«Չքնաղ նոր աշխարհ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Տող 7.
}}
'''Չքնաղ նոր աշխարհ''' ({{Lang-en|Brave New World}}), անգլիացի գրող [[Օլդոս Հաքսլի]]ի սոցիալ ֆանտաստիկ [[հակաուտոպիա]]կան [[վեպ]], որը գրվել է 1931 թվականին և հրատարակվել է 1932
1999 թվականին Modern Library-ն տեղադրել է «Չքնաղ նոր աշխարհ» վեպն իր «20-րդ դարի 100 լավագույն անգլալեզու վեպեր» ցանկի 5-րդ հորիզոնականում<ref name="100 Best Novels">{{cite web |title=100 Best Novels |publisher=Random House |year=1999 |url=http://www.randomhouse.com/modernlibrary/100bestnovels.html |accessdate=23 June 2007}} This ranking was by the [http://www.randomhouse.com/modernlibrary/about/board.html Modern Library Editorial Board] of authors.</ref>։ 2003 թվականին Ռոբերտ ՄաքՔարամը, գրելով The Observer պարբերականի համար, տեղադրել է վեպն իր «բոլոր ժամանակների 100 մեծագույն վեպեր» ցանկի 53-րդ հորիզոնականում<ref name="McCrum">{{cite news |title=100 greatest novels of all time |newspaper=Guardian |url=https://www.theguardian.com/books/2003/oct/12/features.fiction |accessdate=10 October 2012 |location=London |first=Robert |last=McCrum |date=12 October 2003}}</ref>։ Բացի այդ՝ [[BBC]]-ի «[[200 լավագույն վեպերի ցանկը ըստ BBC-ի տվյալների|The Big Read]]» հարցման արդյունքներով այն զբաղեցրել է 87-րդ հորիզոնականը<ref name="BBC – The Big Read">[https://www.bbc.co.uk/arts/bigread/top100_2.shtml "BBC – The Big Read"]. BBC. April 2003, Retrieved 26 October 2012</ref>։
Տող 18.
Որքան հրաշալի՛ է մարդկությունը։ Օ չքնաղ նոր աշխա՛րհ, որտեղ նման մարդիկ կան»|[[Ուիլյամ Շեքսպիր]]՝ «[[Փոթորիկ (պիես)|Փոթորիկ]]», 5-րդ գործողություն, 1-ին և 2-րդ տեսարան<ref>{{cite book |title=William Shakespeare: Complete Works |year=2007 |last1=Bate |first1=Jonathan |authorlink1= |last2=Rasmussen |first2=Eric |others=The Royal Shakespeare Company. Chief Associate Editor: Héloïse Sénéchal |isbn=978-0-230-00350-7 |publisher=Macmillan Publishers Ltd |page=47}}</ref>}}
Շեքսպիրն այս արտահայտությունը օգտագործում է [[հեգնանք]]ով, քանի որ խոսողի անմեղությունը նշանակում է, որ նա չի կարող ճանաչել կղզու այցելուների չար բնույթը<ref>{{cite journal|author=Ira Grushow|title=Brave New World and The Tempest|journal=College English|date=October 1962|volume=24|number=1|pages=42–45|jstor = 373846|doi = 10.2307/373846}}</ref>
==Պատմություն==
Հաքսլին գրել է «Չքնաղ նոր աշխարհ» վեպը՝ ապրելով [[Ֆրանսիա]]յի Սանարի-սյուր-Մեր քաղաքում, չորս ամսվա ընթացքում՝ 1931 թվականի մայիսից օգոստոս ընկած ժամանակահատվածում<ref>{{Cite journal|last=Meckier|first=Jerome|date=1979|title=A Neglected Huxley "Preface": His Earliest Synopsis of Brave New World|journal=Twentieth Century Literature|volume=25|issue=1|pages=1–20|doi=10.2307/441397|jstor=441397|issn=0041-462X}}</ref><ref>{{Cite news|last=Murray|first=Nicholas|url=https://www.theguardian.com/books/2003/dec/13/featuresreviews.guardianreview27|title=Nicholas Murray on his life of Huxley|date=2003-12-13|work=The Guardian|access-date=2020-04-13|language=en-GB|issn=0261-3077}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.sanary.com/a-huxley-in-sanary-1-introduction.html |title=A. Huxley in Sanary 1 - Introduction |website=www.sanary.com |accessdate=27 September 2019}}</ref>։ Այդ ժամանակ Հաքսլին արդեն իրեն դրսևորել էր որպես գրող և սոցիալական երգիծաբան։ Նա աշխատել է [[Vanity Fair]] և [[Vogue]] ամսագրերում որպես հեղինակ և հրատարակել է իր բանաստեղծությունների ժողովածուն` «Այրվող անիվը» ({{Lang-en|The Burning Wheel}}, 1916) և չորս հաջողակ երգիծական վեպ՝ «Դեղին քրոմ» ({{Lang-en|Crome Yellow}}, 1921), «Անտիկ խոտ» ({{Lang-en|Antic Hay}}, 1923), «Այդ ամուլ տերևները» ({{Lang-en|Those Barren Leaves}}, 1925) և «Կոնտրապունկտ» ({{Lang-en|Point Counter Point}}, 1928)
«Դեղին քրոմ» վեպի մի հատվածը պարունակում է «Չքնաղ նոր աշխարհի» համառոտ կանխատեսումը, որը ցույց է տալիս, որ Հաքսլին նման միտք է ունեցել դեռ 1921
Հաքսլին ասել է, որ «Չքնաղ նոր աշխարհ» վեպը ոգեշնչվել է [[Հերբերտ Ուելս]]ի [[ուտոպիա]]կան, այդ թվում՝ «Ժամանակակից ուտոպիա» ({{Lang-en|A Modern Utopia}}, 1905) և «Աստվածների նման մարդիկ» ({{Lang-en|Men Like Gods}}, 1923) վեպերից<ref>{{cite book |author-link=Օլդոս Հաքսլի |first=Aldous |last=Huxley |title=Letters of Aldous Huxley |chapter=letter to Mrs. Kethevan Roberts, 18 May 1931 |editor-first=Grover |editor-last=Smith |place=New York and Evanston |publisher=Harper & Row |year=1969 |page=348 |quote=I am writing a novel about the future – on the horror of the Wellsian Utopia and a revolt against it. Very difficult. I have hardly enough imagination to deal with such a subject. But it is none the less interesting work.}}</ref>
«Չքնաղ նոր աշխարհ» վեպում ներկայացված գիտական ֆուտուրիզմը հավանաբար փոխառվել է Ջոն Բըրդոն Սանդերսոն Հոլդեյնի<ref>{{cite book |title=Disturbing the Universe |at=Chapter 15 |first=Freeman |last=Dyson |publisher=Basic Books |year=1976}}</ref> «Դեդալ» ({{Lang-en|Daedalus}}) աշխատությունից<ref>{{cite book |author-link= |first=J.B.S. |last=Haldane |title=Daedalus; or, Science and the Future |title-link= |year=1924}}</ref>։
1931 թվականին Մեծ Բրիտանիայի ճգնաժամի իրադարձությունները, որոնք ուղեկցված են եղել զանգվածային [[Գործազրկություն|գործազրկությամբ]] և ոսկու արժութային ստանդարտից հրաժարվելով, համոզել են Հաքսլիին պնդել, որ կայունությունը «առաջնային և վերջնական կարիք» էր, եթե քաղաքակրթությունն ուզում է վերապրի ներկայիս ճգնաժամը<ref name="Bradshaw">{{cite book |author=Bradshaw, David |chapter=Introduction |title=Brave New World |editor=Huxley, Aldous |editor-link=Օլդոս Հաքսլի |place=London, UK |publisher=Vintage |year=2004 |edition=Print}}</ref>
Հաքսլին օգտագործել է իր գիտաֆանտաստիկ վեպի իրավիճակը և կերպարներիին լայն տարածված անհանգստություններն արտահայտելու համար, որոնք հատկապես պայմանավորված են եղել արագ փոփոխվող ապագայի աշխարհում անհատականությունը կորցնելու վախով։ Վաղ ուղևորությունը դեպի [[Միացյալ Նահանգներ]] վեպին հաղորդել է դրա վերջնական բնավորության մեծ մասը։ Հաքսլին վրդովված էր եղել երիտասարդների մշակույթի, առևտրային զվարճանքի և սեռական սանձարձակության, ինչպես նաև շատ ամերիկացիների ներքին բնույթի պատճառով<ref>{{cite book |edition=Vintage Classics |title=Brave New World |author-link=Օլդոս Հաքսլի |first=Aldous |last=Huxley}}{{page needed|date=September 2010}}</ref>։ Բացի այդ՝ նա նաև գտել է [[Հենրի Ֆորդ]]ի «Իմ կյանք և աշխատանք» ({{Lang-en|My Life and Work}}) գիրքը դեպի Ամերիկա շոգենավի վրա և տեսել է, որ գրքի սկզբունքները կիրառվում են այն ամենի մեջ, ինչին նա հանդիպել է [[Սան Ֆրանցիսկո]]յից հեռանալուց հետո<ref name="Bradshaw"/>
== Սյուժե ==
Վեպի գործողությունը զարգանում է ապագայի [[Լոնդոն]]ում (մ․թ․ 26-րդ դարում՝ մասնավորապես 2541 թվականին)։ Մարդիկ ամբողջ [[Երկիր|Երկրի]] վրա ապրում են մեկ «առաջադիմող» պետության մեջ, որտեղ հիմք են ծառայում հետևյալ արժեքները. անհոգություն (աշխատանքը չի ընդունվում՝ հաշվի առնելով դրա բնական ցանկությունը), սեռական ազատությունը և
Ըստ սյուժեի՝ մարդիկ ծնվում են ոչ թե բնական ճանապարհով, այլ շշերով սնուցվում են հատուկ գործարաններում՝
Վեպում նկարագրված հասարակության մեջ [[Ամուսնություն|ամուսնության]] ինստիտուտ գոյություն չունի, և ավելին, մշտական սեռական զուգընկերոջ առկայությունը համարվում է անպարկեշտ, իսկ «[[հայր]]» և «[[մայր]]» բառերը համարվում են կոպիտ [[Հայհոյախոսություն|հայհոյանքներ]] (և եթե «հայր» բառը հումորի և համակրանքի տարրեր է պարունակում, ապա «մայրը», արհեստական ծննդաբերությունների պատճառով ամենակեղտոտ հայհոյանքն է համարվում)
Վեպի հերոսուհին՝ Լենայնա Քրաունը, բետա կաստայի անդամ է (պլյուս թե մինուս, նշված չէ), որն աշխատում է որպես [[բուժքույր]]՝ մարդկանց արտադրության
Լենայնան և Բեռնարդը հանգստյան օրերին թռչում են դեպի Հնդկական [[ռեզերվացիա]], որտեղ հանդիպում են Ջոնին՝ բնական ճանապարհով ծնված սպիտակ երիտասարդին, որը կրում է «Վայրենի» մականունը։ Նրա հայրը կրթական կենտրոնի տնօրենն է, որտեղ աշխատում են Բեռնարդը և Լենայնան, իսկ մայրը՝ Լինդան, այժմ հարբեցող է, որն արհամարհվում է հնդիկների շրջանում բոլորի կողմից, թեև նախկինում նա բետա-մինուս կաստայի ներկայացուցիչ էր և աշխատում էր կրթական կենտրոնում։ Լինդային և Ջոնին տեղափոխում են Լոնդոն, որտեղ վերջինս [[սենսացիա]] է դառնում բարձր հասարակության շրջանում, իսկ Լինդային հիվանդանոց են տեղավորում, որտեղ նա լիովին ինքնահանգստի է տրվում և շուտով մահանում է թմրանյութերի
Լենայնային սիրահարված Ջոնը դժվարությամբ է վերապրում մոր
Ջոնի հոգեկան խախտումն էլ ավելի է սրվում մոր մահվան հետևանքով, նա փորձում է «դելտա» ստորին կաստայի ներկայացուցիչ աշխատողներին այնպիսի հասկացություններ բացատրել, ինչպիսիք են [[գեղեցկություն]]ը, [[մահ]]ը, [[ազատություն]]
Արևմտյան Եվրոպայի գլխավոր կառավարիչ Մուստաֆա Մոնդի աշխատասենյակում, որն աշխարհում իրական իշխանությունը ներկայացնող տաս մարդկանցից մեկն է, տեղի է ունենում երկար
Արդյունքում, Բեռնարդին աքսոր են ուղարկում [[Իսլանդիա]], իսկ Հելմհոլցին՝ [[Ֆոլկլենդյան կղզիներ]]
=== Հասարակության կաստային համակարգ ===
[[Կաստաներ]]ի բաժանումը տեղի է ունենում դեռ ծնվելուց
Դաստիարակության գործընթացում մարդկանց մեջ սեր է սերմանվում իրենց սեփական կաստայի հանդեպ, հիացմունք՝ վերադաս կսատայի հանդեպ և արհամարհանք՝ ստորին կաստաների
Յուրաքանչյուր մարդու մեջ, անկախ կաստայից, սպառման պաշտամունք է
Բարձրագույն կաստաներ․
* Ալֆա՝ գորշ գույնի հագուստ են կրում։ Մտավոր առումով առավել զարգացած են, ավելի բարձրահասակ են, քան մյուս կաստաների
* Բետա՝ կարմիր գույնի հագուստ են կրում՝ բուժքույրեր, Թխսամեքենարանի կրտսեր անձնակազմ։
Ստորին կաստաների համար գենետիկ նյութը վերցնում են իրենց տեսակներից։ Բեղմնավորումից հետո սաղմերը հատուկ բուժում են անցնում, որի արդյունքում մեկ [[զիգոտ]]ի բողբոջում է մինչև 96
* Գամմա՝ կանաչ գույնի հագուստ են կրում։ Բանվոր մասնագիտություններ, որոնք ցածր մտածողական ընդունակություն են պահանջում։
* Դելտա՝ հակի գույնի հագուստ են կրում։
* Էպսիլոն՝ սև գույնի հագուստ են կրում։ Կապիկանման կիսակրետիններ, ինչպես նկարագրում է նրանց
== Կերպարներ ==
'''Բեռնարդ Մարքս''' ({{Lang-en|Bernard Marx}}), ալֆա-պլյուս կաստայի ներկայացուցիչ, հիմնոպեդիայի
'''Ջոն''' ({{Lang-en|John}}), Լինդայի և Թխսամեքենարանի տնօրենի անօրինական որդի, որը ծնվել է Ռեզերվացիայում։ Ջոնն («'''Վայրենի'''» կամ «'''պարոն Վայրենի'''», ինչպես նրան հաճախ դիմում են) օտար է համարվում ինչպես Ռեզերվացիայում, որտեղ բնիկները դեռ զբաղվում են ամուսնությամբ, բնական ծնունդով, ընտանեկան կյանքով և կրոնով, և իբր քաղաքակիրթ Համաշխարհային պետությունում, որի հիմքում ընկած են կայունության և երջանկության
'''Հելմհոլց Վաթսոն''' ({{Lang-en|Helmholtz Watson}}), ալֆա-պլյուս կաստայի ներկայացուցիչ, Էմոցիոմալ ինժեներինգի քոլեջի գրավիչ և հաջող դասախոս, Բեռնարդի ընկեր։ Նա իրեն չբավարարված է զգում`գրելով անվերջ քարոզչական ոտանավորներ, իսկ Համաշխարհային պետության խեղդող [[կոնֆորմիզմ]]ը և ֆիլիստինիզմը նրան վրդովեցնում
'''Լենայնա Քրաուն''' ({{Lang-en|Lenina Crowne}}), սիրուն և հայտնի կին, որը պատկանում է բետա կաստային և որպես բուժքույր աշխատում է մարդկանց արտադրության կոնվեյերում։ Հերոսուհու անունը հղում է [[Վլադիմիր Իլյիչ Լենին]]
'''Մուստաֆա Մոնդ''' ({{Lang-en|Mustapha Mond}}), Արևմտյան Եվրոպայի գլխավոր կառավարիչ, որը ղեկավարում է Իննամյան պատերազմից և Տնտեսական կոլապսից հետո առաջացած Համաշխարհային պետության տաս գոտիներից
'''Ֆանի Քրաուն''' ({{Lang-en|Fanny Crowne}}), Լենայնա Քրաունի ընկերուհին (նրանք նույն ազգանունն ունեն, քանի որ Համաշխարհային պետության մեջ թվով երկու միլիարդ մարդկանց համար ընդամենը տաս հազար ազգանուն էր օգտագործվում)։ Ֆանին բարձրաձայնում է իր կաստայի և հասարակության պայմանական արժեքների, մասնավորապես անկանոն սեռական վարքի կարևորության մասին։ Նա խորհուրդ է տալիս Լենայնային՝ ասելով, որ վերջինս պետք է ունենա մեկից ավելի տղամարդ, քանի որ անհեթեթ է կենտրոնանալ միայն մեկի
'''Հենրի Ֆոսթեր''' ({{Lang-en|Henry Foster}}), Լենինայի սիրահարներից մեկը, ալֆա կաստայի շարքային տղամարդ ներկայացուցիչ։ Մոտ չորս ամիս Լենայնան Հենրիից բացի ոչ մեկի հետ ֆիզիկական մտերմության մեջ չի եղել, և դա շատ անպատշաճ էր Համաշխարհային պետության չափանիշներով։ Հենրին իր գործընկերների հետ հաճախ է քննարկում Լենայնայի մարմինը։ Լենայնան հստակ առանձնացնում է Ֆոսթերին մնացածներից, ինչը շատ է զայրացնում Բեռնարդին։
Տող 119.
Հրապարակումից հետո Ռեբեկա Ուեսթը գնահատել է «Չքնաղ նոր աշխարհը» որպես «ամենակատարյալ վեպը, որը Հաքսլին երբևէ գրել է»<ref>''[[The Daily Telegraph]]'', 5 February 1932. Reprinted in Donald Watt, "Aldous Huxley: The Critical Heritage. London; Routledge, 2013 {{ISBN|1136209697}} (pp. 197–201).</ref>, իսկ Ջոզեֆ Նիդհեմը գովաբանել է այն որպես «պարոն Հաքսլիի հրաշալի գիրք»<ref>''Scrutiny'', May 1932 . Reprinted in Watt, (pp. 202–205).</ref>։ [[Բերտրան Ռասել]]ը նույնպես բարձր է գնահատել այն՝ ասելով, որ «պարոն Օլդոս Հաքսլին ցուցադրել է իր սովորական վարպետական ունակությունը «Չքնաղ նոր աշխարհում»<ref>''The New Leader'', 11 March 1932. Reprinted in Watt, (pp. 210–13).</ref>։
Սակայն վեպը նաև բացասական արձագանքներ է ստացել այլ ժամանակակից քննադատներից, թեև ավելի ուշ նրա աշխատանքն ընդունվել է<ref>Huxley, Aldous. ''Brave New World''. Harper Perennial Modern Classics; Reprint edition (17 October 2006), P.S. Edition, {{ISBN|978-0-06-085052-4}} — "About the Book." — "Too Far Ahead of Its Time? The Contemporary Response to ''Brave New World'' (1932)" p. 8-11</ref>
1935 թվականի մայիսի 4-ին Illustrated London News-ում հրապարակված հոդվածում [[Գիլբերտ Կիտ Չեսթերտոն]]ը բացատրել է, որ Հաքսլին ապստամբել է «ուտոպիաների դարաշրջանի» դեմ։ Մարդկության ապագայի մասին դատողությունների մեծ մասը մինչև 1914 թվականը հիմնվում էր այն թեզի վրա, որ մարդկությունը լուծելու է բոլոր տնտեսական և սոցիալական
{{քաղվածք|Ուտոպիաների դարաշրջանից հետո եկել է այն, ինչ մենք կարող ենք անվանել Ամերիկյան դար, որը տևել է այնքան ժամանակ, որքան Բումը։ Շատերին թվացել է, թե Ֆորդի կամ Մոնդի նման մարդիկ որոշել են սոցիալական հանելուկը և կապիտալիզմը դարձրել են համընդհանուր բարիք։ Բայց դա մեզ համար հարազատ չէր. այն հանդես է եկել կենսուրախ, կարելի է նաև ասել բացահայտ լավատեսությամբ, որը մեր անհոգ կամ բացասական լավատեսությունը չէր։ Այդ լավատեսության դերը մարդկանց պեսիմիզմի հասցնելու մեջ ավելի մեծ էր, քան վիկտորիանական արդարությունը կամ նույնիսկ վիկտորիանական ինքնարդարությունը։ Քանի որ անկումը ավելի շատ հիասթափություն է բերել, քան պատերազմը։ Նոր դառնությունն ու նոր տարակուսանքը հայտնվել են ամբողջ հասարակական կյանքում և արտացոլվել են ամբողջ գրականության և արվեստի մեջ։ Այն արհամարհել է ոչ միայն հին կապիտալիզմը, այլև հին սոցիալիզմը: «Չքնաղ նոր աշխարհն» ավելի շուտ հեղափոխություն է ուտոպիայի, քան վիկտորիայի դեմ։|[[Գիլբերտ Կիտ Չեսթերտոն]] (Մայիսի 4, 1935)<ref>G.K. Chesterton, review in ''The Illustrated London News'', 4 May 1935</ref>}}
Տող 130.
'''Վերադարձ դեպի չքնաղ նոր աշխարհ''' ({{Lang-en|Brave New World Revisited}}, Harper & Brothers, ԱՄՆ՝ 1958; Chatto & Windus, ՄԹ՝ 1959<ref>{{cite web |url=http://www.betweenthecovers.com/btc/item/60450 |title=Brave New World Revisited – HUXLEY, Aldous | Between the Covers Rare Books |publisher=Betweenthecovers.com |accessdate=1 June 2010 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110609233725/http://www.betweenthecovers.com/btc/item/60450 |archivedate=9 June 2011}}</ref>), ոչ գեղարվեստական աշխատություն, որը գրվել է Հաքսլիի կողմից «Չքնաղ նոր աշխարհ» վեպից գրեթե եռեսուն տարի անց։ Այս ստեղծագործության մեջ հեղինակը խորհում է, արյդո՞ք 1930-ական թվականներից ի վեր աշխարհը շարժվել է դեպի ապագա իր տեսլականով, թե իր տեսլականից հեռու։ Երբ Հաքսլին գրել է բնօրինակը վեպը, նա հավատում էր, որ դա ողջամիտ ենթադրություն է եղել այն մասին, թե որտեղ աշխարհը կարող է հասնել ապագայում։ «Վերադարձ դեպի չքնաղ նոր աշխարհ» աշխատության մեջ նա եկել է այն եզրակացության, որ աշխարհը դառնում է «Չքնաղ նոր աշխարհի» նման շատ ավելի արագ, քան նա ի սկզբանե ենթադրել է։
Հաքսլին վերլուծել է դրա պատճառները, ինչպիսիք են [[գերբնակեցում]]ը, ինչպես նաև բոլոր միջոցները, որոնցով կարելի է վերահսկել
Գրքի վերջին գլուխը կոչված է միջոցներ առաջարկել, որոնք հնարավոր կլիներ ձեռնարկել, որպեսզի կանխվեր [[ժողովրդավարություն]]ն [[Ամբողջատիրություն|ամբողջատեր]] աշխարհի վերածելու գործընթացը, որը նկարագրված է բնօրինակ՝ «Չքնաղ նոր աշխարհ»
== Գրաքննություն ==
Ամերիկյան գրադարանային ասոցիացիան «Չքնաղ նոր աշխարհը» տեղադրել է իր ամենախնդրահարույց գրքերի ցանկում<ref>{{cite web|url=http://www.ala.org/Template.cfm?Section=bbwlinks&Template=/ContentManagement/ContentDisplay.cfm&ContentID=85714|title=The 100 Most Frequently Challenged Books of 1990–2000|publisher=American Library Association|accessdate=27 July 2012}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.ala.org/bbooks/frequentlychallengedbooks/top10#2010|title=Top ten frequently challenged books lists of the 21st century|work=ala.org}}</ref>
*1932 թվականին գիրքն արգելվել է [[Իռլանդիա]]յում իր լեզվի, ինչպես նաև իբր հակաընտանեկան և հակակրոնական լինելու համար<ref>{{cite web|url=http://classiclit.about.com/od/bannedliteratur1/tp/aa_bannedbooks.htm|title=Banned Books|date=2 November 2009|publisher=Classiclit.about.com|accessdate=1 June 2010}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.pcc.edu/library/news/banned_books.html |title=Banned Books |publisher=pcc.edu |accessdate=11 June 2010 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100602184644/https://www.pcc.edu/library/news/banned_books.html |archivedate= 2 June 2010 }}</ref>։
*1965 թվականին [[Մերիլենդ]]ում անգլերենի ուսուցիչը հայտարարել է, որ իրեն հեռացրել են աշխատանքից այն բանի համար, որ նա աշակերտներին հանձնանարել է «Չքնաղ նոր աշխարհ» վեպը։ Ուսուցիչը դատի է տվել իր առաջին ուղղման իրավունքների խախտման մեղադրանքով, սակայն պարտվել է և գործը, և բողոքը<ref name="karolides2011_p472_1">{{cite book|title=120 Banned Books: Censorship Histories of World Literature|last2=Bald|first2=Margaret|last3=Sova|first3=Dawn B.|publisher=Checkmark Books|year=2011|isbn=978-0-8160-8232-2|edition=Second|page=472|quote=In 1965, a teacher of English in Maryland claimed that the local school board had violated his First Amendment rights by firing him after he assigned ''Brave New World'' as a required reading in his class. The district court ruled against the teacher in ''Parker v. Board of Education'', 237 F. Supp. 222 (D.Md) and refused his request for reinstatement in the teaching position. When the case was later heard by the circuit court, ''Parker v. Board of Education'', 348 F.2d 464 (4th Cir. 1965), the presiding judge affirmed the ruling of the lower court and included in the determination the opinion that the nontenured status of the teacher accounted for the firing and not the assignment of a particular book.|last1=Karolides|first1=Nicholas J.}}</ref>
*Գիրքը [[Հնդկաստան]]ում արգելվել է 1967 թվականին, երբ Հաքսլիին մեղադրել էին «պոռնոգրաֆ» լինելու մեջ<ref>{{cite book|title=Bare breasts and Bare Bottoms: Anatomy of Film Censorship in India|last=Sharma|first=Partap|publisher=Jaico Publishing House|year=1975|editor-last=Razdan|editor-first=C. K.|location=Bombay|pages=21–22}}</ref>։
*1980 թվականին այն տարբեր պատճառներով հեռացվել է [[Միսսուրի]] նահանգի Միլեր քաղաքի դասարաններից<ref>{{Cite web|last=Sakmann|first=Lindsay|title=LION: Banned Books Week: Banned BOOKS in the Library|url=https://library.albright.edu/c.php?g=117712&p=766842|access-date=2020-06-18|website=library.albright.edu|language=en}}</ref>։
== Ազդեցություն և մեղադրանքներ գրագողության մեջ ==
Անգլիացի գրող Ռոզա Մաքոլեյը 1918 թվականին հրատարակել է «Ինչն այն չէ։ Մարգարեական կատակերգություն» ({{Lang-en|What Not: A Prophetic Comedy}}) գիրքը։ Այն պատկերում է հակաուտոպիական ապագան, որտեղ մարդկանց խմբավորում են ինտելեկտով, կառավարությունը սահմանում է մտքի ուսուցում բոլոր քաղաքացիների համար, իսկ ծննդաբերությունը կարգավորվում է պետության կողմից<ref>{{cite web |url=https://qz.com/quartzy/1498891/the-pillars-of-science-fiction-are-two-writers-you-dont-know/|first=Ephrat|last=Livni|author-link=|title=A woman first wrote the prescient ideas Huxley and Orwell made famous|journal=Quartz|date=19 December 2018|access-date=28 October 2020}}</ref>
Ջորջ Օրուելը կարծում էր, որ «Չքնաղ նոր աշխարհը» մասամբ փոխառվել է ռուս հեղինակ [[Եվգենի Զամյատին]]ի 1921 թվականի «[[Մենք (վեպ)|Մենք]]» ({{Lang-ru|Мы}}) վեպից<ref>{{cite web |author-link=Ջորջ Օրուել |first=George |last=Orwell |url=http://www.orwelltoday.com/weorwellreview.shtml |title=Review |series=Tribune |date=4 January 1946 |website=Orwell Today}}</ref>։ Սակայն, Քրիստոֆեր Քոլինզին ուղղված նամակում Հաքսլին հայտնել է, որ գրել է «Չքնաղ նոր աշխարհը» «Մենք» վեպի մասին իմանալուց առաջ<ref name="Russell, p. 13">{{cite book |title=Zamiatin's We |last=Russell |first=Robert |publisher=Bristol Classical Press |year=1999 |isbn=978-1-85399-393-0 |location=Bristol |page=13}}</ref>։ Համաձայն այդ վեպի թարգմանիչ Նատաշա Ռենդելին՝ Օրուելի կարծիքով Հաքսլին ստում էր<ref name="NR1">{{cite news |url=http://www.wnyc.org/shows/lopate/2006/aug/18/underappreciated-literature-yevgeny-zamyatin/ |title=Leonard Lopate Show |date=18 August 2006 |publisher=WNYC |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20110405075001/http://www.wnyc.org/shows/lopate/2006/aug/18/underappreciated-literature-yevgeny-zamyatin/|archivedate=5 April 2011}} (radio interview with ''We'' translator Natasha Randall)</ref>։ [[Կուրտ Վոնեգութ]]ն ասել է, որ «Դաշնակահար» ({{Lang-en|Player Piano}}, 1952) ստեղծագործության սյուժեն նա «զվարճալիորեն գողացել է «Չքնաղ նոր աշխարհ» վեպի սյուժեից, որը զվարճալիորեն գողացվել է Եվգենի Զամյատինի «Մենք» վեպից»<ref>[[Playboy]] [http://www.playboy.com/magazine/interview_archive/kurt-vonnegut/kurt-vonnegut.html interview with Kurt Vonnegut, Jr.] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090210155908/http://www.playboy.com/magazine/interview_archive/kurt-vonnegut/kurt-vonnegut.html |date=10 February 2009 }}, July 1973.</ref>։
1982 թվականին լեհ հեղինակ Էնթոնի Սմուսկևիչը «Կախարդական խաղը» ({{Lang-pl|Zaczarowana gra}}) գիտաֆանտաստիկ վեպի իր վերլուծության մեջ [[Գրագողություն|գրագողության]] մեղադրանքներ է ներկայացրել Հաքսլիի դեմ։ Սմուսկյևիչը նմանություններ է ցույց տվել «Չքնաղ նոր աշխարհ» վեպի և լեհ հեղինակ Մեչիսլավ Սմոլարսկու ավելի վաղ հրատարակած «Լույսի քաղաքը» ({{Lang-pl|Miasto światłości}}, 1924) և «Պարոն Հեմիլթոնի հարսանեկան ճամփորդություն» ({{Lang-pl|Podróż poślubna pana Hamiltona}}, 1928) գիտաֆանտաստիկ վեպերի միջև<ref>{{cite book|title=Zaczarowana gra: zarys dziejów polskiej fantastyki naukowej|last=Smuszkiewicz|first=Antoni|publisher=Wydawn. Poznanskie|year=1982|location=Poznań|language=Polish|oclc=251929765}}{{Page needed|date=September 2010}}</ref>։ Հաքսլիին ուղղված բաց նամակի մեջ նա գրել է․ «Մեծ հեղինակի այս ստեղծագործությունը՝ ինչպես աշխարհի ընդհանուր պատկերի, այնպես էլ անհամար մանրամասների առումով, այնքան է այս երկու վեպի նման, որ, իմ կարծիքով, պատահական անալոգիա չի կարող լինել<ref>"Nowiny Literackie" 1948 No. 4, p 7</ref>»
Գրելով [[Բրիտանիկա հանրագիտարան]]ի համար, Քեյթ Լոնեսը նշում է «Չքնաղ նոր աշխարհ», «Կախարդական խաղը» գրքերի և այդ դարաշրջանի այլ վեպերի միջև, որոնք կարելի է դիտարկել որպես «ընդհանուր վախեր, որոնք կապված են տեխնոլոգիաների արագ զարգացման հետ, և 20-րդ դարի սկզբին տեխնիկյի առումով թերահավատների ընդհանուր զգացմունքներ»<ref>{{Britannica|78059|Brave New World|Kate Lohnes}}</ref>
==Ժառանգություն==
Տող 167.
*''Չքնաղ նոր աշխարհ'' (1998), Լեսլի Լիբմանի և Լարի Ուիլյամսի նկարահանած հեռուստաֆիլմ
*2009 թվականին հայտարարվել է թատերական ֆիլմի մշակման մասին՝ [[Ռիդլի Սքոթ]]ի և [[Լեոնարդո ԴիԿապրիո]]յի միջև համագործակցությամբ<ref>{{cite web|url=https://www.imdb.com/news/ni0919772/|title=Leonardo DiCaprio And Ridley Scott Team for 'Brave New World' Adaptation|publisher=Filmofilia|date=2009-08-09}}</ref>
===Հեռուստատեսություն===
{{main|Չքնաղ նոր աշխարհ (հեռուստասերիալ)}}
2015 թվականի մայիսին [[The Hollywood Reporter]]-ը հաղորդել է, որ [[Սթիվեն Սփիլբերգ]]ի Amblin Television կինոընկերությունը Syfy ծառայությանն է փոխանցելու «Չքնաղ նոր աշխարհ» նախագծի համար Լես Բոհեմի գրած (ադապտացրած) սցենարը<ref>{{cite web|url=http://www.hollywoodreporter.com/live-feed/syfy-brave-new-world-793603|title=Steven Spielberg's Amblin, Syfy Adapting Classic Novel 'Brave New World' (Exclusive) |last=Goldberg |first=Lesley |work=The Hollywood Reporter|date=2015-05-05}}</ref>
==Տես նաև==
Տող 207.
* [https://web.archive.org/web/20190609084641/http://www.yoism.org/?q=node%2F143 1957 թվականի հարցազրույցը Հաքսլիի հետ], որտեղ նա անդրադառնում է իր կյանքի աշխատանքին և «Չքնաղ նոր աշխարհ» վեպի իմաստին
* [http://somaweb.org/w/bioethics.html Օլդոս Հաքսլի։ Բիոէթիկա և վերարտադրողական խնդիրներ]
* [https://www.bbc.co.uk/programmes/b00jn8bc Օլդոս Հաքսլիի «Չքնաղ նոր աշխարհ»
* [https://web.archive.org/web/20161118070733/http://literapedia.wikispaces.com/Brave%2BNew%2BWorld Լիտերապեդիայում «Չքնաղ նոր աշխարհ» վեպի էջ]
* [https://www.nytimes.com/2018/11/14/opinion/pornography-sex-the-huxley-trap-.html Հաքսլիի ծուղակը] ([[Նյու Յորք Թայմս]]` Նոյեմբերի 14, 2018)
| |||