«Քարին տակ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 5.
| ենթարկում =
| երկիր = Արցախ
| պատկեր =
| պատկերի նկարագրում =
| զինանշան =
| զինանշանի լայնություն =
Տող 70.
| պարամետր2 =
}}
'''Քարին տակը''', գյուղ [[Արցախի Հանրապետություն|Արցախի Հանրապետության]]ի [[Շուշիի շրջան (Արցախ)|Շուշիի շրջան]]ում՝ անմիջապես [[Շուշի]] քաղաքի ուղղահայաց ժայռերի ներքևում՝ [[Քարինտակ գետ]]ի ձախ ափին։
== Պատմություն ==
=== Գյուղի հիմնադրումը ===
[[Պատկեր:Քարին տակ - Qarin tak.jpg|250px|մինի|աջից|Քարին տակ գյուղը 19-րդ դարում]]
Քարին Տակ գյուղը 1700-ական թվականների առաջին քառորդում հիմնադրել են Բերդաձորի գավառի [[Խծաբերդ]] և [[Հադրութի շրջան|Դիզակի գավառ]]ի [[Թաղլար]] գյուղերից տեղափոխված գերդաստաններ։ [[Խծաբերդ]]ից տեղափոխվածներն իրենց հետ նոր բնակավայր են «բերել» նաև Խծաբերդի բարբառը, որն այժմ էլ օգտագործվում է երկու բնակավայրերում<ref name="HH"/>:
Ինչպես նշվում է [[1898]] թվականի «Կովկասի վայրերը և ցեղերը նկարագրող նյութերի հավաքածու»–ում, համաձայն ավանդության՝ «բարբարոսական խաների» հալածանքների հետևանքով [[Արցախ]]ի Խծաբերդ գյուղի բնակիչները տեղափոխվել են այս տարածք և հիմնադրել Քարին Տակ գյուղը։ Իրենց խիզախությամբ և բարքերի կոպտությամբ առանձնացող գյուղացիները, հպարտանալով իրենց քաջությամբ, չէին ցանկանում խաներին տուրք վճարել, ինչի արդյունքում՝ քրդական ցեղերից մեկի խանը՝ Ալիյանլուն, սարսափելի պատերազմներ էր վարում նրանց հետ՝ ամեն անգամ մատնվելով պարտության<ref name="Mats">[http://www.panorama.am/ru/region/2015/10/05/history-qarintak/ «Сборник материалов для описания местностей и племен Кавказа». 25-ый выпуск за 1898 г.]</ref>:
=== Գյուղը 19-րդ դարում ===
Քարինտակցիներին նկարագրում են որպես խաղաղ, հյուրընկալ և աշխատասեր մարդիկ։ 19-րդ դարում բնակիչների հիմնական զբաղմունքը վառելափայտի առաքումն էր, հիանալի որակի կրաքարի այրումը, հողագործությունը, անասնաբուծությունը, բանջարաբուծությունը և մասամբ այգեգործությունը<ref name="Mats"/>:
Տող 87 ⟶ 86՝
{{cquote|«Հիմնուած է [[Շուշի]] քաղաքի հարաւային ստորոտում, նույն օժանդակի ձախ ափի վերայ, մի խոր ձորում, բնակիչք տեղափոխուած Բերդաձոր գաւառի Խցաբերդ գիւղից. հողն արքունի, բայց կարի սակաւ եւ նուազ արդիւնաբեր. տեղական բերքերն ցորեն, գարի, կորեկ, գարնանի, հաճար, թթենի, ունին և ջրաղացներ, բարեխառն օդն և կլիման, պատուական ջուրն, բայց խեղդուած տեսարանն եւ նեղ հօրիզօն, երկար կեանք 80-85. եկեղեցին Սուրբ Աստուածածին, քարուկիր եւ հոյակապ, քահանայ երկու: Ծուխ 174. ար. 625. իգ. 443»:}}
Մեջբերված տվյալները վերաբերում են 1890-ական թվականների դրությամբ գյուղի վիճակի մասին<ref name="HH">Հրաչիկ Հարությունյան. «Քարին տակ (Պատմական ակնարկ)». Մատենաշար «Արցախապատում Գիրք 3. Քարին տակի հերոսամարտը»: Ստեփանակերտ, «Սոնա» գրահրատարակչություն, 2013 թ. 183- 188 էջ</ref>:
=== Հագուկապը ===▼
Ինչպես նշում է աղբյուրը՝ Քարին Տակի կանայք «անկրկնելի աշխատասեր» էին և կատարում էին զանազան ու բազմաթիվ գործեր։ Քարին տակի բնակիչների առանձնահատկությունն իրենց յուրահատուկ հագուստն էր, հատկապես, գրեթե ամեն ինչ, բացառությամբ քիթը և աչքերը, ծածկող գլխազարդը։ Ճակատին կախվում էր արծաթե կամ ոսկե մետաղադրամ, այտերին ևս կախվում էին արծաթե կամ ոսկե մետաղադրամներ, որոնք, կարող էին լինել ընկույզի մեծության։ Կզակը փակվում էր սպիտակ շալով, որով ծածկում են բերանն ավագների հետ խոսելիս։ Գլխին դրվում էր հաստ ստվարաթղթից շրջանակ, որը դիմացից ծածկված էր տարբեր նախշեր ունեցող կարմիր կամ կապույտ թավիշով։ Գլխի վրա շալ էր գցվում, իսկ շալի վրայից՝ պարանոցն օղակող արծաթե շղթա։ Վերին հագուստը բաղկացած էր մինչև ծնկները կամ ծնկից ներքև իջնող արխալուղից, որի թևքերին կարված էին արծաթ կամ կախազարդեր, և կրունկներին հասնող վերնաշապիկից, որը կրծքավանդակի մոտ զարդարվում էր արծաթե մետաղադրամներով։ Այս ամեը գոտևորվում էր կարմիր կտորով կամ արծաթագույն գոտիով։ Ոտքերին հագնում էին երկար գուլպաներ, կիսագուլպաներ և կանաչ կամ կարմրավուն գույնի կոշիկներ։ Խայտառակություն էր համարվում, երբ կինը, հատկապես երիտասարդ, քայլում էր բոկոտն<ref name="Mats"/>:▼
=== Տոները ===▼
Սուրբ Աստվածածնի վերափոխման և Խաչվերաց տոների ժամանակ գյուղացիները ողջ ընտանիքով գնում էին գյուղից 30 մղոն հեռավորության վրա գտնվող Սուրբ Ղևոնդ եկեղեցին։ Բացի եկեղեցուց, այդտեղ կային նաև երկրպագության վայրեր՝ «Կանաչ խաչը» և «Օվչիֆիրումը», որտեղ տեղացիները կատարում են զոհաբերություններ կիրակի օրերին<ref name="Mats"/>:▼
== Գյուղը Խորհրդային տարիներին ==
Տող 106 ⟶ 96՝
1992 թ. հունվարի 26-ին ադրբեջանցիները գիշերը գրոհեցին գյուղը։ Պաշտպանության նախարար Տ. Մեհտիևի հրամանով՝ գործողությունը ղեկավարում էր անմիջապես մայոր Նուրեդդին Աբդուլլաևը։ [[Քարինտակի ինքնապաշտպանություն (1992)]] լավ կազմակերպելու շնորհիվ՝ ադրբեջանական կողմը պարտվեց և նահանջեց՝ թողնելով զենքը, կրելով 90-ից ավելի կորուստ։ Այդ օրը նշվում է որպես Քարին տակի ճակատամարտի օր։ Ադրբեջանցիները անվանեցին գյուղը «Արյունոտ ձոր»:
== Մշակութային կյանք ==
▲=== Հագուկապը ===
▲Ինչպես նշում է աղբյուրը՝ Քարին Տակի կանայք «անկրկնելի աշխատասեր» էին և կատարում էին զանազան ու բազմաթիվ գործեր։ Քարին տակի բնակիչների առանձնահատկությունն իրենց յուրահատուկ հագուստն էր, հատկապես, գրեթե ամեն ինչ, բացառությամբ քիթը և աչքերը, ծածկող գլխազարդը։ Ճակատին կախվում էր արծաթե կամ ոսկե մետաղադրամ, այտերին ևս կախվում էին արծաթե կամ ոսկե մետաղադրամներ, որոնք, կարող էին լինել ընկույզի մեծության։ Կզակը փակվում էր սպիտակ շալով, որով ծածկում են բերանն ավագների հետ խոսելիս։ Գլխին դրվում էր հաստ ստվարաթղթից շրջանակ, որը դիմացից ծածկված էր տարբեր նախշեր ունեցող կարմիր կամ կապույտ թավիշով։ Գլխի վրա շալ էր գցվում, իսկ շալի վրայից՝ պարանոցն օղակող արծաթե շղթա։ Վերին հագուստը բաղկացած էր մինչև ծնկները կամ ծնկից ներքև իջնող արխալուղից, որի թևքերին կարված էին արծաթ կամ կախազարդեր, և կրունկներին հասնող վերնաշապիկից, որը կրծքավանդակի մոտ զարդարվում էր արծաթե մետաղադրամներով։ Այս ամեը գոտևորվում էր կարմիր կտորով կամ արծաթագույն գոտիով։ Ոտքերին հագնում էին երկար գուլպաներ, կիսագուլպաներ և կանաչ կամ կարմրավուն գույնի կոշիկներ։ Խայտառակություն էր համարվում, երբ կինը, հատկապես երիտասարդ, քայլում էր բոկոտն<ref name="Mats"/>:
▲=== Տոները ===
▲Սուրբ Աստվածածնի վերափոխման և Խաչվերաց տոների ժամանակ գյուղացիները ողջ ընտանիքով գնում էին գյուղից 30 մղոն հեռավորության վրա գտնվող Սուրբ Ղևոնդ եկեղեցին։ Բացի եկեղեցուց, այդտեղ կային նաև երկրպագության վայրեր՝ «Կանաչ խաչը» և «Օվչիֆիրումը», որտեղ տեղացիները կատարում են զոհաբերություններ կիրակի օրերին<ref name="Mats"/>:
1997-2001 թթ. «Երկիր և մշակույթ» ընկերությունը վերանորոգել է ակումբի շենքը, եկեղեցին, մանկապարտեզի շենքը, մասնակի վերանորոգվել է դպրոցի շենքը։
== Բնակչություն ==
| |||