«Իրավահաջորդության ճգնաժամ Անգլիայում (1553)»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
Նոր էջ «'''Անգլիայում 1553 թվականի իրավահաջորդության ճգնաժամն''' առաջացել է բողոքական թ...»:
(Տարբերություն չկա)

15:26, 14 Դեկտեմբերի 2020-ի տարբերակ

Անգլիայում 1553 թվականի իրավահաջորդության ճգնաժամն առաջացել է բողոքական թագավոր Էդուարդ VI-ի և նրա ավագ քրոջ և ժառանգորդ կաթոլիկ Մարիայի միջև չլուծված անձնական և կրոնական հակամարտության պատճառով:

Մարիային գահաժառանգությունից հեռացնելու և նրան Թյուդորների կրտսեր ճյուղից բողոքական ժառանգորդով փոխարինելու գաղափարը, Էդուարդի մոտ ծագել է դեռևս 1552 թվականի դեկտեմբերին: 1553 թվականի հունիսին մահացու հիվանդ Էդուարդը, որը գտնվում էր ռեգենտ Ջոն Դադլիի ազդեցության տակ, իր իրավահաջորդ է նշանակել տասնվեցամյա Ջեյն Գրեյին՝ Հենրի VII-ի ծոռնուհուն` Ջոն Դադլիի հարսին: 1553 թվականի հուլիսի 6-ին Էդուարդը մահացել է, իսկ երեք օր անց գաղտնի խորհուրդը Ջեյն Գրեյին հայտարարել է Անգլիայի թագուհի: Մարիան, առաջ անցնելով Լոնդոնի իշխանությունների գործողություններից, փախել է Արևելյան Անգլիա, իրեն թագուհի է հռչակել և գլխավորել զինված ապստամբությունը։ Հուլիսի 13-ին, երբ Ջոն Դադլին անձամբ գլխավորել է Մարիայի դեմ ռազմական գործողությունը, նա հասցրել է մոբիլիզացնել մինչև վեց հազար զինված կողմնակիցների: Դադլին չի համարձակվել հարձակվել Ֆրամլինգեմի ամրոցում կենտրոնացած ապստամբների գերազանցող ուժերի վրա, հեռացել է Քեմբրիջի մոտ և դադարեցրել դիմադրությունը։ Ջեյն Գրեյի կողմնակիցների երկրորդական ուժերի գործողությունները ցամաքում և ծովում և արքայադուստր Եղիսաբեթ թագուհու ջոկատի գործողությունները հակամարտության ելքի վրա չեն ազդել: Հուլիսի 19-ին գաղտնի խորհուրդը պաշտոնանկ է արել Ջեյն Գրեյին և թագուհի հռչակել Մարիային։ Ջոն Դադլին հանձնվել է առանց կռվի, նրա դաշնակիցներն անցել են հաղթողների կողմը։ Օգոստոսի 3-ին Մարիա Տրիումֆալոն մտել է Լոնդոն և ընդունել երկրի կառավարումը: Անգլիայում սկսվել է կաթոլիկ կոնտրեֆորմացիայի հնգամյա շրջանը[1]:

Հուլիսյան ճգնաժամի անմիջական զոհ են դարձել դավաճանության համար մահապատժի ենթարկված Ջոն Դադլին, Թոմաս Փալմերը և Ջոն Գեյթսը[2]: Ջեյն Գրեյը, նրա ամուսինը և նրա հայրը մահապատժի են ենթարկվել կես տարի անց, Ուայեթի ապստամբության պարտությունից հետո։

Նախադրյալներ

Հենրի VIII-ը, որը ղեկավարում էր Անգլիան 1509-1547 թվականներին, ունեցել է երեք երեխա՝ կաթոլիկ հավատքի մեջ դաստիարակված Մարիան և բողոքական հավատքի մեջ դաստիարակված Ելիզավետան և Էդուարդը։ Հենրիխը երեք անգամ (1533, 1534 և 1543 թվականներին) վերաշարադրել է գահաժառանգության մասին օրենքը։ Ըստ վերջին՝ երրորդ օրենքի՝ Հենրիխի ժառանգորդը եղել է Էդուարդը, որին հաջորդաբար հաջորդել են Մարիան, Ելիզավետան և հույների ու քլիֆորդների ընտանիքներից Թյուդորների կողային ճյուղերի ժառանգները[3]: Հենրիխի մահից հետո իննամյա Էդուարդը թագավոր է դարձել 1543 թվականիի օրենքով, իսկ նրա ժառանգորդը եղել է Մարիան: Հենրիխի կտակով, մինչև Էդուարդի չափահասությունը` 1555 թվականը, երկիրը պետք է կառավարեր տասնվեց հոգուց բաղկացած ռեգենտի խորհուրդը[4]: Թագավորի կամքը սկզբից կոտրվել է, և խորհրդի փոխարեն երկրում իրական իշխանությունը գրավել են միանձնյա ռեգենտները՝ 1547-1549 թվականներին Էդվարդ Սեյմուրը, 1549-1553 թվականներին Ջոն Դադլին[4]:

Պատանիների արքայի հավանությամբ և՛ ռեգենտները, և՛ Քենթերբերիի արքեպիսկոպոս Թոմաս Քրանմերը ակտիվորեն վերակազմավորել են Անգլիայի եկեղեցին և արմատախիլ արել լատինական ծեսերը: Մարիամը, ընդհակառակը, հաստատակամորեն հավատարիմ է եղել կաթոլիկությանը և բացեիբաց բողոքել է բարեփոխումների դեմ: Իր վաղեմի ընկեր Սեյմուրի ռեժիմի հետ Մարիան հեշտությամբ է ապրել, բայց նրա իրավահաջորդ Ջոն Դուդլիից նա վախեցել է այնպես, ինչպես ժամանակին վախենում էր հորից[5], և նրան բացահայտ արհամարել է: Դադլին պատրաստ է եղել փոխզիջման, բայց Մարիամի համար հավատի հարցերում ցանկացած զիջում անընդունելի էր[6]: 1550 թվականի գարնանը անհնազանդ արքայադուստրը որոշել է փախչել երկրից։ Նրա զարմիկը և հոգևոր դաստիարակ Կառլոս V-ն օգնության է ուղարկել զինված Էսկադրային, սակայն վերջին պահին Մարիան փոշմանել է և մնացել Անգլիայում[7]: Էդուարդ քրոջը հետապնդել չի համարձակվել՝ սահմանափակվելով նրա խորհրդականների դեմ բռնաճնշումներով[8]:

1552 թվականի վերջին կամ 1553 թվականի սկզբին տասնհինգամյա թագավորը, որը մեծացել էր ինքնուրույն քաղաքականության մեջ[9], մտահղացել է Մարիային հեռացնել գահաժառանգությունից։ Նա չէր կարող թույլ տալ, որ իշխանության գա (թեկուզև հիպոթետիկ) կաթոլիկը, որը կարող է խաչ քաշել իր վարած բարեփոխմանը, երկիրը վերադարձնել պապության հոգևոր իշխանության տակ և պատրաստ է ցանկացած բռնաճնշումների Էդուարդի մերձավորների դեմ։ Էդուարդի երկրորդ հնարավոր դրդապատճառը կարող էր լինել հոր` Եկատերինա Արագոնացու (Մարիամի մայր) և Աննա Բոլեյնի (Եղիսաբեթի մայր) հետ ամուսնությունների «անօրինականության» նկատմամբ անհանդուրժողականությունը[10]: Երրորդը, Էդուարդը ինչպես և Հենրի VIII-ը, թույլ չի տվել իշխանության փոխանցումը կնոջը, միանգամայն գործնական պատճառով. կանայք վաղ թե ուշ ամուսնանում են և ընկնում իրենց ամուսինների ազդեցության տակ: Կարելի էր միայն օրինակ բերել չամուսնացած Մարիայի և Էլիզաբեթի ապագա ամուսինների ազդեցությունն նրանց քաղաքականության վրա[10]:

Ճգնաժամի վերազարթոնք

«Գահաժառանգության կարգադրություն» (1553 թվականի սկիզբ)

 
«Կարգադրության» առաջին հայտնի տեքստը, որն անձամբ գրել է Էդուարդը։ Inner Temple գրադարան, Լոնդոն

Էդուարդի ծրագրերի առաջին փաստագրական վկայությունը նրա «Գահաժառանգության մասին կարգադրությունն» է (անգլ.՝ My Deuise for the Succession): Պահպանված փաստաթուղթը սկզբից մինչև վերջ գրված է Էդուարդի ձեռքով, ֆիզիկապես առողջ մարդու ամուր ձեռագրով[11]: «Կարգադրության» անկատար, շփոթված լեզուն, Ըստ Դեյիդ Լոդսի, մատնում է դա կազմողի քաղաքական անհասունությունը[12]: Արդյոք դա Էդուարդի միանձնյա նախաձեռնությունն էր, թե նրա ստեղծմանը իր ներդրումն ունեցել է թագավորի դաստիարակ Ուիլյամ Թոմասը՝ հայտնի չէ[13][11]: «Կարգադրության» առաջին տեքստի կազմման ժամանակի մասին միասնական կարծիք չկա։ Վիլբեր Ջորդանը, Դեյվիդ Լոդսը[14], Լինդա Պորտերը, Ջերի Մակինտոշը և ժամանակակից այլ պատմաբաններ կարծում են, որ այն կազմվել է Էդուարդի կողմից՝ փետրվարից կամ 1553 թվականի հունվարից ոչ ուշ[15]: Սթենլի Բինդոֆի կարծիքով՝ այն կազմվել է մայիսի կեսերին՝ Ջեյն Գրեյի և Գիլֆորդ Դադլիի հարսանիքից առաջ[15]: Բոլոր մեկնաբանություններում «Կարգադրությունը» համարվում է ոչ թե մեռնող, այլ առողջ, կամ էլ ապաքինման հույս ունեցող թագավորի կամք[16]: Այն գաղտնի է մնացել ոչ միայն Մարիամից և Եղիսաբեթից, այլև Ջոն Դադլիից մինչև 1553 թվականի հունիսի սկիզբը[14]: Հավանաբար, Էդուարդը հասկանում էր, որ իր առաջարկը հակասում էր հոր կամքին և սովորույթին (Պլանտագենետների և Թյուդորների դինաստիային իշխանությունը միշտ փոխանցվել է տղամարդկանց գծով), և չի համարձակվել այն քննարկել նույնիսկ մերձավոր կողմնակիցների հետ[17]:

«Կարգադրության» էությունը գահի նկատմամբ առաջնահերթ իրավունքի փոխանցումն էր դեռևս չծնված որդիներին՝ Լեդի Ֆրենսիս Գրեյին, իսկ դրանից հետո՝ նրա չամուսնացած դստեր՝ Ջեյն Գրեյի դեռևս չծնված որդիներին[18]: Հենրի VII-ի կրտսեր դստեր ժառանգների ընտրությունը բացատրվում էր պարզությամբ. սալիկյան օրենքին նա չէր կարող հետևել, Թյուդորների ցեղի տղամարդկանց սակավության պատճառով[17]: Միակ այդպիսի տղամարդը՝ ութամյա Հենրի Ստյուարտն էր, ով կաթոլիկ էր, որն էլ ուստի անընդունելի է[19][20]: Պլանտագենետների տոհմի տղամարդիկ նույնպես անընդունելի էին. Էդվարդ Քորթնին ամբողջ գիտակից կյանքը անցկացրել է Թաուերում, կարդինալ Պոուլը և նրա եղբայրները կաթոլիկներ և քաղաքական գործիչներ էին[21]: Քննությունից հանելով Պլանտագենետների, Հենրի VII-ի ավագ դստեր Մարգարիտայի (շոտլանդացի Ստյուարտներ) և նրա որդու (քույրերի՝ Մարիա և Եղիսաբեթ) ժառանգներին, Էդուարդը ստիպված է եղել ընտրել Հենրի VII-ի կրտսեր դստեր ժառանգներից[19]: Տյուդորների այս ճյուղում տղամարդ սերունդներ չեն եղել, իսկ որդեծնության տարիքի կանանցից ավագը Մարիա Ֆրենսիս Գրեյի երեսնամյա դուստրն էր[22]: Եթե Ֆրենսիսը չկարողանար երեխա ունենալ, դա կկարողանար անել Ֆրենսիսի ավագ դուստրը՝ Ջեյնը։ Նա երիտասարդ էր, առողջ ու դաստիարակված բողոքական հավատով, իսկ նրա մյուս հատկանիշները ոչ մի նշանակություն չունեին։ Ջեյն Գրեյը ընդամենը ժամանակավոր գործիք էր վերարտադրության համար։ Էդուարդի սեփական երեխաների համար Ջեյնի և նրա սերնդի կարիքն ինքնըստինքյան վերանում էր[11]:

Թագավորի հիվանդությունը (փետրվար-հունիս 1553)

1553 թվականի փետրվարի 6-ին[15] Էդուարդը հիվանդացել է: Երկու շաբաթ անկողնային ռեժիմից հետո նա, դեռ լիովին առողջ, հանրությանը ներկայացել է փետրվարի 21-ին[15]: Նրա հիվանդությունն անհանգստություն չէր առաջացնում. նա համարվում էր ուժեղ, առողջ դեռահաս։ Կառավարությունը գործել է սովորական ռեժիմով։ Նշանակված ժամկետում՝ մարտի 1-ին, Լոնդոնում հավաքվել է խորհրդարանը՝ քննարկելու արտահերթ հարկի գանձման կարգը[23]: Մարտի 31-ին Էդուարդն այցելել է խորհրդարան, որպեսզի երկարացնի իր նստաշրջանը[15]: Ապրիլի 11-ին[15], հասարակության մեջ կարճ ժամանակով հայտնվելուց հետո Էդուարդը հեռացել է Գրինվիչի քաղաքամերձ պալատ[24][15]: Հիվանդության ընթացքը, որը հավանաբար եղել է 1553 թվականի ապրիլ ամսին, հաստատապես հայտնի չէ: Հավանաբար, ամսվա երկրորդ կեսին Էդուարդը թեթևություն է զգացել, բայց արդեն մայիսի 7-ին նա այնքան թույլ է եղել, որ անգամ չի կարողացել ընդունել Ֆրանսիայի դեսպանին[15]: Մայիսի 12-ին բժիշկները Էդուարդի մոտ հայտնաբերել են թոքի թարախային ուռուցք[25]: Լոնդոնում լուրեր են տարածվել, բայց արիստոկրատներն ու դիվանագետները անհանգստության առիթ չեն տեսել։ Մայիսի 17-ին թագավորին այցելած դեսպանների կարծիքով՝ նրա կյանքին վտանգ չի սպառնում[24][26]:

Այդ ժամանակ, 1553 թվականի ապրիլ-մայիս ամիսներին, ռեգենտ Ջոն Դադլին հոգացել է իր ընտանիքի երկու հարսանիքների մասին: Նա իր դստերը՝ Քեթրինին, կապել է Հենրի Գաստինգսի՝ Կոմս Հանթինգդոնի ժառանգորդի հետ, իսկ Գիլֆորդի որդուն՝ Ջեյն Գրեյի հետ (նրա քույրը՝ Եկատերինան, նույն ժամանակ ամուսնացել է Հենրի Հերբերտի հետ[27]): Գիլֆորդի և Ջեյնի հարսանիքը տեղի է ունեցել մայիսի 21-ին։ Դեսպան Կարլա V Յան Սխեյվեն առաջինն էր հաշվարկել համադրությունը և հունիսի 12-ին[14] կայսրին զեկուցել է, որ Դադլին գործը տանում է դեպի բռնի հեղաշրջում՝ Ջեյն Գրեյի գահը բարձրացնելու նպատակով։ Հավանական է, որ սխեման կանխակալել է իրադարձությունների զարգացումը և ռեգենտին վերագրել դեռևս չձևակերպված պլաններ[24]: Ջեյն Գրեյի և Գիլֆորդ Դադլիի միջև ամուսնությունը նրա հոր համար առաջնային նպատակ չի եղել։ Դադլին պատրաստվել է Գիլֆորդին հանձնել Մարգարիտա Քլիֆորդի համար, սակայն Քլիֆորդների ընտանիքը հրաժարվել է ամուսնացնել նրա հետ, և այդ ժամանակ Դադլին համաձայնության է եկել հույների ընտանիքի հետ[24]: Դադլին զինված ապստամբությունը բարձրացնելու համար չի նախապատրաստվել, իսկ Մարիային գահակալությունից հեռացնելու օրինական միջոցները հայտնվել էին միայն հունիսին։ Մինչև հունիսի սկիզբը Դադլին, որը շահագրգռված էր թագավորի ապաքինմամբ, հույս ուներ, որ ավելի լավ կլինի։ Նա հիվանդի մահճակալի մոտ կոչ է արել բժիշկներին և փորձել է օգտագործել այն ժամանակ հայտնի բոլոր դեղամիջոցները և բուժման եղանակները, ինչը հասարակության մեջ Էդուարդի դիտավորյալ թունավորման մասին լուրեր է առաջացրել[14]:

Մայիսի 28-ին հիվանդության ընթացքում բեկում է տեղի ունեցել։ Էդուարդի մոտ առաջացել են սեպսիսի և երիկամային անբավարարության նշաններ, նրան տանջել են մշտական ցավերը, նա կարճ ժամանակ անց քնել է միայն օպիատների ընդունումից հետո[28][29]: Բժիշկներին տեղեկացրել են, որ հիվանդին մնացել է մի քանի շաբաթ ապրելու: Թագավորը, որը դեռ պարզ գիտակցության մեջ է եղել, գիտակցելով իր մահը շտապել է ավարտել երկրային գործերը[28]: Մայիսի 28-ից հունիսի 11-ն ընկած ժամանակահատվածում նա իր մոտ է կանչել Ջոն Դադլիին և ընթացք տվել «Գահաժառանգության կարգադրությանը»[30]: Թագավորի գաղտնի նպատակները հաջողությամբ համընկել են ռեգենտի գաղտնի վախերի հետ. Մարիամի համար ատելի ռեֆորմացիայի մարմնավորում դարձած Դադլին անհիմն կերպով համարել է, որ իշխանության գալով Մարիամը ֆիզիկապես ոչնչացնում է թե իրեն, թե իր ցեղին[31][32]: Դադլին ակտիվորեն ձեռնամուխ է եղել թագավորական նախագծի առաջխաղացմանը[33][14], հավանաբար, հենց նրա նախաձեռնությամբ ստեղծվել է «Կարգադրության» երկրորդ խմբագրությունը, որը նույնպես Էդուարդը իր ձեռքով է գրել, կարևոր փոփոխություն է մտցվել՝ «Ջեյն Գրեյի ժառանգների» փոխարինումը «Ջեյն Գրեյով և նրա ժառանգներով»[29]:

Հողի գործարք (1552 թվականի նոյեմբերից 1553 թվականի մայիս)

 
Ֆրամլինգհեմ ամրոց: 2005 թվականի լուսանկար

1547 թվականին Հենրի VIII-ի մահվանից հետո Մարիան դարձել է Արևելյան Անգլիայի խոշորագույն հողատերը. հոր կտակի համաձայն՝ նա 32 կալվածք է ստացել Նորֆոլքում, Սուֆոլքում և Էսսեքսում[34]: Մարիան ժառանգության հետ միասին կյանքում առաջին անգամ ստացել է տեղի ազնվականներից և հասարակ հաճախորդներից կազմված «երկրի վրա» աջակցության մեծ խումբը: 1552 թվականի նոյեմբեր-դեկտեմբեր ամիսներին Գաղտնի խորհուրդը Մարիամին առաջարկել է իր կալվածքների մի մասը փոխանակել թագաժառանգ հողերի հետ, իբր թագավորական գույքի համախմբման և դրանից եկամուտների հավաքագրման նպատակով[35]: Գործարքն ավարտվել է կես տարի անց՝ 1553 թվականի ապրիլ-մայիս ամիսներին։ Մարիան ափամերձ կալվածքները Էսսեքսի թագավորին հանձնելուց հետո ստացել է ավելի մեծ տարածք ու ավելի եկամտաբեր հողեր և հաջողությամբ «կլորացրել» է երկրի ներսում իր ունեցվածքը: Նրան են ժառանգվել Հարթֆորդ թագավորական դղյակը և Ֆրամլինգեմ ամրոցը, որը դեռ վերջերս պատկանել է հանքատեր Թոմաս Հովարդին[36]: Հենց Ֆրամլինգեմում՝ 1553 թվականի հուլիսին, տեղի են ունեցել Մարիայի` Ջեյն Գրեյի դեմ ապստամբության հիմնական գործողությունները:

Թագավորի այս անշահավետ գործարքի իմաստը, որով Մարիային է հանձնել կարևոր ռազմակայանը, մնում է առեղծված: Առաջարկվող վարկածներից ոչ մեկը հուսալի ապացույցներ չունի: Դեվիդ Ռոդսի ենթադրությամբ՝ Էդուարդը ցանկացել է կանխել Մարիայի՝ արտասահման փախչելու փորձերը՝ նրան զրկելով դեպի ծով ելքից[37]: Կան կարծիքներ, որ փոխանակության հետևում կանգնած էին Լոնդոնի ազնվականները, որոնք սպասում էին Մարիամի իշխանության մոտալուտ գալուն և փորձում էին նախապես գնել նրա դիրքը: Ըստ Ջերի Մակինտոշի վարկածի՝ այդ գործարքը կարող էր Մարիային գաղտնի վճար լինել ժառանգական իրավունքներից հրաժարվելու համար[38], սակայն պատմաբանները գրեթե միաձայն կարծում են, որ Մարիան նվիրված չի եղել Էդուարդի և Դադլիի ծրագրերին և երբեք չի համաձայնել գահաժառանգությունից հրաժարվելուն[39][40]: Նա այդ ծրագրերի մասին իմացել է կամ կասկածել 1553 թվականի հունիսի վերջին, երբ գահաժառանգության մասին թագավորական արտոնագրի քննարկմանն արդեն ներգրավվել է ազնվականների, դատավորների և դիվանագետների լայն շրջանակ[41]:

«Գահաժառանգության հռչակագիր» (1553 թվականի հունիս)

Գահաժառանգության կարգը փոխելու համար թագավորի մեկ կամքը բավարար չէր։ Էդուրադն այն պետք է հաստատեր երկու հնարավոր ընթացակարգերից մեկով՝ կամ խորհրդարանում օրենքի հավանություն ստանալ, կամ թագավորական արտոնագրին հավանություն տալ (անգլ.՝ letters patent) Գաղտնի խորհրդի, բարձրագույն հոգեւորականության և գերագույն դատավորների կողմից[42] հետագա վավերացումը խորհրդարանում[43]: Խորհրդարանական լսումները ժամանակ էին պահանջում, որը Էդուարդն արդեն չուներ, և կհանգեցներ անցանկալի հրապարակման, ուստի թագավորն ու Դադլին գնացին երկրորդ ճանապարհով[42]: Հունիսի 11-ին Էդուարդը կոչ է արել գերագույն դատավորներին՝ «Կարգադրության» հերթական, երրորդ խմբագրությանը նախնական հավանություն տալու համար[29]: Դատավորները պետք է խմբագրեին տեքստը, միաձայն հաստատեին այն և վերջնական, չորրորդ խմբագրությունը փոխանցեին թագավորի հաստատմանը ։ Սակայն հունիսի 12-ին թագավորի մոտ կայացած խորհրդակցության ժամանակ գերագույն դատավոր Էդվարդ Մոնթեգյուն վճռականորեն հրաժարվել է հաստատել նախագիծը և Դադլիին մեղադրել է պետական դավաճանության մեջ[44]: Դադլին պատասխանել է հակընդդեմ մեղադրանքներով, վեճը գրեթե ավարտվել է զինված բախումով[44]: Արդյունքում՝ հունիսի 15-16-ը դատավորները կազմել են մինչ այդ չտեսնված իրավաբանական փաստաթուղթ՝ և կտակ, և թագավորական արտոնագիր, և միաժամանակ հրապարակային մանիֆեստ[45]:

Մինչ այս պահը Գաղտնի խորհուրդը, որը ոչնչացվում էր կուսակցական շահերով, գահաժառանգության մասին միասնական կարծիք չուներ, բայց թագավորական նախագծին սատարելու մասին լուրը դատավորների կողմից արմատապես փոխեց ուժերի հարաբերակցությունը. այժմ միայն քչերն էին համարձակվում ընդդիմանալ թագավորի կամքին[44]: Դադլին կաշառքներով և սպառնալիքներով համոզեց տատանվողներին, և հունիսի 18-ին Խորհուրդը համաձայնության եկավ[46]: Թոմաս Կրանմերը և Ուիլյամ Սեսիլը, որոնք մինչ այդ դեմ էին, հրաժարվել են պայքարից և միացել են Խորհրդի մեծամասնությանը[47]: Հունիսի 21-ին Էդուարդը ստորագրել է չորրորդ խմբագրության չիստովիկը, արդեն հաջորդ օրը Դադլին հավաքել է տիտղոսակիր ազնվականության և բարձրագույն հոգևորականության բավականաչափ ստորագրություններ[48]: Ընդամենը «Գահաժառանգության մասին հռչակագիրը» ստորագրել է 102 մարդ. առաջինը, որպես բարձրագույն հոգևորական, Կրանմերն է, վերջինը, արդեն Էդուարդի մահից հետո, Լոնդոնի քաղաքային կորպորացիայի օլդերմենները[49]: Հասնելով թագավորական արտոնագրի պնդմանը՝ Դադլին չի համարձակվել հրապարակավ ասել այն։ Այս որոշումը, որի դրդապատճառների մասին կարելի է միայն գուշակել, սխալ էր. նահանգի կրիտիկական պահին, որը համարվում էր Մարիամի օրինական ժառանգորդը, հրաժարվել են աջակցել Ջեյն Գրեյին[50]:

Ջեյն Գրեյ (1553 թվականի հուլիս)

 
Ջեյն Գրեյ

Էդուարդ VI-ը մահացել է հուլիսի 6-ի երեկոյան ժամը 9-ի սահմաններում։ Ջեյն Գրեյը, որն այն ժամանակ ապրում էր Չելսի քաղաքից դուրս, անհայտ էր մնացել հանգուցյալ թագավորի և Գաղտնի խորհրդովդուարդ VI-ի որոշման մասին, մահացել է հուլիսի 6-ի երեկոյան ժամը 9-ին: Ջեյն Գրեյը, որն այդ ժամանակ քաղաքից դուրս էր ապրում Չելսիում, անտեղյակ էր հանգուցյալ թագավորի և Գաղտնի խորհրդի որոշման մասին[51]: Ըստ Ջեյնի ցուցմունքների, 1553 թվականի օգոստոսին կալանքի տակ եղած տվյալների, հունիսի 19-ին նա ստացել է Էդուարդի ընտրության մասին առաջին ոչ պաշտոնական նախազգուշացումը և այն լուրջ չի համարել[52]: Հուլիսի 9-ին նա տարօրինակ օրակարգ է ստացել Սայոն Հաուս-Ջոն Դադլիի կիսակառույց պալատ ներկայանալու Գաղտնի խորհրդին[52]: Այնտեղ, երկար սպասումից հետո, նրան դիմավորել են Ջոն Դուդլին, Ֆրենսիս Գաստինգսը, Ուիլյամ Հերբերտը, Ուիլյամ Պարրը և Հենրի Ֆիցալանը[52]: Ազնվականները Ջեյն Գրեյին հայտնել են թագավորի մահվան և այն մասին, որ իր կամքին համապատասխան նա պետք է ընդունի Անգլիայի թագը[52]: Հաջորդ օրը՝ հուլիսի 10-ին, գլաշատաիններն առաջին անգամ Լոնդոնին հայտարարել են գահաժառանգության կարգի փոփոխության մասին, իսկ Ջեյն Գրեյը արդեն որպես թագուհի Սայոն-հաուսից տեղափոխվել է Թաուերի թագավորական հանգույցներում ժամանակավոր նստավայր[53]:

Լոնդոնցիներն անտարբեր են ընդունել փոփոխությունները։ Մինչև հուլիսի 13-ը ներառյալ քաղաքը հանգիստ էր. նոր ռեժիմի դեմ բացահայտ բողոքող միակ մարդը՝ Գիլբերտ Փոթերը, դատապարտվել էր ականջները կտրելու համար[54]: Լոնդոնում հայտնվել են Մարիայի օգտին առաջին գովազդները հուլիսի 13[55] կամ 16[56], առաջին հրապարակային պաստառները՝ հուլիսի 18-ին[56]: Արևելյան Անգլիայի քաղաքային խորհուրդներում կարծիքները բաժանվել են, սակայն խոշորագույն քաղաքները սկզբում աջակցել են Ջեյն Գրեյին[57]:

  1. Lee, 2006, էջ 62: «The reign of Mary has been traditionally associated almost entirely with the Counter Reformation, in practice, however, there was a strong element of the Catholic Reformation»
  2. Loades, 1996, էջ 271: «the three who died on 22 August were the only direct victims of a failed coup»
  3. Ives, 2009, էջ Figure 2
  4. 4,0 4,1 Lee, 2006, էջ 24
  5. Porter, 2010, էջ 3082
  6. Porter, 2010, էջեր 3102—3114, 3171—3175
  7. Porter, 2010, էջեր 3128—3215
  8. Porter, 2010, էջեր 3364—3380
  9. Loades, 1996, էջ 234
  10. 10,0 10,1 Loades, 1996, էջ 232
  11. 11,0 11,1 11,2 Loades, 1996, էջ 231
  12. Loades, 1996, էջեր 231, 233
  13. Porter, 2010, էջ 3473
  14. 14,0 14,1 14,2 14,3 14,4 Loades, 2004, էջ 121
  15. 15,0 15,1 15,2 15,3 15,4 15,5 15,6 15,7 Ives, 2009, էջ 138
  16. Ives, 2009, էջեր 139, 140
  17. 17,0 17,1 Loades, 1996, էջ 233
  18. Porter, 2010, էջ 3484
  19. 19,0 19,1 Porter, 2010, էջ 3490
  20. Ives, 2009, էջ 141
  21. Ives, 2009, էջեր 139—141
  22. Porter, 2010, էջ 3507
  23. Loades, 1996, էջ 230
  24. 24,0 24,1 24,2 24,3 Loades, 1996, էջ 238
  25. Ives, 2009, էջ 139
  26. Ives, 2009, էջեր 138—139
  27. Ives, 2009, էջ 153
  28. 28,0 28,1 Porter, 2010, էջ 3461
  29. 29,0 29,1 29,2 Ives, 2009, էջ 145
  30. Ives, 2009, էջ 155
  31. Lee, 2006, էջ 25: «If the succession were to pass to Mary Tudor, all of Northumberland’s religious reforms would be in jeopardy and his life would be in deadly danger»
  32. Ives, 2009, էջ 107
  33. Porter, 2010, էջ 3501
  34. Porter, 2010, էջեր 2752—2761
  35. McIntosh, 2009, гл. 4, пар. 5
  36. McIntosh, 2009, гл. 4, пар. 4, 9, 12, 19
  37. McIntosh, 2009, гл. 4, пар. 6
  38. McIntosh, 2009, гл. 4, пар. 25, 33
  39. Ives, 2009, էջ 172
  40. McIntosh, 2009, гл. 4
  41. Porter, 2010, էջեր 3586—3597
  42. 42,0 42,1 Porter, 2010, էջ 3516
  43. Hunt, A. The Drama of Coronation. — Cambridge University Press, 2010. — P. 113—114. — ISBN 9781139474665
  44. 44,0 44,1 44,2 Porter, 2010, էջ 3522
  45. Ives, 2009, էջ 146
  46. Ives, 2009, էջ 161
  47. Ives, 2009, էջեր 162—164
  48. Ives, 2009, էջ 165
  49. Ives, 2009, էջեր 137, 165
  50. Ives, 2009, էջ 168
  51. Ives, 2009, էջ 186
  52. 52,0 52,1 52,2 52,3 Ives, 2009, էջ 187
  53. Ives, 2009, էջեր 1, 188. Здания королевских покоев, примыкавшие с юга к Белой башне Тауэра, не сохранились.
  54. Ives, 2009, էջեր 193—194
  55. Porter, 2010, էջ 3924
  56. 56,0 56,1 Ives, 2009, էջ 194
  57. Loades, 1996, էջ 260