Վիքիպեդիա

«Պատճառագիտություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
այս հոդվածն ավելի վաղ է ստեղծվել
Պիտակներ՝ Վերահղման վերացում Հետ շրջել
No edit summary
Տող 1.
'''Պատճառագիտություն,''' էտիոլոգիա<ref>{{Cite web|url=https://hy.wikisource.org/wiki/%D4%B7%D5%BB:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%8D%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6_(Soviet_Armenian_Encyclopedia)_9.djvu/157|title=Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 9.djvu/157 — Վիքիդարան|website=hy.wikisource.org|accessdate=2020-12-01}}</ref> (αἰτία — «պատճառ» + λόγος — «խոսք, ուսուցում»), [[Ախտաբանություն|ախտաբանության]] բաժին, ուսումնասիրում է հիվանդությունների առաջացման պատճառները։ Մի շարք հիվանդությունների (օրինակ՝ վարակիչ և մակաբուծական) համար հաստատվել են առանձնահատուկ պատճառագիտական գործոններ, հայտնի է, որ տուբերկուլոզի հարուցիչը [[Միկոբակտերիա|միկոբակտերիան]] է, եռօրյա [[Մալարիա|մալարիայինը]]՝ պլազմոդիումը, որոնք մարդու օրգանիզմում երբեք այլ հիվանդություն չեն առաջացնում։
{{անվանափոխություն|երկու հոդված նույն բանի մասին}}
[[Պատկեր:Bacillus anthracis Gram.jpg|right|200px]]
'''Էթիոլոգիա''', [[ախտաբանական ֆիզիոլոգիա]]յի բաժին, որն ուսումնասիրվում են ախտաբանական գործընթացների, հիվանդությունների առաջացման պատճառները և պայմանները։ Էթիոլոգիա ծագել է ''aitia''՝ պատճառ և ''logos''՝ գիտություն (էթիոլոգիա՝ պատճառաբանություն)։
 
Պատճառագիտական այլ բնույթի փոխհարաբերության օրինակ է սպիտակ ստաֆիլոկոկը, որն առաջացնում է ձգձգվող սեպտիկ [[Էնդոկարդիտ|ներսրտենաբորբ]], ինչպես նաև այլ հիվանդություններ (օրինակ [[Ֆուրունկուլ|մկնոռ]] կամ [[թոքաբորբ]])։ Ձգձգվող սեպտիկ ներսրտենաբորբը կարող է առաջանալ նաև տարբեր մանրէներով (օրինակ՝ կանաչ [[Ստրեպտոկոկներ|ստրեպտոկոկով]])։ Պատճառագիտական այդպիսի փոխհարաբերությունն անվանվում է ոչ առանձնահատուկ։ Պատճառագիտական գործոնի մասնակցությունը սովորաբար անհրաժեշտ, սակայն անբավարար պայման է հիվանդության առաջացման համար։ Հիվանդությունը զարգանում է միայն օրգանիզմի որոշակի ընկալունակության առկայության պայմաններում։ Տուբերկուլոզային միկրոբակտերիաներն ընկնում են մարդկանց մեծամասնության օրգանիզմ, սակայն հիվանդանում են առանձին մարդիկ։ Տուբերկուլոզի առաջացումը, տեղադրությունը, հիվանդության ծանրության աստիճանը նշանակալից չափով որոշվում է տվյալ մարդու օրգանիզմի ռեակտիվությամբ։ Բժշկությանը ստույգ հայտնի հիվանդությունների պատճառների թվին են պատկանում ոչ միայն վիրուսները, մանրէները, այլև վնասվածքներ առաջացնող ֆիզիկական (նաև ճառագայթներ), քիմիական գործոնները ևն։ Անհամեմատ բարդ է ժառանգական գործոնների պատճառագիտական դերը, որոնք պարփակված են օրգանիզմում՝ բջջային և մոլեկուլային կառուցվածքների մակարդակով։ ժառանգական հիվանդությունների հիմքում ընկած գենետիկական տեղեկատվությունների աղավաղումը նույնպես կարելի է դասել և՛ պատճառագիտության, և՛ հիվանդության զարգացման մեխանիզմների (այսինքն [[Ախտածնություն|ախտածնության]]) շարքը։ ժառանգական նախատրամադրվածություն ունեցող անձանց մոտ նախատրամադրվածությունը միայն պայմաններ է ստեղծում հիվանդության առաջացման համար և այդ պատճառով էլ պատճառ–հետևանքային կախման շղթայում դասվում է ախտածնության և ոչ թե պատճառագիտական գործոնների շարքին։ Տվյալ անհատի մոտ կոնկրետ հիվանդության շրջանակներում պատճառագիտությունը միշտ կապված է մի շարք պայմանների հետ, որոնցից մի քանիսը հակազդում են, մյուսները՝ նպաստում հիվանդության առաջացմանը։ Մարդու մի շարք հիվանդությունների պատճառագիտությունը դեռևս հաստատված չէ, թեկուզ դրանցից մի քանիսի ախտածնությունը լրիվ պարզված է և առանձնացված որպես նոզոլոգիական ինքնուրույն միավոր։ Քանի որ «Պատճառագիտություն» եզրույթով ընդունված է նշել հիվանդության առաջացման գլխավոր պատճառը և ոչ թե զարգացման մեխանիզմները, դրսևորման ձևերը, բարդություններն ու հետևանքները, ուստի կարելի է նշել, օրինակ, թոքերի որոշ հիվանդությունների ալերգիական բնույթի, բայց ոչ դրանց ալերգիական պատճառագիտության մասին։
Տարբերում են՝ ▼
* ընդհանուր էթիոլոգիա, երբ պարզաբանվում են ախտաբանական գործընթացների, հիվանդությունների առաջացման ընդհանուր օրինաչափությունները,▼
* մասնավոր էթիոլոգիա, երբ ուսումնասիրվում են առանձին հիվանդությունների առաջացման կոնկրետ պատճառները։▼
 
Հիվանդությունների պատճառագիտության հայտնագործումն ունի գործնական կարևոր նշանակություն, այն հնարավորություն է տալիս անցկացնել ոչ միայն ախտածնական և ախտանշանային բուժում, այլև հիվանդության պատճառի դեմ նպատակաուղղված ազդեցություն՝ բուժիչ միջոցներով (պատճառական բուժում)։
Ախտաբանական պրոցեսների, հիվանդությունների առաջացման պատճառների և պայմանների պարզաբանումն ունի չափազանց կարևոր նշանակություն բուժման և հատկապես նրանց կանխարգելման խնդրում։ Այդ հարցը ճիշտ գնահատելով՝ [[Մուդրով]]ը նշում է, որ «ավելի հեշտ է կանխել հիվանդությունը քան բուժել այն»։
 
Հիվանդությունների պարզաբանված պատճառագիտությունը հանդիսանում է արդյունավետ կանխարգելման հիմքը (օրինակ՝ կանխարգելիչ պատվաստումները վարակիչ հիվանդությունների դեմ)։ «Պատճառագիտություն» եզրույթը նույն նշանակությամբ կիրառվում է նաև [[Անասնաբուժություն|անասնաբուժության]] մեջ։
 
== Դասակարգում ==
▲'''''Տարբերում են՝'''''
▲* ընդհանուր էթիոլոգիապատճառագիտություն, երբ պարզաբանվում են ախտաբանական գործընթացների, հիվանդությունների առաջացման ընդհանուր օրինաչափությունները,.
▲* մասնավոր էթիոլոգիապատճառագիտություն, երբ ուսումնասիրվում են առանձին հիվանդությունների առաջացման կոնկրետ պատճառները։
 
'''''Առանձնացնում են հիվանդության հետևյալ պատճառները'''''.
 
# Մեխանիկական (փակ և բաց վնասվածքներ, ցնցում, և այլն)։
# Ֆիզիկական (բարձր կամ ցածր ջերմաստիճան, էլեկտրական հոսանք, և այլն):
# Քիմիական (արդյունաբերական թունավոր նյութեր և այլն):
# Կենսաբանական (ախտածին մանրէների ազդեցություն, նախակենդանիներ, վիրուսներ, սնկեր, [[պրիոններ]] և նրանց տոքսինները և այլն):
# Հոգեծին, այդ թվում `սոցիալական (պատերազմներ, խտրականություն, [[ուրբանիզացիա]] և այլն):
# Գենետիկական (ժառանգական)։
 
ՊաթոլոգիականԱխտաբանական պրոցեսներիգործընթացների, հիվանդությունների առաջացման պատճառների և պայմանների պարզաբանումն ունի չափազանց կարևոր նշանակություն բուժման և հատկապես նրանց կանխարգելման խնդրում։ Այդ հարցը ճիշտ գնահատելով՝ '''Մուդրովը''' նշում է, որ «ավելի հեշտ է կանխել հիվանդությունը քան բուժել այն»։ Սակայն պետք է հիշել, որ իր ուժը պահպանում է '''Ի.{{nbsp}}Պավլովի''' այն արտահայտությունը, որ «պատճառագիտությունը բժշկության թույլ բաժինն է»։ Իհարկե, հիվանդությունների պատճառների պարզաբանումը դժվար հարց է, առաջին հերթին այն պատճառով, որ պատճառներն ու պայմաններն օրգանիզմի վրա ազդում են ավելի շուտ քան հիվանդը դինումդիմում է բժշկին։ Բազմաթիվ հիվանդությունների, մասնավորապես [[ինֆեկցիոն հիվանդություն]]ների պատճառները պարզաբանված են, սակայն մի շարք հիվանդությունների պատճառները մինչև օրս լիովին պարզաբանված չեն։ Այդպիսի հիվանդություններից են՝ նյութափոխանակության, ներզատիչ [[գեղձ]]երի, հոգեկան և այլ հիվանդությունները։ Այդ հիվանդությունների թվին են պատկանում նաև չարորակ [[ուռուցքներ]]ը։ Իհարկե, հիվանդության առաջացման խնդրում կարևոր նշանակություն ունեն նաև պայմանները։ Ընդհանրացնելով, կարելի է ասել, որ հիվանդությունն առաջանում է այն ժամանակ, երբ օրգանիզմի վրա ազդող պատճառների և համապատասխան պայմանների ազդեցության տակ խանգարվում է օրգանիզմի հավասարակշռությունն արտաքին միջավայրի նկատմամբ<ref name=":0">{{Cite book|url=http://tert.nla.am/archive/HAY%20GIRQ/Ardy/2001-2011/patantomia_2003.pdf|title=Պաթոլոգիական ֆիզիոլոգիա։ Դասագիրք բժշկական և կենսաբանական բուհերի ուսանողներ, պաթոֆիզիոլոգների և բժիշկների համար|last=Ս. Հ. Խաչատրյան|first=|publisher=|year=2003|isbn=99930-965-0-4|location=Երևան|page=|pages=58-65|archive-url=https://web.archive.org/web/20201201111159/http://tert.nla.am/archive/HAY%20GIRQ/Ardy/2001-2011/patantomia_2003.pdf|archive-date=2020-12-01}}</ref>։ ▼
 
▲Պաթոլոգիական պրոցեսների, հիվանդությունների առաջացման պատճառների և պայմանների պարզաբանումն ունի չափազանց կարևոր նշանակություն բուժման և հատկապես նրանց կանխարգելման խնդրում։ Իհարկե, հիվանդությունների պատճառների պարզաբանումը դժվար հարց է, առաջին հերթին այն պատճառով, որ պատճառներն ու պայմաններն օրգանիզմի վրա ազդում են ավելի շուտ քան հիվանդը դինում է բժշկին։ Բազմաթիվ հիվանդությունների, մասնավորապես [[ինֆեկցիոն հիվանդություն]]ների պատճառները պարզաբանված են, սակայն մի շարք հիվանդությունների պատճառները մինչև օրս լիովին պարզաբանված չեն։ Այդպիսի հիվանդություններից են՝ նյութափոխանակության, ներզատիչ [[գեղձ]]երի, հոգեկան և այլ հիվանդությունները։ Այդ հիվանդությունների թվին են պատկանում նաև չարորակ [[ուռուցքներ]]ը։
== Մարդու կյանքի պայմաններ ==
Մարդու կյանքի պայմանները կազմում են՝
* արտաքին միջավայրը՝ սոցիալական, աշխարհագրական, ֆիզիկաքիմիական, կենսաբանական,.
* ներքին միջավայրը՝ օրգանիզմի կազմն ու հատկությունները, ինչպես նաև նրա առանձին [[օրգան]]ների և համակարգերի, [[բջիջ]]ների և ոչ բջջային կազմությունների առանձնահատկությունները։
 
Ֆիզիկական, քիմիական, կենսաբանական գործոններն օրգանիզմի վրա ազդեցության ժամանակ լինելով հիվանդության անմիջական պատճառները, այս կամ այն չափով կապված են սոցիալական, հասարակական պայմանների հետ։ Բոլոր հիվանություններնհիվանդություններն առաջանում են աշխատանքի և կենցաղի որոշակի պայմաններում։ Իսկ այդ պայմանները սոցիալական գործոնների ազդեցության հետևանքներն են։
 
Հետագայում հիվանդությունների վերաբերյալ պատկերացումների վերաբերյալ պատկերացումն անընդհատ լայնանում է՝ իր մեջ ընդգրկելով օրգանիզմի արտաքին և ներքին միջավայրի նորանոր գործոններ։ Ներկայումս այդ գործոնների թվին են դասվում՝
# մեխանիկական - վնասվածքներ,.
# ֆիզիկական - ջերմային ազդեցություն, իոնիզացնող ճառագայթում, էլեկտրականություն, մթնոլորտային ազդեցություն,.
# քիմիական - [[թթուներ]], [[հիմքեր]], տարբեր թույներ,.
# կենսաբանական - ախտածին [[մանրէներ]], [[վիրուսներ]], էնդոգենընդերածին տարբեր նյութեր, դիսհորմոնալ խանգարումներ,.
# հոգեբանական,.
# սոցիալական։
# սոցիալական
 
Հիվանդությունը կարող է պայմանավորված լինել նաև կարևոր նյութերի պակասով, որոնք առաջանում են օրգանիզմի և արտաքին միջավայրի մեջ և անհրաժեշտ են օրգանիզմի կենսագործունեության համար ([[քաղց]], [[ավիտամինոզներ]], իմունադեֆիցիտայինիմունային անբավարարության վիճակներ և այլն)։ Հիվանդությունների պատճառները հանդիսանում են էկզոգեն (արտաքին)արտածին և էնդոգեն (ներքին)ընդերածին ազդակները։ Հիվանդության պատճառը պայմանավորում է նրա յուրահատկությունները և որակը։
 
== ԷթիոլոգիայիՊատճառագիտության ուղղություններ ==
ԷթիոլոգիանՊատճառագիտությունն պաթոլոգիականախտաբանության [[Ֆիզիոլոգիա|ֆիզիոլոգիայի]] և ընդհանրապես բժշկության այն բաժինն է, որտեղ առկա է իդեալիստների և մատերիալիստների անհաշտ պայքար։ Պատճառագիտության վերաբերյալ եղել են հետևյալ ուղղությունները՝
# Պատճառականություն (կաուզալիզմ - causa՝ պատճառ)
Էթիոլոգիայի վերաբերյալ եղել են հետևյալ ուղղությունները՝
# Պայմանականություն (կոնդիցիոնալիզմ - conditio՝ պայման)
# Կաուզալիզմ (causa՝ պատճառ)
# Կոնդիցիոնալիզմ (conditio՝ պայման)
# Կոնստիտուցիոնալիզմ (constitutio՝ կառուցվածք)
# ԷթիոլոգիայիՊատճառագիտության վերաբերյալ մատերիալիստական տեսություն
 
===Պատճառականություն===
== Կաուզալիզմ ==
19-րդ դարում՝ [[Լուի Պաստյոր|Պաստյորի]], Կոխի, Էբերտի և այլ գիտնականների ղեկավարությամբ մեկը մյուսի հետևից հայտնաբերվեցին հիվանդությունների հարուցիչները։ Դրանով ժխտվեցին հիվանդությունների պատճառների միազմատիկ, հիպոթետիկ տեսակետները։ Դրանից հետո էթիոլոգիայիպատճառագիտության վերաբերյալ ստեղծվեց միակողմանի պատկերացում, որ հիվանդության առաջացման համար բավական է միայն մանրէի թափանցումը օրգանիզմ։ Այս ուղղությունը կոչվեց կաուզալիզմ։պատճառականություն։
 
== Կաուզալիզմի==Պատճառականության ուղղություններ ====
# մենապատճառականություն
# մոնոկաուզալիզմ
# բազմապատճառականություն
# պլյուլեկաուզալիզմ
 
====Մենապատճառականություն====
=== Մոնոկաուզալիզմ ===
Ըստ այս ուղղության հիվանդություններն այնքան են, ինչքան մանրէներ կան։ ՄոնոկաուզալիստներըՏեսության ժխտումհամաձայն ենժխտվում է այն պայմանների նշանակությունը, որոնց առկայությամբ պատճառը ազդում է օրգանիզմի վրա։ ՆրանքԹերագնահատվում թերագնահատում ենէ օրգանիզմի գործոնը, նրա ամբողջականությունը։
 
Հետագայում պարզվեց, որ միայն պատճառը չէ, որ անհրաժեշտ է հիվանդության առաջացման համար։ Այստեղ կարևոր են նաև [[օրգանիզմ]]ի վիճակը և [[իմունիտետ]]ը։ Նույնիսկ ոչ բոլոր դեպքերում է, որ միկրոբներիմանրէաների ներարկումը հարուցում է հիվանդություն։
 
ՄոնոկաուլիզմիՄենապատճառականության հիմնական թերություններից է նաև այն, որ նրանք գտնում են՝ պատճառը և հետևանքը իրար ուղիղ համեմատական են։ Այսինքն, եթե պատճառի ուժը մեծանա, ապա հիվանդության ընթացքը կծանրանա ուղիղ համեմատական ձևով։ Այս խնդրում մոնոկաուզալիստներըտեսության կողմնակիցները մեխանիկորեն տեղափոխում են մեխանիկայի հիմնական օրենքները կենդանական աշխարհ։ [[Մեխանիկա|Մեխանիկայում]], իհարկե, ճիշտ է պատճառի և հետևանքի ուզիզուղիղ համեմատականությունը՝ որքնորքան գնդակին ուժեղ հարվածվի, այնքան նա հեռու կթռչի։ Բայց օրգանիզմի վերաբերյալ այդ բացատրությունը ճիշտ չէ։ Կարող է միկրոբիմանրէի ազդեցությունը թույլ լինել, բայց հիվանդությունը ծանր ընթանալ և հակառակը։
 
Այսպիսով, մոնոկաուզալիզմըմենապատճառականությունը հանդիսանում է մատերիալիստական տեսակետ, քանի որ նա ընդունում է մատերիայի-պատճառի դերը, բայց այն մեխանիստական է և իր մեջ ընդգրկում է այդ աշխարհայացքի բոլոր բացասական կողմերը։
====Բազմապատճառականություն====
=== Պլյուլեկաուզալիզմ ===
Ըստ այս տեսության, հիվանդության զարգացման համար անհրաժեշտ են մեկից ավելի պատճառներ։ Առաջին հայացքից պլյուլեկաուզալիզմըբազմապատճառականությունը վերացնում է մոնոկաուզալիզմիմենապատճառականության թերությունը՝ միայն մեկ պատճառի նշանակությունը։ Սակայն այդպես միայն թվում է։ ՊլյուլեկաուզալիզմըԲազմապատճառականությունը ընդունում է աշխարհի բազմազանությունը, բարդությունը, սակայն լիովին չի պատկերացնում աշխարհի բազմազանությունը։ Նրանք գտնում են, որ երևույթները միմյանց հետ կապված են մեխանիկորեն։ Ըստ պլյուլեկաուզալիզմիբազմապատճառականության հիվանդությունը մի շարք պայմանների հասարակ գումարային ազդեցություն է։ ՄոնոկաուզալիստներիԻնչպես նմանև պլյուլեկաուզիստներըմենապատճառականությունում հիվանդությունների զարգացման մեջ ժխտումժխտվում ենէ օրգանիզմի դերը։
 
Նրանք հիվանդություններիՀիվանդությունների առաջացման էթիոլոգիայումպատճառագիտությունում նշումնշվում ենէ պատճառի և հետևանքի ուղղակի կապը։
 
=== Պայմանականություն ===
== Կոնդիցիոնալիզմ ==
Ըստ այս տեսության, հիվանդությունների առաջացման խնդրում պատճառը ոչ մի նշանակություն չունի և դրա հաշվի առնելը գիտական չէ։ Կարևոր է պայմանների նշանակությունը։ Նրանք գտնում են,Ըստ որտեսության մեկ պայմանը կարևոր չէ, այլ կաևորկարևոր են մի շատքշարք պայմաններ։պայմաններ, Ըստ նրանցև բոլոր պայմանները միատեսակ նշանակություն ունեն ու գոյություն չունեն գլխավոր և երկրորդական պայմաններ։ Հետևաբար, ըստ նրանց, ինֆեկցիոն հիվանդությունների էթիոլոգիայումպատճառագիտության մեջ կարիք չկա հայտնաբերել միկրոօրգանիզմները, այլ հարկավոր է պարզել այն պայմանները, որոնց առկայությամբ դրանք սկսում են գործել։
 
ԿոնդիցիոնալիզմիՊայմանականության հիմնադիրներից է համարվում գերմանացի հայտնի պաթոլոգախտաբան [[ՀանզերմանՀանզեման|Հանզեմանը]]ը։։ Նա ճիշտ է նկատել, որ տուբերկուլոզի առաջացման համար Կոխի ցուպիկի ներթափանցումն օրգանիզմ բավարար պայման չէ, որպեսզի զարգանա հիվանդություն։հիվանդությունը։ ՀիվանդությունՀիվանդության զարգացման համար անհրաժեշտ են նաև այլ կողմնակի պայմաններ, որոնց թվում են վատ սնունդը, կենցաղային անբարենպաստ պայմանները, [[Ավիշ|ավշային]] հանգույցների վիճակը և այլն։ Սակայն չնայած այս ճիշտ ենթադրություններին, նա հանգում է սխալ եզրակացության, որ [[տուբերկուլոզ]]ի պատճառ գոյութնունգոյություն չունի այլ այն առաջանում է մի շարք պայմանների առկայության դեպքում։
 
Կոնդիցիոնալիստները ժխտելով պատճառի նշանակությունը, համարվում են նաև ագնոստիկներ, քանի որ ագնոստիցիզմը խնդրում ժխտում է պատճառի նշանակությունը։ ԿոնդիցիոնալիզմնՊայմանականությունն անջատելով իրարից օրգանիզմի ներքինն ու արտաքինը, չի բացահայտում պաթոլոգիականախտաբանական երևույթների օբյեկտիվ օրինաչափությունները և հասցնում է նրանց անճանաչելիության։
 
Այդ ռեակցիոն ուղղությունը զինաթափում է բժկինբժշկին կանխարգելիչ կամ բուժական միջոցառումներ ձեռնարկելիս։
 
=== Կոնստիտուցիոնալիզմ ===
ԿաուզալիզմինՊատճառականությանը և կոնդիցիոնալիզմինպայմանականությանը հակառակ, որոնք հիվանդության պատճառները համարում են էկզոգենարտածին գործոնները, Կոնստիտուցիոնալիզմնկոնստիտուցիոնալիստականները ընկել է մեկ այլ ծայրահեղության մեջ։ Նրանք բացարձակապեսլիովին ժխտում են թկզոգենարտածին գործոնի դերը և նշանակություն են տալիս միայն օրգանիզմի առանձնահատկություններին և կոնստիտուցիային, որտեղից և ուղղությունը կոչվում է կոնստիտուցիոնալիզմ։
 
Այս ուղղության կողմնակիցներից են Վեյսմանը, Մորգանը, Մենդելը և ուրիշներ։այլք։ Ըստ նրանց, հիվանդության առաջացման պատճառ են ոչ թե արտաքին գործոնները, այլ ծնողներից ստացվող ոչ լիարժեք գեները։ Այս տեսակետը ճիշտ է այնքանով, որ շատ հիվանդություններ ունեն ժառանգական բնույթ կամ ժառանգական նախատրամադրվածություն, սակայն դա դեռևս չի կարող հիմք հանդիսանալ կարծելու, որ միայն [[Ժառանգականություն|ժառանգական]] գործոնը բավարար է հիվանդության զարգացման համար։ Շատ դեպքերում մարդը կարող է լինել հիվանդության կրող սակայն ոչ հիվանդ (հիվանդության զարգացմանը նպաստող գործոնների բացակայության դեպքում հիվանդությունը կարող է չարտահայտվել)։
 
=== ԷթիոլոգիայիՊատճառագիտության վերաբերյալ մատերիալիստական տեսությունըտեսություն ===
Ըստ այս տեսության հիվանդությունների առաջացման համար անհրաժեշտ են 3 գործոններ՝
 
* հիվանդությունների առաջացման պատճառներ,.
* հիվանդությունների առաջացման պայմաններ,.
* օրգանիզմի ռեակտիվականությունը, նրա պաշտպանողական հատկությունները։
 
Այս երեքից ամենակարևորը պատճառն է։ Հիվանդության պատճառները նրանք են, որոնք որոշում են հիվանդության յուրահատկությունները և առանց որոնց հիվանդությունը չի զարգանա։ ՕրինակՕրինակ՝ առանց Կոխի ցուպիկիցուպիկի՝ տուբերկուլիոզտուբերկուլոզ չի զարգանա։ Սակայն միայն ցուպիկի առկայությունը բավական չէ հիվանդության զարգացման համար։ Այստեղ արդեն մեջտեղ է գալիս երկրորդ պայմանի՝ այսինքն պայմանի անհրաժեշտությունը։
 
Պայմանները հիվանդություններ առաջացնել չեն կարող, սակայն կարող են նպաստել հիվանդությունների առաջացմանը։ Օրինակ, գորտերը խոլերայով չեն հիվանդանում։ Եթե նորմալ պայմաններում գորտերին վարակենք խոլերայի էմբրիոններով, ապա խոլերա չի առաջանա, իսկ եթե գորտերին նախօրոք տաքացնենք թերմոստատներում, և նոր վարակենք, ապա խոլերան կզարգանա։
 
Հիվանդությունների զարգացման երրորդ կարևոր գործոնը օրգանիզմի դիմադրողականությունն է։ Եթե մի քանի մարդ նույն պայմաններում վարակվում են նույն հիվանդությամբ, ապա նրանցից ոչ բլորնբոլորն են հիվանդանում, ինչը և պայմանավորված է անհատական իմունիտետով։[[Իմունիտետ|իմունիտետով]]<ref name=":0" />։
 
== Պայմանների տեսակներ ==
== Պատճառների տեսակները ==
Պատճառները կարելի է բաժանել 2 խմբի՝
 
* ոչ բարենպաստ,.
* բարենպաստ։
 
==== Ոչ բարենպաստ պայմաններ ====
Ոչ բարենպաստ պայմանները ազդելով օրգանիզմի վրա իջեցնում են նրա [[Իմունիտետ|դիմադրողականությունը]] և հետևաբար ուժեղացնում են պատճառի պաթոգենախտածին ազդեցությունը։ Օրինակ սառեցումը, գերհոգնածությունը, անբավարար սնունդը, հիվանդության կրումը, թուլացնելով օրգանիզմի դիմադրողականությունը պայմաններ են ստեղծում այլ հիվանդությունների առաջացման համար, օրինակ՝ տուբերկուլիոզի։տուբերկուլոզի։
 
==== Բարենպաստ պայմաններ ====
Բարենպաստ պայմանները հակառակ ոչ բարենպաստ պայմանների ուժեղացնում են օրգանիզմի պաշտպանողական հատկությունները և դրանով թուլացնում են պաթոգենարտածին ազդակի ուժը։ Օրինակ, լիարժեք սնունդը, նյութապես լավ բավարարվածությունը և այլն, բարենպաստ պայմաններ են հանդիսանում օրգանիզմի պաշտպանողական հատկությունների ուժեղացման համար։
 
== Դիալեկտիկա - մատերիալիստական պատկերացում ==
Դիալեկտիկա-մատերիալիստական պատկերացում
Այսպիսով, պետք է ընդունել պաթոլոգիայում մեկ պատճառաբանություն՝ դիալեկտիկա - մատերիալիստական պատկերացում։ Դրանք են՝▼
 
▲Այսպիսով, պետք է ընդունել պաթոլոգիայումախտաբանությունում մեկ պատճառաբանություն՝ դիալեկտիկա - մատերիալիստական պատկերացում։պատկերացումը։ Դրանք են՝
* բնության մեջ բոլոր երևույթներն ունեն իրենց պատճառները▼
* պատճառը նյութական է, այն գոյություն ունի մեզանից դուրս, մեզանից անկախ▼
* հիվանդության պատճառներն օրգանիզմի հետ գտնվում են փոխազդեցության մեջ, այսինքն փոփոխելով օրգանիզմը, փոփոխվում է ինքը պատճառը▼
* պատճառը պրոցեսին (հիվանդությանը) տալիս է որոշակի յուրահատկություն▼
* պատճառը գործում և ազդում է որոշակի պայմաններում▼
 
▲* բնության մեջ բոլոր երևույթներն ունեն իրենց պատճառները.
Նման պատկերացման մեջ ամենակարևորը պատճառի օբյեկտիվ իրականության ընդունումն է, այնուհետև՝ պատճառի և օրգանիզմի փոխազդեցությունը։ Սա պետք է ընգծել, քանի որ ոչ մի նյութական գործոն (միկրոբ, կանցերոգեն նյութեր, թույն) հիվանդության պատճառ չէ մինչև այն ժամանակ, քանի դեռ դրանք չեն ազդել օրգանիզմի վրա և վերջինս ռեակցիա չի տվել, որից հետո նոր առաջանում է ֆուրունկուլյոզ, քաղցկեզ, թունավորում։ Այս դեպքում փոխվում են երկու կողմերը՝ օրգանիզմում առաջանում են հակամարմններ, իսկ միկրոբում առաջանում է մուտացիա և փոխվում են ժառանգական հատկությունները։ Այսպիսով առանց փոխազդեցության պատճառ գոյություն չունի, ճիշտ է ասել, որ պատճառը օրգանիզմի վրա ազդում է կոնկրետ պայմաններում, որոնք կամ նպաստում, կամ խանգարում են պատճառի ազդեցությանը։▼
▲* պատճառը նյութական է, այն գոյություն ունի մեզանից դուրս, մեզանից անկախ.
▲* հիվանդության պատճառներն օրգանիզմի հետ գտնվում են փոխազդեցության մեջ, այսինքն փոփոխելով օրգանիզմը, փոփոխվում է ինքը պատճառը.
▲* պատճառը պրոցեսինգործընթացին (հիվանդությանը) տալիս է որոշակի յուրահատկություն.
▲* պատճառը գործում և ազդում է որոշակի պայմաններումպայմաններում։
 
▲Նման պատկերացման մեջ ամենակարևորը պատճառի օբյեկտիվ իրականության ընդունումն է, այնուհետև՝ պատճառի և օրգանիզմի փոխազդեցությունը։ Սա պետք է ընգծելընդգծել, քանի որ ոչ մի նյութական գործոն (միկրոբմանրէ, կանցերոգեն նյութեր, թույն) հիվանդության պատճառ չէ մինչև այն ժամանակ, քանի դեռ դրանք չեն ազդել օրգանիզմի վրա և վերջինս ռեակցիա չի տվել, որից հետո նոր առաջանում է ֆուրունկուլյոզմկնոռ, քաղցկեզքաղցկեղ, թունավորում։ Այս դեպքում փոխվում են երկու կողմերը՝ օրգանիզմում առաջանում են հակամարմններհակամարմիններ, իսկ միկրոբումմանրէում առաջանում է [[մուտացիա]] և փոխվում են ժառանգական հատկությունները։ Այսպիսով առանց փոխազդեցության պատճառ գոյություն չունի, ճիշտ է ասել, որ պատճառըպատճառն օրգանիզմի վրա ազդում է կոնկրետ պայմաններում, որոնք կամ նպաստում, կամ խանգարում են պատճառի ազդեցությանը։ազդեցությանը<ref name=":0" />։
== Բուժում ==▼
Պատճառը կարող է լինել այն գործոնը, որը պրոցեսին տալիս է յուրահատկություն։ Մյուս բոլոր գործոնները դրանք պայմաններ են։ Ուրեմն բժիշկը պետք է փնտրի հիմնական պատճառը և ազդելով նրա վրա կամ բուժի, կամ կանխի հիվանդությունը։ Օրինակ, նորից տուբերկուլիոզի օրինակը։ Այն կառաջանա միայն Կոխի ցուպիկի ազդեցությունից, բայց նշանակություն ունի նաև ժառանգականությունը, նախատրամադրողականությունը, աշխատանքի և կենցաղի պայմանները և այլն։ Վերջերս հիվանդությունների առաջացման պատճառների և պայմանների վերաբերյալ խոսելիս, խոսում են «ռիսկի գործոնների մասին»։▼
 
▲== Բուժում ==
Պետք է հաշվի առնել, որ ռիսկի գործոններ են համարվում այն գործոնները, որոնք հանդիսանում են տվյալ հիվանդության պատճառներից, պայմաններից, կամ էլ նրա պաթոգենեզի օղակներից մեկը։▼
▲Պատճառը կարող է լինել այն գործոնը, որը պրոցեսինգործընթացին տալիս է յուրահատկություն։ Մյուս բոլոր գործոնները դրանք պայմաններ են։ Ուրեմն բժիշկը պետք է փնտրի հիմնական պատճառը և ազդելով նրա վրա կամ բուժի, կամ կանխի հիվանդությունը։ Օրինակ, նորից տուբերկուլիոզիտուբերկուլոզի օրինակը։ Այն կառաջանա միայն Կոխի ցուպիկի ազդեցությունից, բայց նշանակություն ունի նաև ժառանգականությունը, նախատրամադրողականությունը, աշխատանքի և կենցաղի պայմանները և այլն։ Վերջերս հիվանդությունների առաջացման պատճառների և պայմանների վերաբերյալ խոսելիս, խոսում են «ռիսկի գործոնների մասին»։
 
▲Պետք է հաշվի առնել, որ ռիսկի գործոններ են համարվում այն գործոնները, որոնք հանդիսանում են տվյալ հիվանդության պատճառներից, պայմաններից, կամ էլ նրա պաթոգենեզիախտածնության օղակներից մեկը։
== Գրականություն ==
== Տես նաև ==
* Ս. Հ. Խաչատրյան, Պաթոլոգիական ֆիզիոլոգիա, Երևանի համալսարանի տպարան, Երևան, 2003, 570
* [[Ախտորոշագիտություն]]
* [[Ախտածնություն]]
*[[Թերապիա (բուժում)]]
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}{{ՀՍՀ|հատոր=9|էջ=157}}
 
[[Կատեգորիա:Բուժում]]
[[Կատեգորիա:Ախտաբանություն]]
[[Կատեգորիա:Համաճարակաբանություն]]
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Պատճառագիտություն» էջից