովենկոն, Մատվեյ Չալպանովը։
Տող 47.
Արարատ լեռը գտնվում է Թուրքիայի, Հայաստանի, Ադրբեջանի և Իրանի միջև։ Այն Իրանի և Ադրբեջանի [[Անկլավ և էքսկլավ|էքսկլավ]] Նախիջևանի սահմաններից հեռու է 16 կմ, իսկ Հայաստանից՝ 32 կմ։
16-րդ դարից մինչև 1828 թվականը Մասիսը և լեռան հյուսային ստորոտները, ինչպես նաև Սիսի արևելյան ստորոտները Պարսկաստանի կազմում էին, իսկ լեռնաշղթան՝ Օսմանապարսկական սահմանի մի մասն է։ 1826-28 թվականների ռուս-պարսկական պատերազմից հետո, [[Թուրքմենչայի պայմանագիր|Թուրքմենչայի պայմանագրով]] Պարսկաստանի կողմից կառավարվող տարածքը մտնում է Ռուսական Կայսրության կազմի մեջ։ Սիսը դառնում է այն կետը, որտեղ միակցվում էին Թուրքիայի, Պարսկաստանի և Ռուսական Կայսրության սահմանները<ref name="iranicaonline2"/>։ Ժամանակակից միջազգային սահմանները ձևավորվել են 20-րդ դարում։ 1920 թվականի թուրք-հայկական պատերազմից հետո լեռը անցնում է Թուրքիայի տիրապետության տակ<ref>{{cite journal|date=1973|title=Armenia and the Caucasus in the Genesis of the Soviet-Turkish Entente|url=http://www.jstor.org/stable/162238|journal=[[International Journal of Middle East Studies]]|volume=4|issue=2|page=129|quote=...Nationalist Turkey annexed the Surmalu district, embracing Mount Ararat, the historic symbol of the Armenian people.|last1=Hovannisian|first1=Richard G.|authorlink1=Richard G. Hovannisian}}</ref> և Թուրքիայի պաշտոնական մասը համարվում՝ 1921 թվականին կնքված [[Մոսկվայի պայմանագիր (1921)|Մոսկվայի]] և [[Կարսի պայմանագիր|Կարսի]] պայմանագրերով<ref>{{cite book|title=Great Catastrophe: Armenians and Turks in the Shadow of Genocide|last=de Waal|first=Thomas|date=2015|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0199350698|p=86|authorlink=Thomas de Waal}}</ref>։ 1920-ականների վերջին քրդերի Արարատյան ապստամբությունը կանխելու նպատակով Թուրքիան հատում է Իրանի սահմանը և զավթում Սիսի արևելյան թևը<ref name="ParrotAraratRebellion">{{harvnb|Parrot|2016|p=xxiii}}.</ref>։ Այս շրջանում քուրդ ապստամբները օգտագործում էին տարածքը որպես անվտանգ տարածք՝ Թուրքիայի դեմ<ref>{{cite book|title=The Kurds in Iran: The Past, Present and Future|url=https://archive.org/details/kurdsiranpastpre00yild|last=Yildiz|first=Kerim|last2=Taysi|first2=Tanyel B.|publisher=Pluto Press|year=2007|isbn=978-0745326696|location=London|page=[https://archive.org/details/kurdsiranpastpre00yild/page/71 71]}}</ref>։ 1932 թվականի Թեհրանի կոնվենցիայով Իրանի սահմանը փոխվում է հօգուտ Թուրքիայի՝ նրան է հանձնվում Սիսի արևելյան թևը<ref name="ParrotAraratRebellion" /><ref>{{cite book|title=Atlas of the Ethno-Political History of the Caucasus|last=Tsutsiev|first=Arthur|publisher=Yale University Press|year=2014|isbn=978-0300153088|location=New Haven|page=92|translator=Nora Seligman Favorov}}</ref>։ Իրանաթուրքական սահմանն այժմ անցնում է Սիսի կողքով։Լեռնագնացների համար Արարատը բաց է միայն «ռազմական թույլտվությամբ»։
Լեռնագնացները պետք է պաշտոնական դիմում ներկայացնեն Թուրքիայի դեսպանատանը հատուկ «Արարատի վիզա» ստանալու համար։ Միաժամանակ պարտադիր է նաև վարձել պաշտոնական ուղեկցորդ Թուրքիայի ալպինիզմի ֆեդերացիայից։ Նույնիսկ նրանք, ովքեր ստացել են թույլտվություն կարող է առանց զգուշացման չթույլատրվեն բարձրանալ լեռը<ref>{{Cite book|title=Ararat: In Search of the Mythical Mountain|last=Westerman|first=Frank|date=2008-12-02|publisher=Random House|isbn=978-1-4070-1951-2}}</ref>։
Տող 151.
|}
[[File:Houghton_GC6_K6323_675a_(A)_-_topographia_paradisi.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Houghton_GC6_K6323_675a_(A)_-_topographia_paradisi.jpg|մինի|«Դրախտի տոպոլոգիան» ըստ գերմանացի հետազոտող Աթանասիուս Քիրխերի 1675 թվականի «''Arca Noë»'' գրքից։ Հյուսիս֊արևելքում՝ Հայաստանի լեռներից վեր, Արարատ լեռն է Նոյյան տապանով<ref>{{cite book|url=http://www.metmuseum.org/research/metpublications/Art_of_the_First_Cities_The_Third_Millennium_BC_from_the_Mediterranean_to_the_Indus#|title=Art of the First Cities: The Third Millennium B.C. from the Mediterranean to the Indus|last1=Spar|first1=Ira|date=2003|publisher=[[Metropolitan Museum of Art]]|isbn=978-1-58839-043-1|editor1-last=Aruz|editor1-first=Joan|location=New York|page=[https://books.google.am/books?id=8l9X_3rHFdEC&pg=488 488]|contribution=The Mesopotamian Legacy: Origins of the Genesis tradition}}</ref>։]]
Հին կտակարանի [[Ծննդոց]] գրքի ութերորդ գլխի չորրորդ մասի համաձայն՝ Ջրհեղեղից հետո [[Նոյյան տապան]]ը նստել է «Արարատի լեռան» վրա (գրաբարով՝ «ի լերինս Արարատայ»)<ref>{{Cite web|url=https://www.arak29.am/bible_28E/tGen_8.htm|title=Աստվածաշունչ գրաբարով, Ծննդոց 8|last=|first=|date=|website=www.arak29.am|publisher=|accessdate=2018-12-03}}</ref> դառնալով «նոր մարդկության խանձարուրը, ազգերի ու ժողովուրդների սփռման արձակարանը» (աստվածաշնչյան եբրայերենով՝ הָרֵי אֲרָרָט, ''hare ararat'')<ref>{{cite journal|last1=Morgenstern|first1=Julian|date=1941|title=Psalm 48|journal=[[Hebrew Union College Annual]]|publisher=[[Hebrew Union College-Jewish Institute of Religion]]|volume=16|page=68|jstor=23502992|quote=Note the plural, ''hare 'Ararat''; not "Mt. Ararat," as traditionally translated and interpreted, but rather "(one of) the mountains of Ararat," i. e. of Urartu or Armenia.}}</ref>։ Շատ պատմաբաններ և աստվածաշնչագետներ ընդունում են, որ «Արարատը» [[Վանի թագավորություն|Ուրարտուի]] եբրայերեն անունն է, որը Հայաստանի աշխարհագրական նախորդն է: Սակայն Աստվածաշնչի լատիներեն թարգմանությունում՝ Վուլգատայում, «Արարատը» թարգմանված է որպես «Արարատի լեռներ» (''montes Armeniae'')<ref>{{cite book|title=Placenames of the World: Origins and Meanings|url=https://archive.org/details/placenamesofworl00room|last1=Room|first1=Adrian|date=1997|publisher=[[McFarland & Company|McFarland]]|isbn=9780786401727|page=[https://archive.org/details/placenamesofworl00room/page/34 34]|authorlink1=Adrian Room}}</ref>։ Այնուամենայնիվ, հենց Արարատ լեռն է համարվում Նոյյան տապանի նստելու ավանդական վայրը և շատ քրիստոնյաներ այս տեսակետի կողմնակիցն են, քանի որ այն կարող էր լինել ջրերից երևացող առաջին գագաթը<ref>{{cite book|title=International Standard Bible Encyclopedia: E-J|date=1982|publisher=Wm. B. Eerdmans Publishing|isbn=0-8028-3782-4|edition=fully revised|page=319|editor1-last=Bromiley|editor1-first=Geoffrey W.|editor1-link=Geoffrey W. Bromiley|contribution=Flood (Genesis)}}</ref>: Դրա համար այն անվանվում է '''բիբլիական լեռ'''<ref>{{cite news|url=http://www.lefigaro.fr/lefigaromagazine/2011/07/16/01006-20110716ARTFIG00456-ararat-montagne-biblique.php|title=Ararat, montagne biblique|date=հուլիսի 16, 2011|work=[[Le Figaro]]|language=fr|last1=Tremblais|first1=Jean-Louis}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.news24.com/SciTech/News/Biblical-mountains-glaciers-shrinking-20100908|title=Biblical mountain's glaciers shrinking|date=օգոստոսի 8, 2010|agency=[[News24]]}}</ref><ref name="Avagyan">{{cite book|title=Yerevan--heart of Armenia: meetings on the roads of time|date=1998|publisher=[[Union of Writers of Armenia]]|page=17|quote=The sacred biblical mountain prevailing over Yerevan was the very visiting card by which foreigners came to know our country.|last1=Avagyan|first1=Ṛafayel}}</ref>:
Ըստ Առնոլդի՝ Արարատ լեռը կապվել է Ծննդոցի ջրհեղեղի պատմության հետ 11-12-րդ դարերում{{sfn|Arnold|2008|p=105}}։ Բայլին ենթադրում է, որ տեղի հայ բնակչությունը սկսել է համարել այն որպես տապանի նստելու վայր 11-12-րդ դարերում<ref>{{cite book|url=https://books.google.am/books?id=goq0VWw9rGIC&pg=PA54&lpg=PA54&dq=mount+ararat|title=Mercer Dictionary of the Bible|date=1990|publisher=Mercer University Press|page=54|quote=...the local (Armenian) population called Masis and which they began to identify as the ark's landing place in the eleventh-twelfth centuries.|last1=Bailey|first1=Lloyd R.|editor1-last=Mills|editor1-first=Watson E.|editor2-last=Bullard|editor2-first=Roger Aubrey|contribution=Ararat}}</ref>: Բրիտանացի արևելագետ Ֆ.Ս. Քոնիբիրը 1901 թվականին՝ անդրադառնալով Ֆրիդրիխ Մուրադի Արարատի մասին գրքին գրում է՝ «հեթանոսական ավանդույթների և պաշտպամունքների կենտրոնը [...] և դա միայն 11--րդ դարում, որից հետո այս ավանդույթները անհետացան ժողովրդի մտքից և հայ աստվածաբանները լեռան հավերժական սառույցն են համարում Նոյյան տապանի նստելու վայրը»<ref>{{cite journal|last=Conybeare|first=F. C.|date=1901|title=Reviewed Work: ''Ararat und Masis. Studien zur armenischen Altertumskunde und Litteratur'' by Friedrich Murad|url=http://www.jstor.org/stable/3152410|journal=[[The American Journal of Theology]]|volume=5|issue=2|pages=335–337|quote=Masis was anyhow a center and focus of pagan myths and cults, which the author enumerates; and it was only in the eleventh century, after these had vanished from the popular mind, that the Armenian theologians ventured to locate on its eternal snows the resting-place of Noah's ark.|authorlink=Frederick Cornwallis Conybeare}}</ref>: Ֆիշերը և Սպենսեր-Լինարդը ֆրանսիացի 13-րդ դարի ճանապարհորդ Վիլիամ ֆոն Ռուբրուքին համարում են եվրոպական գրականության մեջ Արարատի մասին ավանդության հիշատակման առաջին աղբյուրը<ref name="William of Rubruck2"><cite class="citation book">[[William of Rubruck]] (1998). ''The Journey of William of Rubruck to the Eastern Parts of the World, 1253–55''. Translated by [[William Woodville Rockhill|W. W. Rockhill]]. New Delhi: [[Asian Educational Services]]. p. [https://books.google.am/books?id=ELmBrO-ipYIC&pg=PA271 269–270]. [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Special:BookSources/978-81-206-1338-6|978-81-206-1338-6]]. <q>[...] mountains in which they say that Noah's ark rests; and there are two mountains, the one greater than the other; and the Araxes flows at their base [...] Many have tried to climb it, but none has been able. [...] An old man gave me quite a good reason why one ought not to try to climb it. They call the mountain Massis [...] "No one," he said, "ought to climb up Massis; it is the mother of the world."</q></cite></ref><ref name="Fischer">{{cite book|author1=Richard James Fischer|title=Historical Genesis: From Adam to Abraham|contribution=Mount Ararat|date=2007|publisher=University Press of America|isbn=9780761838074|pages=109–111|url=https://books.google.am/books?id=4qX0bQs0eEYC&pg=PA109}}</ref><ref name="swau"><cite class="citation web">Spencer, Lee; Lienard, Jean Luc (2005). [http://origins.swau.edu/papers/global/noah/default.html "The Search for Noah's Ark"]. [[Southwestern Adventist University]].</cite> ([[iarchive:SpencerLienardArarat|archived]])</ref>։ 14-րդ դարում անգլիացի ճանապարհորդ Ջոն Մանդևիլը Արարատի մասին հիշատակած այլ վաղ հեղինակներից է<ref>{{cite book|title=Trade, Travel, and Exploration in the Middle Ages: An Encyclopedia|date=2013|publisher=Routledge|isbn=9781135590949|page=[https://books.google.am/books?id=-OmCfNI_SxAC&pg=PA30 30]|last1=Mandel|first1=Jerome|editor1-last=Friedman|editor1-first=John Block|editor2-last=Figg|editor2-first=Kristen Mossler|contribution=Ararat, Mount}}</ref>. «Որտեղ Նոյի նավն է հանգչում և դեռ այնտեղ է»<ref>{{cite book|title=The Book of Marvels and Travels|date=2012|publisher=[[Oxford University Press]]|others=[[Anthony Bale]] (translator)|isbn=9780199600601|page=70|quote=...there's another mountain called Ararat; the Jews call this Thano, where Noah's ship rested, and it is still there. One can glimpse it from afar in clear weather, and the mountain is seven miles high.|last1=Mandeville|first1=John|authorlink1=John Mandeville|editor1-first=}}</ref>:
Տող 172.
=== Սիմվոլիզմ ===
Արարատ լեռը պատմականորեն կապվել է Հայաստանի հետ<ref>{{cite book|title=Russia and The Commonwealth of Independent States 2014|date=2014|publisher=Rowman & Littlefield|isbn=9781475812268|page=203|quote=Mt. Ararat, traditionally associated with Armenia, is actually in this area, the highest peak in the mountain chain that forms the border between modern-day Turkey and Armenia.|last1=Shoemaker|first1=M. Wesley|contribution=Armenia}}</ref> և լայնորեն ճանաչվել որպես Հայաստանի սկզբունքային ազգային խորհրդանիշ<ref>* {{cite news|url=http://www.ft.com/cms/s/2/7b5f2146-e2e0-11df-9735-00144feabdc0.html|title=Armenia opens up to visitors|last=Levonian Cole|first=Teresa|date=հոկտեմբերի 30, 2010|work=[[Financial Times]]|quote=Ararat, the supreme symbol of Armenia...}}
* {{cite news|url=http://arsiv.taraf.com.tr/yazilar/serdar-kaya/agri-dagi-ni-verelim/17242/|title=‘Ağrı Dağı’nı verelim...’|date=օգոստոսի 7, 2011|work=[[Taraf]]|language=tr|quote=Ağrı Dağı, pek çok Ermeni için neredeyse kutsal bir anlam ifade ediyor. Bunun nedeni, dağın, Ermeni tarihine ve kimliğine dair anlatılarda merkezî bir yere sahip olması. Translation: Mount Ararat has an almost sacred meaning for many Armenians. That's because the mountain has a central place in the narrative of Armenian history and identity.|last1=Kaya|first1=Serdar}}</ref><ref>{{cite book|title=Encyclopedia of Religion and Nature Volume I: A-J|url=https://archive.org/details/encyclopediareli00tayl|date=2005|publisher=Continuum|isbn=978-1-84371-138-4|page=[https://archive.org/details/encyclopediareli00tayl/page/1458 1458]|quote=The Armenian people regard Mount Ararat, a volcano in eastern Turkey believed to be the site of Noah's ark in the Bible, as the symbol of their national and cultural identity.|last1=Bernbaum|first1=Edwin|editor1-last=Taylor|editor1-first=Bron|editor1-link=Bron Taylor|contribution=Sacred Mountains}}</ref>: Այն աշխարհագրորեն տեղակայված է պատմական Հայաստանի թագավորությունների կենտրոնում<ref>{{cite journal|date=2014|title=Coexistence, Polarization and Development: The Armenian Legacy in Modern Turkey|url=http://www.hec.unil.ch/documents/seminars/deep/1566.pdf|publisher=[[HEC Lausanne]]|last1=Sakalli|first1=Seyhun Orcan}}</ref>{{sfn|Bryce|1877|p=[https://archive.org/stream/transcaucasiaara00bryciala#page/233/mode/1up 234]|ps=: "To the Armenians it is the ancient sanctuary of their faith, the centre of their once famous kingdom, hallowed by a thousand traditions."}}, որի համար էլ հայերի հայրենիքի մի մասն է<ref>{{cite journal|last=O'Lear|first=Shannon|date=2011|title=Borders in the South Caucasus|url=http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/14751798.2011.604486|journal=Defense & Security Analysis|publisher=[[Taylor & Francis]]|volume=27|issue=3|page=271|doi=10.1080/14751798.2011.604486|quote=Armenian national identity is tightly bound around international recognition of that attempt to eradicate Armenians and an Armenian homeland. A critical piece of that homeland is Mount Ararat. Noah’s Ark is said to have landed on Mount Ararat, making it a particularly meaningful place for this predominantly Christian country.}}</ref>: Հայերի համար այն հայտնի է որպես «սուրբ լեռ»<ref>{{cite book|title=Eastern Turkey|date=2014|publisher=Bradt Travel Guides|isbn=978-1-84162-490-7|page=317|quote=...of course Mount Ararat is for Armenians their holy mountain...|last1=Darke|first1=Diana}}</ref><ref>{{cite book|title=[[Brockhaus and Efron Encyclopedic Dictionary]] Volume II|date=1890|language=ru|quote=Арарат давно считался священной горой у армян...|contribution=Арарат}} [[:ru:s:ЭСБЕ/Арарат, горы|on Russian Wikisource]]</ref> հիմնականում աստվածաշնչային ջրհեղեղի պատմության պատճառով<ref>{{cite book|title=Exploring the Caucasus in the 21st Century: Essays on Culture, History and Politics in a Dynamic Context|url=https://archive.org/details/exploringcaucasu00comp|date=2010|publisher=Amsterdam University Press|isbn=9789089641830|pages=
Գրիգոր Նարեկացին Արարատն անվանել է «մեծության կշռորդ», Թովմա Արծրունին՝ «մեծավայելուչ թագավոր»։ Նոր շրջանի հայ գրողներից Արարատը գովերգել են և նրան ոգեշունչ տողեր են ձոնել Խաչատուր Աբովյանը, Ղևոնդ Ալիշանը, Րաֆֆին, Ավետիք Իսահակյանը, Վահան Տերյանը, Եղիշե Չարենցը, Հովհաննես Շիրազը,Պարույթ Սևակը և ուրիշներ։ Արարատի վեհանիստ գեղեցկությունն իրենց կտավներում պատկերել են հայ նկարիչներ Հովհաննես Այվազովսկին, Գևորգ Բաշինջաղյանը, Մանուկ Մահտեսյանը, Վրթանես Ախիկյանը, Մարտիրոս Սարյանը, Փանոս Թերլեմեզյանը, Եղիշե Թադևոսյանը, Ստեփան Աղաջանյանը, Հակոբ Հակոբյանը, Հովհաննես Զարդարյանը և ուրիշներ։
Տող 231.
==== Արտասահմանյան գրականություն ====
Անգլիացի բանաստեղծ [[Ուիլյամ Վորդսվորթ]]ն իր բանաստեղծություններից մեկում («Sky-prospect — From the Plain of France) երևակայում է, թե տեսնում է Նոյյան տապանը<ref>{{cite book|title=A Dictionary of Biblical Tradition in English Literature|url=https://archive.org/details/dictionaryofbibl0000unse|last=Jeffrey|first=David L.|date=1992|publisher=Wm. B. Eerdmans Publishing|isbn=9780802836342|page=[https://archive.org/details/dictionaryofbibl0000unse/page/287 287]}}</ref><ref>{{cite book|title=The Sonnets of William Wordsworth: Collected in One Volume, with a Few Additional Ones, Now First Published|last1=Wordsworth|first1=William|date=1838|publisher=E. Moxon|page=[https://books.google.am/books?id=0FkJAAAAQAAJ&pg=PA209 209]|authorlink1=William Wordsworth}}</ref>:
Իր «Ճանապարհորդություն դեպի Էրզրում» ([[ռուսերեն]]՝ Путешествие в Арзрум; 1835–36) ստեղծագործության մեջ [[Ալեքսանդր Պուշկին]]ը պատմում է ռուս֊թուրքական պատերազմի տարիներին դեպի Կովկաս և Հայաստան ունեցած ճանապարհորդության մասին։ Ռուս բանաստեղծ [[Վալերի Բրյուսով]]ը շատ անգամներ Արարատն օգտագործել է իր բանաստեղծություններում։ Լեռանը նվիրել է երկու բանաստեղծություն, որոնք տպագրվել են 1917-ին{{efn|"К Арарату" («Արարատին») և "Арарат из Эривани" («Արարատը Երևանից»)}}։ Բրյուսովը Արարատը դիտարկում էր որպես հնադարյան հայ ժողովրդի և հայկական մշակույթի մարմնացում<ref>{{cite book|url=http://www.hist.bsu.by/images/stories/files/nauka/konf/1ww/Dmitriev.pdf|title=Первая мировая война в исторических судьбах Европы : сб. материалов Междунар. науч. конф., г. Вилейка, 18 окт. 2014 г.|last=Dmitriev|first=Vladimir Alekseevich|date=2014|publisher=[[Belarusian State University]]|editor-last=Bogush|editor-first=V. A.|location=Minsk|page=404|language=ru|chapter=Древнеармянские сюжеты в творчестве В.Я. Брюсова: к вопросу о влиянии событий Первой мировой войны на русскую литературу начала XX в.|quote=Для В. Брюсова Арарат — это прежде всего символ, олицетворяющий древность армянского народа и его культуры...}}</ref>։
Տող 271.
* Ուրարտուն հայկական պատմագրության մեջ անվանվում է նաև Արարատյան թագավորություն<ref>{{cite web|url=http://www.armenianheritage.org/en/monument/Erebunimuseum/282|title=Erebuni Museum|website=armenianheritage.org|publisher=Armenia Monuments Awareness Project|quote=The first unified state in the Armenian Highland was Urartu, mentioned in Armenian written records as the Land of Arartu or Araratian Kingdom (the Kingdom of Ararat)....}}</ref>։
* Հայաստանի Առաջին Հանրապետությունը անվանվել է նաև Արարատյան Հանրապետություն<ref>{{cite news|url=https://republic.mediamax.am/story/35/|title=Անդրանիկ. «Իմ զինվորն անզեն ու անձայն վկա չի դառնա»|date=հուլիսի 13, 2018|work=mediamax.am|language=hy|quote=«Հայաստանի Հանրապետություն» խոսքն էլ ընդունելի չէր շատերի համար, եղածը սոսկ «Արարատյան Հանրապետություն» էր»,- գրում է Վրացյանը։}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.hhpress.am/?sub=hodv&hodv=20180525_1&flag=am|title=Անկախ Հայաստանի անդրանիկ տոնը|last1=Mkhitaryan|first1=Lusine|date=մայիսի 25, 2018|work=[[Hayastani Hanrapetutyun]]|language=hy}}</ref>, քանի որ գտնվել է Արարատյան դաշտի կենտրոնում<ref>{{cite book|title=The Republic of Armenia: The first year, 1918–1919|url=https://archive.org/details/republicofarmeni0000hova|last=Hovannisian|first=Richard|date=1971|publisher=University of California Press|page=[https://archive.org/details/republicofarmeni0000hova/page/259 259]|authorlink=Richard Hovannisian}}</ref><ref>{{cite book|title=Armenia, vision of a republic: the independence lobby in America, 1918–1927|last=Aftandilian|first=Gregory L.|date=1981|publisher=Charles River Books|page=25}}</ref>։
* 1927 թվականին քուրդ ազգայնական Իհսան Նուրին, որը պայքարում էր թուրքական կառավարությունից անկախանալու համար, հռչակեց Արարատի Հանրապետության ({{lang-ku|Komara Agiriyê}}) անկախացումը, որի կենտրոնում Արարատ լեռն էր<ref>{{cite book|title=The A to Z of the Kurds|last1=Gunter|first1=Michael M.|date=2009|publisher=Scarecrow Press|isbn=9780810863347|page=[https://books.google.am/books?id=pHB5F_Y02_gC&pg=PA9&dq=1927+uprising+ararat+republic 9]|authorlink1=Michael M. Gunter}}</ref><ref>{{cite book|title=Essays on the origins of Kurdish nationalism|last1=Vali|first1=Abbas|date=2003|publisher=Mazda Publishers|isbn=9781568591421|page=199}}</ref>։
Տող 301.
* {{cite book|title=History of the Armenians|author=Movses Khorenatsi|publisher=Harvard University Press|year=1978|isbn=0-674-39571-9|translator=Robert W. Thomson|ref={{harvid|Khorenatsi|1978}}|author-link=Movses Khorenatsi|translator-link=Robert W. Thomson}}
* {{cite book|title=The Armenians: From Kings and Priests to Merchants and Commissars|url=https://archive.org/details/armeniansfromkin00razm|last=Panossian|first=Razmik|publisher=Columbia University Press|year=2006|isbn=9780231139267|location=New York|ref=harv|authorlink=Razmik Panossian}}
* {{cite book|url=https://books.google.am/books?id=ZfstnHO_AmgC&pg=PA104|title=Genesis|last=Arnold|first=Bill T.|date=2008|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-00067-3|ref=harv}}
* {{cite web|url=http://dare.uva.nl/cgi/arno/show.cgi?fid=224083|title=Sonorous Borders: National Cosmology & the Mediation of Collective Memory in Armenian Ethnopop Music|last=Adriaans|first=Rik|year=2011|publisher=[[University of Amsterdam]]|pages=24–27|format=M.Sc. Thesis|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305121009/http://dare.uva.nl/cgi/arno/show.cgi?fid=224083|archivedate=March 5, 2016|dead-url=yes|ref=harv}}
| |||