«Մեքքա»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
"Ajyad,_Mecca_24231,_Saudi_Arabia_-_panoramio.jpg" Ֆայլը Ջնջվել է: Վիքիպահեստում՝ Fitindia մասնակցի կողմից: Պատճառը սա է՝ per c:Commons:Deletion requests/Files in Category:Abraj Al Bait Towers: |
Ավելացրեք 5 գիրք Վիքիպեդիա:Ստուգելիություն (20210116)) #IABot (v2.0.8) (GreenC bot |
||
Տող 76.
'''Մեքքա''' ({{IPAc-en|ˈ|m|ɛ|k|ə}}; {{lang-ar|مكة}}<ref name="Cite quran|48|22|e=29|s=ns">{{cite quran|48|22|e=29|s=ns}}</ref> ''{{transl|ar|DIN|Makkah}}'') քաղաք [[Արաբական թերակղզի|Արաբական թերակղզու]] [[Հիջազ]] շրջանում: Մեքքան նաև Մաքքահ վարչական շրջանի մայրաքաղաքն է<ref>{{cite book|url=https://books.google.am/books?id=Co_VIPIJerIC&pg=PA724|title=Merriam-Webster's Geographical Dictionary|author1=Merriam-Webster|first1=Inc|year=2001|isbn=0-87779-546-0|page=724|pages=}}</ref>: Քաղաքը գտնվում է [[Ջիդդա]]յից 70 կմ, իսկ [[Մադինա (Յասրիբ)|Մադինայից]] 340 կմ հեռավորության վրա և ունի ծովի մակերևույթից շուրջ 277 մետր բարձրություն: 2012 թվականի տվյալներով քաղաքի բնակչությունը շուրջ 2 միլիոն էր, չնայած այցելուները այս թիվը եռապատկում են ամեն տարի [[հաջ]]ի շրջանում, որը տեղի է ունենում մուսուլմանական լուսնային օրացույցի 12-րդ ամսին:
Որպես իսլամի հիմնադիր Մուհամմադի ծննդավայր, ինչպես նաև Մուհամմադի առաջին հայտնության վայր (մասնավորապես Մեքքայից 3 կմ հեռավորության վրա գտնվող քարանձավը)<ref>{{cite book|url=https://books.google.am/books?id=ZcMHD5WWL7AC&pg=PA26|title=Historical Value Of The Qur An And The Hadith|author=Khan, A M|publisher=Global Vision Publishing Ho|year=2003|isbn=978-81-87746-47-8|pages=26–}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.am/books?id=5ShMqiiJbNYC&pg=PA61|title=What Everyone Should Know About the Qur'an|author=Al-Laithy, Ahmed|publisher=Garant|year=2005|isbn=978-90-441-1774-5|pages=61–}}</ref>՝ Մեքքան իսլամական աշխարհի<ref>Nasr, Seyyed (2005). ''Mecca, The Blessed, Medina, The Radiant: The Holiest Cities of Islam''. Aperture {{ISBN|089381752X}}</ref> ամենասուրբ քաղաքն է համարվում, և ուխտագնացությունը դեպի այս քաղաք, որը կոչվում է հաջ, պարտադիր է բոլոր [[մուսուլմաններ]]ի համար: Մեքքայում է գտնվում [[Քաաբա]]ն, որը մեծամասնության կողմից համարվում է իսլամական կրոնի ամենակարևոր սրբավայրերից մեկը, այն նաև ուղենիշ է համարվում մուսուլմանների համար (քիբլա, որը սահմանում է, թե դեպի որ ուղղությունը պետք է աղոթեն մուսուլմանները): Մեքքան երկար ժամանակ ղեկավարել են [[Մուհամմադ]]ի ժառանգները, շերիֆները, որոնք հանդես են եկել և՛ որպես անկախ ղեկավարներ, և՛ որպես վասալներ: 1925 թվականիn քաղաքը գրավվել է Իբն Սաուդի կողմից: Ժամանակի ընթացքում Մեքքան ինչպես չափերով, այնպես էլ ենթակառուցվածքներով բավականին ընդլայնվել է: Այստեղ են գտնվում [[Աբրաջ ալ-Բեյթ|Աբրաջ ալ-Բայթը]], որը աշխարհի չորրորդ ամենաբարձր շինությունն է, իսկ իր զբաղեցրած տարածքի մեծությամբ՝ երրորդը: Ընդլայնման աշխատանքների ժամանակ Մեքքան կորցրել է որոշ պատմական և հնագիտական նշանակության կառույցներ, օրինակ՝ Աջյադ ամրոցը<ref name="independent">{{cite news|url=https://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/mecca-for-the-rich-islams-holiest-site-turning-into-vegas-2360114.html|title=Mecca for the rich: Islam's holiest site 'turning into Vegas'|last=Taylor|first=Jerome|date=սեպտեմբերի 24, 2011|work=[[The Independent]]|location=[[London]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170616174556/http://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/mecca-for-the-rich-islams-holiest-site-turning-into-vegas-2360114.html|archivedate=հունիսի 16, 2017|deadurl=no|df=dmy-all}}</ref>: Այսօր Մեքքա է այցելում տարեկան 15 միլիոն մուսուլման, այդ թվում հաջի ընթացքում այցելող մի քանի միլիոն մուսուլմանները<ref>A Saudi tower: Mecca versus Las Vegas: Taller, holier and even more popular than (almost) anywhere else, [[The Economist]] (24 June 2010), Cairo.</ref>: Ի դեպ ոչ մուսուլմաններին արգելված է մտնել քաղաք<ref name="peters 206">{{cite book |title=The Hajj: The Muslim Pilgrimage to Mecca and the Holy Places |url=https://archive.org/details/hajjmuslimpilgri0000pete |last=Peters |first=Francis E.|year=1994 |publisher=Princeton University Press |location= |isbn=978-0-691-02619-0 |page=[https://archive.org/details/hajjmuslimpilgri0000pete/page/206 206] }}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.am/books?id=2wSVQI3Ya2EC&pg=PA25|title=What everyone needs to know about Islam|last=Esposito|first=John L.|publisher=[[Oxford University Press]]|year=2011|isbn=9780199794133|page=25|quote=Mecca, like Medina, is closed to non-Muslims|authorlink=John Esposito}}</ref>: Իսլամի գլխավոր կարգադրություններից մեկն այն է, որ մուսուլմանները, աշխարհի որ ծայրամասում էլ լինեն, աղոթք կատարելիս երեսով միշտ կանգնեն դեպի Մեքքայի կողմը։
==Ծագումնաբանություն==
«Մեքքա» բառը արաբերեն քաղաք բառի թարգմանությունն է չնայած սաուդյան կառավարության կողմից օգտագործվող պաշտոնական տառադարձումը Մաքքահ է, որն ավելի մոտ է արաբերեն արտասանությանը<ref name="Hamp76">{{cite book|url=https://books.google.am/books?id=PddTr1X7hEgC&pg=PA76|title=Saudi Arabia|author1=Ham, Anthony|author2=Brekhus Shams, Martha|author3=Madden, Andrew|publisher=[[Lonely Planet]]|year=2004|isbn=1-74059-667-6|edition=illustrated|lastauthoramp=yes}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.am/books?id=VKisHwiTxJQC&pg=PA14|title=Culture and Customs of Saudi Arabia|last=Long|first=David E.|year=2005|isbn=978-0313320217}}</ref>: «Մեքքա» բառը անգլերենում օգտագործվել է մեծաքանակ բնակչություն ունեցող բնակավայրերը նկարագրելու համար, այս իսկ պատճառով որոշ անգլախոս մուսուլմանները քաղաքի անվան նման արտասանությունը համարում են վիրավորական<ref name=Hamp76/>: Սաուդյան կառավարությունը սկսել է Մաքքահ ձևն օգտագործել 1980-ական թվականներին, սակայն այս ձևը համաշխարհային ճանաչում և կիրառություն չունի<ref name=Hamp76/>: Քաղաքի ամբողջական պաշտոնական անվանումն է Մաքքահ ալ-Մուքարամահ ({{lang-ar|مَـكَّـة الْـمُـكَـرَّمَـة}}) կամ Մաքքաթուլ Մուքարամահ ({{lang-ar|مَـكَّـةُ الْـمُـكَـرَّمَـة}}), որը երբեմն թարգմանվում է որպես «Սուրբ քաղաք Մեքքա»<ref name=Hamp76/>:
Տող 105.
Հույն պատմաբան [[Դիոդորոս Սիցիլիացի]]ն «Բիբլիոտեկա հիստորիկա» աշխատության մեջ [[Արաբական թերակղզի|Արաբիայի]] սրբավայրի մասին խոսելիս գրել է. «Եվ այնտեղ էր գտնվում մի տաճար, որը բոլոր արաբների համար սրբազան է և չափազանց հարգված»<ref>Translated by C H Oldfather, ''Diodorus Of Sicily, Volume II'', William Heinemann Ltd., London & Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts, MCMXXXV, p. 217.</ref>: Ենթադրություններ կան, որ խոսքը Մեքքայում [[Քաաբա]]յի մասին է: Այնուամենայնիվ, Դիոդորոսի հիշատակածի համաձայն այդ տաճարը գտնվում է Արաբիայի հյուսիսարևմտյան հատվածում՝ [[Պետրա]]յի և նախկին [[Նաբաթեայի թագավորություն|Նաբաթեայի թագավորության]] մոտակայքում<ref>Jan Retsö, The Arabs in Antiquity (2003), 295–300</ref><ref>Photius, Diodorus and Strabo (English): Stanley M. Burnstein (tr.), Agatharchides of Cnidus: On the Eritraean Sea (1989), 132–173, esp. 152–3 (§92).)</ref><ref>{{Cite journal|author=Morris, Ian D.|year=2018|title=Mecca and Macoraba|url=https://islamichistorycommons.org/mem/wp-content/uploads/sites/55/2018/11/UW-26-Morris.pdf|journal=Al-ʿUṣūr al-Wusṭā|volume=26|pages=1–60, pp. 42–43, n. 200}}</ref>:
[[Կլավդիոս Պտղոմեոս|Պտղոմեոսը]] Արաբիայում հիշատակում է 50 քաղաքների անուններ, որոնցից մեկը կոչում է «Մաքորաբա»: Ենթադրություններ կան, որ խոսքը հավանաբար Մեքքայի մասին է, սակայն որևէ համոզիչ բացատրություն չկա, թե ինչպես են երկու անունները կապված իրար հետ<ref>{{Cite book|title=Meccan Trade and the Rise of Islam|url=https://archive.org/details/meccantraderisei00cron|author=Crone, Patricia|publisher=Princeton University Press|year=1987|isbn=1593331029|pages=
====Իսլամական տեսակետ ====
Տող 200.
===Միջադեպեր ուխտագնացության ընթացքում===
Մեքքան հաջի օրերին դարձել է մի շարք միջադեպերի կենտրոն հսկայական ամբոխին կառավարել չկարողանալու պատճառով<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/middle_east/4180965.stm|title=What is the Hajj? ("Hajj disasters")|date=դեկտեմբերի 27, 2006|publisher=BBC|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090124121049/http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/middle_east/4180965.stm|archivedate=հունվարի 24, 2009|deadurl=no|accessdate=հունվարի 18, 2013|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/middle_east/4607304.stm|title=History of deaths on the Hajj|date=դեկտեմբերի 17, 2007|publisher=BBC|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090610220505/http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/middle_east/4607304.stm|archivedate=հունիսի 10, 2009|deadurl=no|accessdate=հունվարի 18, 2013|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite book|title=Islam in the World|url=https://archive.org/details/islaminworld0000ruth_l5u9|last=Ruthven|first=Malise|year=2006|isbn=978-1862079069|page=[https://archive.org/details/islaminworld0000ruth_l5u9/page/10 10]|authorlink=Malise Ruthven}}</ref>: Այսպես օրինակ՝ 1990 թվականի հուլիսի 2-ին Մեքքայում ուխտագնացության ժամանակ տեղի է ունենում ողբերգություն. հետիոտների համար նախատեսված թունելում օդափոխության համակարգը խափանվում է, որի պատճառով խուճապային փախուստի ժամանակ 1426 մարդ է շնչահեղձ լինում և ոտքերի տակ տրորվում<ref>[https://www.expressandstar.com/days/1976-2000/1990.html Express & Star] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303200651/http://www.expressandstar.com/days/1976-2000/1990.html|date=3 March 2016}}. ''Express & Star''. Retrieved 3 February 2013.</ref>: 2015 թվականի սեպտեմբերի 24-ին Մինայում Ջամարաթում 700 ուխտավորներ սպանվում են սատանային քարկոծելու ծիսակարգի ժամանակ<ref>{{cite news|url=http://www.ndtv.com/world-news/at-least-100-dead-390-hurt-in-stampede-during-haj-in-saudi-arabia-say-officials-1221489?pfrom=home-lateststories|title=Over 700 Dead, 800 Injured in Stampede Near Mecca During Haj|publisher=NDTV|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150925103415/http://www.ndtv.com/world-news/at-least-100-dead-390-hurt-in-stampede-during-haj-in-saudi-arabia-say-officials-1221489?pfrom=home-lateststories|archivedate=սեպտեմբերի 25, 2015|deadurl=no|accessdate=սեպտեմբերի 24, 2015|df=dmy-all}}</ref>:
==Աշխարհագրություն ==
Տող 302.
Ինչպես արաբական այլ քաղաքներում, Մեքքայում ևս քաբսան (կծու ուտեստ՝ պատրաստված մսից և բրնձից) ավանդական լանչի տեսակներից է, սակայն եմենական մանդին նույնպես շատ հայտնի է: Այնպիսի ուտելիքներ, ինչպես [[շաուրմա]]ն, [[Քուֆթա|քյուֆթան]] և [[քաբաբ]]ը շատ տարածված են Մեքքայում: [[Ռամադան]]ի շրջանում շատ տարածված է բակլան՝ զեյթունի ձեթի մեջ պատրաստված և սամոսան, որոնք ուտում են մութն ընկնելուց հետո: Այս ճաշատեսակները կարելի է հանդիպել նաև լիբանանական, սիրիական և թուրքական ռեստորաններում:
Տարբեր էթնիկ խմբերի և ազգությունների ազդեցությունը Մեքքայի ավանդական խոհանոցի վրա ակնհայտ է: Քաղաքը նկարագրվում է որպես ամենակոսմոպոլիտան իսլամական քաղաքներից մեկը իր միջազգային խոհանոցով<ref>{{cite book|title=Pilgrimage to Mecca: the Ind[i]an experience, 1500–1800|url=https://archive.org/details/pilgrimagetomecc0000pear|author=Pearson, Michael Naylor|publisher=Markus Wiener Publisher|year=1996|isbn=155876089X|page=[https://archive.org/details/pilgrimagetomecc0000pear/page/62 62]}}</ref>:
Ավանդաբար Ռամադանի ամսին տղամարդիսկ, ովքեր հայտնի են սագգա անունով, վաճառում են [[հանքային ջուր]] և մրգային հյութ մուսուլմաններին՝ խախտելով իրենց պահքը մութն ընկնելուց հետո: Այսօր սագգաները փող են աշխատում՝ վաճառելով քաղցրեղեն մրգային հյութի հետ միասին, օրինակ՝ [[փախլավա]] և բասբոսա:
Տող 375.
== Գրականություն ==
* {{Cite book|title=What life was like in the lands of the prophet: Islamic world, AD 570 – 1405|publisher=Time-Life Books|isbn=0-7835-5465-6|ref=iw|year=1999|author=the editors of Time-Life Books.}}
* {{Cite book|ref=Lapidus|author=Lapidus, Ira M.|first=|title=A History of Islamic Societies|url=https://archive.org/details/historyofislamic0000lapi|publisher=Cambridge University Press|year=1988|isbn=0-521-22552-3|location=|pages=}}
* {{Citation |publisher = ETH Zurich |isbn = 3728119725 |publication-place = Zurich |title = Urban Form in the Arab World |author = Bianca, Stefano|authorlink=Stefano Bianca |publication-date = 2000 |id = 0500282056 |chapter = Case Study 1: The Holy Cities of Islam – The Impact of Mass Transportation and Rapid Urban Change |chapterurl=https://books.google.am/books?id=tkq3a0bXBa0C&lpg=PP1&pg=PA218 }}
* {{cite book|title=Historic Cities of the Islamic World|last=|first=|editor=Bosworth, C. Edmund|year=2007|isbn=|publisher=Koninklijke Brill|location=Leiden|pages=|chapter=Mecca}}
| |||