«Մոհամմադ Ռեզա Փահլավի»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Մոհամմադ Ռեզա Փահլավի''' ({{ԱԾ}}), [[Իրան]]ի [[շահ]] 1941-1979 թվականներին։ [[Փահլավիների հարստություն|Փահլավիների դինաստիայից]]։ Հոր՝ [[Ռեզե-Շահ Փահլավի]]ի հրաժարականից հետո հռչակվել է Իրանի շահ։Իրանիշահ։ Իրանի երեսունհինգերորդ և վերջին շահ: Իշխել է 1941-1979 թվականներին <ref name="ReferenceA">Iranian Chamber Society. History of Iran. Mohammad Reza Shah Pahlavi.</ref>: Շահը փորձել է հրաժարվել իսլամական մի շարք ավանդույթներից, նույնիսկ մտցրեց թվագրություն ոչ թե սկսած [[հիջրա]]յից, այլ [[Աքեմենյանների կայսրություն|Աքեմենյանների դինաստիայի]] սկզբից (Քրիստոսի ծննդից առաջ 1976 թվականիից, ավելի վաղ հաշվում էին հիջրայի 1355 թվականից , հռչակվեց շահական իշխանության 2535 -րդ տարին), սակայն շուտով ստիպված եղավ հրաժարվել այդ ժողովրդականություն չվայելովչվայելող այդ նորարարությունընորարարությունից: 1973 թվականին Իրանում հաստատվեց ամբողջատիրական, միակուսակցական համակարգ, բոլոր քաղաքացիներին հրամայվեց ընդգրկվել իշխող կուսակցության մեջ, իսկ մյուս բոլոր հասարակական միավորումները արգելվեցին, անգամ մտցվեց գաղտնի ոստիկանություն: 1979 թվականի [[Իրանի իսլամական հեղափոխություն|Իսլամական հեղափոխությամբ]] գահընկեց եղավ շահը, ով ստիպված եղավ լքել երկիրը և մահացավ հաջորդ տարի վտարանդիության մեջ [[Կահիրե]]ում: Վերջին շահերի բարեփոխումների դեմ իշխանության եեկան իսլամական [[Ֆունդամենտալիզմ|ֆունդամենտալիստները]]՝ [[Ռուհոլլա Խոմեինի|Այաթոլլահ Խոմեինու]] գլխավորությամբ:

Մոհամմադ Ռեզան ծնվել է 1919 թվականի հոկտեմբերի 26-ին Թեհրանում, գնդապետ Ռեզա խանի ընտանիքում, ով այդ ժամանակ Պարսկական կազակական դիվիզիայի, իսկ հետագայում Իրանի զինված ուժերի գլխավոր հրամանատար, ապա զինվորական նախարարն ու վարչապետն էր: 1925 թվականի վերջին Ռեզա-խանը գահընկեց արեց Ահմեդ շահ Ղաջարին և իրեն հռչակեց Իրանի շահ,շահ՝ իր հարստության համար ընդունելով ''Փահլավի'' ազգանունը:

1925-1930 թվականներին Մոհամմադ Ռեզա Փահլավին սովերելսովորել է Պարսկական կադետական կորպուսում, հետո Շվեյցարիայում Institut Le Rosey դպրոց-պանսիոնատում, 1936-1938 թվականներին Թեհրանի սպայական ինստիտուտում<ref name="ReferenceA"/>:

1941 թվականի սեպտեմբերին,սեպտեմբերին՝ սովետական և բրիտանական զորքերի կողմից Իրանի օկուպացիայից և հոր՝ Ռեզա Փահլավիի գահընկեցություննից ու վտարումից հետո, Մոհամմադ Ռեզա Փահլավին հռչակվեց Իրանի շահնշահ և իշխանությունների հետ ցանկություն հայտնեց դաշնակցել [[Մեծ Բրիտանիա]]յի և [[ԽՍՀՄ|ԽՍՀՄ-ի]] հետ՝ 1942 թվականին նրանց հետ կնքելով դաշնակցային պայմանագիր: 1943 թվականի սեպտմեբերի 9-ին շահը իր հրամանով պատերազմ հայտարարեց [[նացիստական Գերմանիա]]յին: 1946 թվականին խորհրդային զորքերը դուրս բերվեցին [[Իրան]]ի հյուսիսից:

Սկզբում շահը քիչ էր խառնվում երկրի կառավարմանը, կառավարությունը ենթակա էր մեջլիսին: Ինքը շահը համարվում էր անփորձ և անվճռական իշխող: Իրավիճակը փոխվեց 1949 թվականի փետրվարի 4-ին շահի նկատմամբ կատարված անհաջող մահափորձից հետո: [[Թեհրանի համալսարանումհամալսարան]]ում պաշտոնական արարողության ժամանակ երեք մետր հեռավորությունից նրա վրա կրակեց Ֆահր-Արայը, սակայն շահը միայն թեթևակի վիրավորվեց թշիցայտից: Ֆահր-Արայը սպանվեց գործողության վայրում: Իրանում մտցվեց ռազմական դրություն: Իրանի ժողովրդական կուսակցությունը, որին հարում էր հանցագործը, հայտարարվեց օրենքից դուրս, հետաքննություն սկսվեց ընդիմադիր գործիչների նկատմամբ: 1949 թվականին Սահմանադիր ժողովը հավանություն տվեց սահմանադրական փոփոխություններին՝երկրիփոփոխություններին՝ երկրի կառավարման գործում շահին տրամադրելով լայն լիազորություններ՝ մեջլիսը լուծարելու իրավունքը ներառյալ:

== Քաղաքական ճգնաժամ Իրանում: 1950 ական թվականների սկիզբ==