«Հանցագործության օբյեկտ»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Հանցագործության օբյեկտ''', [[Քրեական իրավունք|քրեաիրավական կատեգորիա]], որով նախանշվում են այն [[Հասարակական հարաբերություններ|հասարակական հարաբերությունները]], որոնց դեմ ուղղվում կամ որոնց վնաս են հասցնում [[Հանցագործություն|հանցագործությունները]]։ Այսպիսով, [[Քրեական իրավունք|քրեական իրավունքի տեսության]] մեջ համընդհանուր ճանաչում է գտել այն կարծիքը, ըստ որի օրենքները գլխավորապես պաշտպանում են այն հասարակական հարաբերությունները, որոնք նպաստավոր պայմաններ են ստեղծում [[Հասարակություն|հասարակության]] և [[Պետություն|հասարակության լիրիշխան քաղաքական կազմակերպության]] զարգացման համար<ref name=":0">''Հայաստանի Հանրապետության քրեական իրավունք, «Ընդհանուր մաս»'' (վեցերորդ հրատարակություն՝ փոփոխություններով և լրացումներով), խմբագրությամբ՝ իրավաբանական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, ՀՀ ԳԱԱ թղթակից անդամ [[Գագիկ Ղազինյան|Գ․Ս․ Ղազինյան]], Եր․, 2012, գլուխ 6, էջ 113-124</ref>։ Ընդ որում, [[Քրեական օրենսդրություն|քրեական օրենքների]] պաշտպանության ներքո գտնվող հասարակական հարաբերությունների շրջանակը ուղղակիորեն կապված է հասարակության և պետության շահերի, ինչպես հաև սոցիալական պահանջմունքների հետ։ Այսպիսով, հանցագործության օբյեկտ կարող են հանդիսանալ այն հասարակական հարաբերությունները, որոնք ուղղված են [[Մարդու իրավունքներ|մարդու և քաղաքացու իրավունքների և ազատությունների]], [[Իրավաբանական անձ|իրավաբանական անձանց, կազմակերպությունների]] իրավունքների և օրինական շահերի, [[Սեփականություն|սեփականության]], [[Շրջակա միջավայր|շրջակա միջավայրի]], [[Հասարակական կարգ|հասարակական կարգի, անվտանգության]], [[Պետական կարգ|սահմանադրական կարգի]], [[Խաղաղություն|խաղաղության]] ապահովմանն ու պաշտպանությանը։ Աշխարհի տարբեր պետություններում այս շրջանակը կարող է որոշակիորեն տարբեր լինել, սակայն թվարկված օբյեկտները հիմնական են և պաշտպանված են գրեթե բոլոր երկրների ներպետական օրենսդրությամբ։ Որոշ տեսաբաններ գտնում են, որ հանցագործության օբյեկտ կարող են հանդիսանալ նաև [[Իրավական նորմ|քրեաիրավական նորմերը]], սակայն այդ տեսակետը ընդունելի չէ քրեագետների մեծ մասի կողմից։կողմից<ref name=":0" />։

Հանցագործության օբյեկտը ուսումնասիրվում է քրեական իրավունքի ընդհանուր մասի շրջանակներում։ [[Հայաստան|Հայաստանի Հանրապետությունում]] և [[Իրավական համակարգ|մայրցամաքային եվրոպական իրավական համակարգի]] մի շարք պետություններում ըստ հանցագործության օբյեկտների խմբավորվում են [[ՀՀ քրեական օրենսգիրք|քրեական օրենսգրքի]] բաժիններն ու գլուխները։ Ինքնին, հանցագործության օբյեկտը համարվում է [[Հանցագործության հանցակազմ|հանցագործության հանցակազմի]] տարրերից մեկը։մեկը<ref name=":0" />։

Հանցագործության օբյեկտի դոկտրինի մշակողները [[19-րդ դար|19-րդ դարի]] կեսերին եղել են [[Քրեական իրավունք|քրեական իրավունքի]] [[Իրավունքի նորմատիվիստական դպրոց|նորմատիվիստական դպրոցի]] կողմնակիցները, որոնք հանցագործությունը դիտարկում էին որպես [[Իրավունքի նորմեր|քրեական իրավունքի նորմի]] խախտում։ Հենց այս մոտեցման հիմքի վրա էլ նորմատիվիստները պնդում էին, որ հանցագործության օբյեկտը հանդիսանում է կոնկրետ [[Հասարակական հարաբերություններ|հասարակական հարաբերության]] պաշտպանությանն ուղղված քրեաիրավական նորմը։ Այնուամենայնիվ, այս դիրքորոշումը բազմիցս քննադատվում է գիտական շրջանակների կողմից, այն հիմնավորմամբ, որ այն ձևակերպելիս հաշվի չեն առնվել հանցագործության էությունն ու սոցիալական նշանակությունը։ Այս խնդրին հանգամանորեն անդրադարձել է ռուս իրավաբան, քրեական իրավունքի գիտության դասական ուղղության ներկայացուցիչ [[Նիկոլայ Տագանցևը։Տագանցև|Նիկոլայ Տագանցևը]]<ref name="ftn6">Курс уголовного права. Общая часть. Том 1: Учение о преступлении / Под ред. Н. Ф. Кузнецовой и И. М. Тяжковой. М., 2002. С. 207.</ref><ref name="ftn8">Спасович В. Д. Учебник уголовного права. Часть Общая. СПб., 1863. С. 84.</ref>։

Ըստ ընդունված դասակարգման՝ հանցագործության օբյեկտը բաղկացած է չորս անդամներից՝ ընդհանուր օբյեկտ, սեռային օբյեկտ, տեսակային օբյեկտ և անմիջական օբյեկտ։օբյեկտ<ref>''Հայաստանի Հանրապետության քրեական իրավունք, «Ընդհանուր մաս»'' (վեցերորդ հրատարակություն՝ փոփոխություններով և լրացումներով), խմբագրությամբ՝ իրավաբանական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, ՀՀ ԳԱԱ թղթակից անդամ [[Գագիկ Ղազինյան|Գ․Ս․ Ղազինյան]], Եր․, 2012, գլուխ 6, էջ 116-120</ref>։

* '''Ընդհանուր օբյեկտ'''՝ [[Քրեական օրենսդրություն|քրեական օրենքների]] պաշտպանության ներքո գտնվող [[Հասարակական հարաբերություններ|հասարակական հարաբերությունների]] ամբողջությունը, որը կոչված է բացահայտելու [[Հանցագործություն|հանցագործության]] սոցիալական էությունը, դրա տեղն ու դերը հասարակական հարաբերությունների ամբողջական համակարգում։համակարգում<ref name=":1">''Հայաստանի Հանրապետության քրեական իրավունք, «Ընդհանուր մաս»'' (վեցերորդ հրատարակություն՝ փոփոխություններով և լրացումներով), խմբագրությամբ՝ իրավաբանական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, ՀՀ ԳԱԱ թղթակից անդամ [[Գագիկ Ղազինյան|Գ․Ս․ Ղազինյան]], Եր․, 2012, գլուխ 6, էջ117</ref>։

* '''Սեռային օբյեկտ'''՝ քրեական օրենքների պաշտպանության ներքո գտնվող միասեռ հասարակական հարաբերությունների ամբողջությունը, որն արտահայտում է հասարակական հարաբերությունների առավել տիպական առանձնահատկությունները։ Տեսագործնական նշանակության տեսանկյունից սեռային օբյեկտը համարվում է քրեական իրավունքի հատուկ մասի համակարգման հիմքը, որի չափանիշով էլ դասակարգվում են մի շարք պետությունների քրեական օրենսդրության բաժինները։ Օրինակ՝ [[Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգիրք|Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքի]] համաձայն՝ սեռային օբյեկտը դասակարգվում է հետևյալ բաժինների. ''մարդու դեմ ուղղված հանցագործություններ, սեփականության, տնտեսության և տնտեսական գործունեության դեմ ուղղված հանցագործություններ, հասարակական անվտանգության, համակարգչային տեղեկատվության անվտանգության, հասարակական կարգի և բարոյականության, բնակչության առողջության դեմ ուղղված հանցագործություններ, շրջակա միջավայրի անվտանգության դեմ ուղղված հանցագործություններ, պետական իշխանության դեմ ուղղված հանցագործություններ, զինվորական ծառայության կարգի դեմ ուղղված հանցագործություններ, խաղաղության և մարդկության անվտանգության դեմ ուղղված հանցագործություններ։հանցագործություններ''<ref name=":1" />։

* '''Տեսակային օբյեկտ'''՝ քրեական օրենքների պաշտպանության ներքո գտնվող և անմիջականորեն սեռային օբյեկտի մեջ ընդգրկված առավել միասեռ հասարակական հարաբերությունների ամբողջությունը, որը նպատակամղված կերպով կոչված է հանցագործությունների առավել նեղ շրջանակի բացահայտմանը։ Տեսակային օբյեկտի տրամաբանությամբ քրեական օրենսդրության հատուկ մասը դասակարգվում է գլուխների։ Օրինակ՝ ՀՀ քրեական օրենսգրքում սեփականության, տնտեսության և տնտեսական գործունեության դեմ ուղղված հանցագործություններ բաժնի ներքո (սեռային օբյեկտի հիմունքայնությամբ) առանձնացվում ''է «Տնտեսական գործունեության դեմ ուղղված հանցագործություններ»'' գլուխը։գլուխը<ref name=":2">''Հայաստանի Հանրապետության քրեական իրավունք, «Ընդհանուր մաս»'' (վեցերորդ հրատարակություն՝ փոփոխություններով և լրացումներով), խմբագրությամբ՝ իրավաբանական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, ՀՀ ԳԱԱ թղթակից անդամ [[Գագիկ Ղազինյան|Գ․Ս․ Ղազինյան]], Եր․, 2012, գլուխ 6, էջ 118-119</ref>։

* '''Անմիջական օբյեկտ'''՝ քրեական օրենքի պաշտպանության ներքո գտնվող կոնկրետ հասարակական հարաբերություն, որը վնասվում է տվյալ տեսակի հանցակազմի հատկանիշներ պարունակող կոնկրետ հանցագործությունից։հանցագործությունից<ref name=":2" />։

Ապացուցված է, որ ցանկացած [[հանցագործություն]] վնասում է ոչ թե մեկ, այլ մի քանի [[հասարակական հարաբերություններ]], հետևապես՝ սուբյեկտի [[Հանցավոր արարք|հանցավոր արարքը]] (actus reus) ուղղված է բազմաթիվ հարաբերությունների դեմ: Այս համատեքստում խնդիր է առաջանում տարբերակել հանցագործության անմիջական օբյեկտը լրացուցիչից՝ առաջնայինը երկրորդականից։

Երկօբյեկտ հանցագործությունների պարագայում լրացուցիչ անմիջական օբյեկտները լինում են երկու տեսակի․տեսակի<ref>''Հայաստանի Հանրապետության քրեական իրավունք, «Ընդհանուր մաս»'' (վեցերորդ հրատարակություն՝ փոփոխություններով և լրացումներով), խմբագրությամբ՝ իրավաբանական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, ՀՀ ԳԱԱ թղթակից անդամ [[Գագիկ Ղազինյան|Գ․Ս․ Ղազինյան]], Եր․, 2012, գլուխ 6, էջ 120

Երկօբյեկտ հանցագործությունների դեպքում [[Քրեական պատիժ|քրեական պատասխանատվությունը]] որոշվում է հանցագործությունների համակցությամբ։ Օրինակ՝ եթե [[Ավազակություն|ավազակության]] (ըստ Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքի՝ ''գույքին տիրանալու նպատակով կատարված հարձակումը, որ զուգորդվել է հարձակման ենթարկված անձի կյանքի կամ առողջության համար վտանգավոր բռնության հետ կամ այդպիսի բռնություն գործադրելու սպառնալիքի հետ''<ref>{{Cite web|url=https://www.arlis.am/documentview.aspx?docid=5|title=Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգիրք, գլուխ 2-րդ, հոդված 88|last=|first=|date=|website=www.arlis.am|publisher=|accessdate=2020-12-19}}</ref>) հետևանքով տուժողը զրկվել է կյանքից, ապա պատասխանատվությունը պետք է սահմանվի ավազակության և ավազակությամբ զուգորդված սպանության համար քրեական պատասխանատվություն նախատեսող հոդվածներով)։

{{հիմնական|Հանցագործության առարկա}}[[Հանցագործության առարկա]] է համարվում հասարակական հարաբերության այն տարրը, որի վրա ներգործելով, այն ոչնչացնելով կամ վնասելով խախտվում է ողջ հասարակական հարաբերությունը։հարաբերությունը<ref name="ftn41">Курс уголовного права. Общая часть. Том 1: Учение о преступлении / Под ред. Н. Ф. Кузнецовой и И. М. Тяжковой. М., 2002. С. 217.</ref>.։ Օրինակ՝ [[Գողություն|գողության]] առարկան ինքնին գողացված գույքն է, [[Կաշառակերություն|կաշառակերության]] առարկան՝ պաշտոնատար անձի կողմից ստացված գումարը, իսկ [[Մաքսանենգություն|մաքսանենգության]] առարկան՝ սահմանից այն կողմ ապօրինաբար տեղափոխված ապրանքները:

Քրեական իրավունքի մեջ ընդունված է հասարակական հարաբերությունների տարրեր համարել [[Հասարակական հարաբերություններ|հասարակական հարաբերությունները]] (օբյեկտ), [[Հանցագործության սուբյեկտ|հասարակական հարաբերությունների կողմերին (սուբյեկտներին)]] և վերջիններիս գործունեությունը (բովանդակություն): Ասվածի տրամաբանությունից բխում է, որ մարդը ևս կարող է հանդիսանալ հանցագործության առարկա, մինչդեռ այս տեսակտը քննադատվել է որոշ տեսաբանների կողմից։ Վերջիններիս պնդմամբ մարդը հանցագործության առարկա չի կարող հանդիսանալ, քանի որ գույք կամ իր չէ։ Այնուամենայնիվ, տեսաբանների մյուս մասը պնդում է, որ մարդը կարող է հանցագործության առարկա հանդիսանալ այն պարզ պատճառով, որ վերջինս համարվում է հասարակական հարաբերությունների տարրերից մեկը։ Այլ հարց է, որ էթիկայի տեսանկյունից մարդուն «տուժող» անվանելն առավել նպատակահարմար է, քան «հանցագործության առարկա»։