«Ալեքսանդր Վեսելովսկի»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 2.
| բնագիր անուն = Александр Веселовский
| workplaces = [[Պետերբուրգի գիտությունների ակադեմիա]]յի<br /> պատվավոր անդամ, [[ակադեմիկոս]]
| doctoral_advisor = [[
| doctoral_students = [[Վլադիմիր Շիշմարյով]]
}}
'''Ալեքսա՛նդր Նիկոլա՛ևիչ Վեսելո՛վսկի''' ({{lang-ru|Александр Николаевич Веселовский}}, {{comment|փետրվարի 4|Հուլյան տոմարով}} ([[փետրվարի 16]]), [[1838]], [[Մոսկվա]] - {{comment|հոկտեմբերի 10|Հուլյան տոմարով}} ([[հոկտեմբերի 23]]), [[1906]], [[Սանկտ Պետերբուրգ]]), ազգությամբ ռուս գրականության պատմագետ, Պետերբուրգյան համալսարանի պրոֆեսոր (1870 թվականից), ակադեմիկոս (1877 թվականից), գրականագետ և ակադեմիկոս [[Ալեքսեյ Վեսելովսկի|Ալեքսեյ Նիկոլաևիչ Վեսելովսկու]] եղբայրը։
== Կենսագրություն և գիտական ստեղծագործություններ ==
Ալեքսանդր Վեսելովսկին ծնվել է [[Մոսկվա]]յում, 1838 թվականի փետրվարի 4-ին (16), ռազմական ուսուցիչ Նիկոլայ Ալեքսեևիչ Վեսելովովսկու (1810-1885) ընտանիքում, մայրը՝ Ավգուստա Ֆյոդորովնան է, ծննդյամբ՝ Լիսևիչ:
1854 թվականին ոսկե մեդալով ավարտել է [[Մոսկվայի 2-րդ գիմնազիա]]ն և ընդունվել [[Մոսկվայի համալսարան]]ի պատմության և բանասիրության ֆակուլտետ: Նրա դասախոսներից են եղել [[Ֆեոդոր Բուսլաև]]ը, [[Օսիպ Բոդյանսկի]]ն և [[Պյոտր Կուդրյավցև]]ը{{sfn|Императорский Московский университет|2010|c=124}}: Դասընթացի ավարտին (1859) շուրջ մեկ տարի աշխատել է որպես ուսուցիչ [[Իսպանիա]]յում Ռուսաստանի բանագնաց, իշխան [[Միխայիլ Գոլիցին]]ի ընտանիքում, այցելել [[Իտալիա]], [[Ֆրանսիա]] և [[Անգլիա]]: 1862 թվականին նրան գործուղել են արտասահման՝ [[պրոֆեսոր]]ի կոչման նախապատրաստվելու համար, ավելի քան մեկ տարի սովորել է [[Բեռլին]]ում, 1863 թվականին սլավոնագիտություն է սովորել [[Պրահա]]յում<ref>Отчёты Веселовского о занятиях во время заграничной командировки за 1862—1863 гг. в «Журнале Министерства народного просвещения», ч. CXVIII — CXXI.</ref>, [[Չեխիա]]յում և [[Իտալիա]]յում մնացել է մի քանի տարի և 1869 թվականին հրատարակել է իր առաջին մեծածավալ ստեղծագործությունը՝ «''Il paradiso degli Alberti''» (Ալբերտի դրախտային ամառանոցը)<ref>В серии «Scelte di curiosita litterarie» (Болонья, [[1867]]—[[1869]]). Альберти — знатная семья во Флоренции, владевшая загородной виллой «Рай» (Il Paradiso).</ref>:
1870 թվականին Վեսելովսկին [[ռուսերեն]] է թարգմանել [[Ջովանի Գերարդի]]ի կողմից այդ վեպի համար գրված ներածությունը և իր հետազոտությունը Մոսկվայի համալսարանում ներկայացրել մագիստրոսի կոչման համար (Վիլլա «Ալբերտի ամառանոցը», 14-15-րդ դարերի Իտալիայի կյանքի գրական և սոցիալական փոփոխությունները բնութագրող նոր նյութեր, Մոսկվա, 1870): Վեսելովովսկու կողմից հայտնաբերված տեքստի հրատարակության նախաբանը այդ վեպի հեղինակի և ժամանակակից գրական շարժումների հետ նրա հարաբերությունների վերաբերյալ ուսումնասիրությունը հեղինակավոր գիտնականների կողմից (Ֆելիքս Լիբրեխտ, Գասպարի, Քուրթինգ և այլն), շատ առումներով ճանաչվել են օրինակելի (Վեսելովսկու իտալական հրատարակությունը օգտագործվում է Արևմուտքում մինչև մեր օրերը): Վեսելովսկին մատնանշել է այն հատուկ նշանակությունը, որը նա տալիս էր նման հուշարձանների ուսումնասիրությանը` կապված այսպես կոչված պատմության մեջ անցումային շրջանի հարցի հետ: Դեռևս 1870 թվականին («Մոսկվայի համալսարանական տեղեկատւ», թիվ 4) նա արտահայտեց իր ընդհանուր տեսակետը Իտալիայի վերածննդի կարևորության վերաբերյալ, տեսակետ, որը նա հետագայում պաշտպանեց «Իտալական վերածննդի հակասությունները» հոդվածում («Ժողովրդական կրթության նախարարության ամսագիր»), 1888), բայց ավելի խորը և խելամիտ ձևակերպումներով:
Եվրոպայի տարբեր երկրներում նույն Վերածննդի հետ կապված Վեսելովովսկու մյուս գործերից պետք է նշել մի շարք ակնարկներ, որոնք տպագրվել են հիմնականում «Եվրոպական տեղեկագրում». [[Դանթե]]ի (1866), [[Ջորդանո Բրունո]]յի (1871), Ֆրանչեսկո դե Բարբերինոյի և [[Բոկաչչո Ջ.|Բոկաչչոյի]] («Զրույց», 1872), Ռաբլեի (1878), Ռոբերտ Գրինի (1879) և այլոց մասին: Դոկտորի կոչման համար իր հաջորդ դիսերտացիայով Վեսելովսկին մտավ գիտական հետազոտության մեկ այլ ոլորտ` համաժողովրդական ավանդազրույցների պատմական և համեմատական ուսումնասիրություն («Սլավոնական ավանդազրույցներ Սողոմոնի և Կիտովրասի մասին և արևմտյան լեգենդներ Մորոլֆի և Մերլինի մասին», Սանկտ Պետերբուրգ, 1872) և առանձին հոդվածով պարզաբանեց պատմա-համեմատական մեթոդի կարևորությունը, որի ջատագովն էր ինքը («Ժողովրդական կրթության նախարարության հանդես», մաս CLII): Վեսելովսկին զբաղվել է հեքիաթների թեմաների, ծիսական ավանդույթների և սովորույթների համեմատական ուսումնասիրությամբ` իր ամենավաղ ստեղծագործություններից մեկում (1859), իսկ հետո` իտալական երկու հոդվածներում (ժողովրդական լեգենդների մասին Անտ. Պուգգի, «''Atteneo Italiano''», 1866, միջնադարյան գրականության տարբեր հուշապատումներում «հալածված գեղեցկուհու» մոտիվների մասին, իտալական նովելների և դաքյան արքայադստեր մասին, Պիզա, 1866): Ավելի ուշ շրջանի ստեղծագործություններում հեղինակը ներկայացնում է Արևելքի և Արևմուտքի գրական հաղորդակցության պատմության լայն ուսումնասիրություններ՝ հետևելով Սողոմոնի լեգենդների փոխանցմանը հնդկական գրականության, հրեական և մահմեդական լեգենդների հուշապատումներից մինչև Ռուսաստանի հետագա արձագանքները հոգևոր բանաստեղծություններում և Արևմտյան Եվրոպայի ծայրամասերում՝ կելտական ժողովրդական լեգենդներում: Պաշտպանելով գրական փոխառությունների տեսությունը (Բենֆեյ, Դանլոպ-Լիբրեխտ, Պիպին), ի տարբերություն նախորդ դպրոցի (Յակոբ Գրիմին և նրա հետևորդներին), որը բացատրում էր տարբեր առասպելների նմանությունը հնդեվրոպական ժողովուրդների և եվրոպական ավանդույթների ընդհանուր աղբյուրներով, Վեսելովովսկին ընդգծել է Բյուզանդիայի կարևորությունը եվրոպական մշակույթի պատմության մեջ և ընդգծեց նրա միջնորդ դերը [[Արևելք]]ի և [[Արևմուտք]]ի միջև:
Դրանից հետո Վեսելովսկին բազմիցս անդրադարձել է դիսերտացիայի թեմային՝ լրացնելով և մասամբ շտկելով իր ավելի վաղ արված ենթադրությունները (տես՝ «Նոր տվյալներ Սողոմոնի լեգենդների պատմության մասին» հոդվածում «Գիտությունների ակադեմիայի 2-րդ բաժամունքի նշումները», 1882): Բացի նշված սյուժեից, նա մանրամասն ուսումնասիրեց Ալեքսանդր Մակեդոնացու մասին առասպելների շարքը («Սերբական Ալեքսանդրիայի աղբյուրների հարցի շուրջ». «Վեպի և վիպակի պատմությունից», 1886), «Տրոյական գործերի մասին» (նույն տեղում՝ հատոր II, այնտեղ Տրիստանի, Բովեի և Աթիլայի մասին պատմությունների նույն վերլուծությունը, «Վերադարձող կայսեր մասին» (Մեթոդիոսի և բյուզանդա-գերմանական կայսերական սագայի բացահայտումները) և այլ պատմություններ «Քրիստոնեական լեգենդների զարգացման պատմության փորձեր» ընդհանուր խորագրի ներքո մի շարք էսսեներում («Հանրային կրթության նախարարության հանդես» 1875-1877 թվականների համար): Վեսելովսկու ուսումնասիրությունները ժողովրդական գրականության և, մասնավորապես, բառի բուն իմաստով բանահյուսության վերաբերյալ (տարբեր ժողովուրդների նմանատիպ հավատալիքների, լեգենդների և ծեսերի համեմատություն) ցրված են հին գրերի հուշարձանների վերաբերյալ նրա տարբեր աշխատություններում, ինչպես նաև ազգագրության, ազգագրության և այլ գրքերի ու ամսագրերի վերաբերյալ իր զեկույցներում և այլն, զեկույցներ, որոնք հիմնականում տպագրվել են «Ժողովրդական կրթության նախարարության հանդեսում»: Վեսելովսկին բազմիցս դիմեց բանահյուսության տեսության վերաբերյալ հարցերի քննարկմանը՝ մի քանի տարի համալսարանում իր դասախոսությունների թեման դարձնելով «Բանաստեղծությունների ծագման տեսությանը նրանց պատմական զարգացման ընթացքում»: Մինչ այժմ մամուլում հայտնվել են ընդամենը մի քանի հոդվածներ, որոնք վերաբերում են նախատեսված խնդրին: Քնարերգության ծագման հարցը նկատելի է Վեսելովովսկու «Պ. Պ. Չուբինսկու նյութերը և հետազոտությունները» գրախոսության մեջ (տե՛ս «Զեկույց կոմս Ուվարովին մրցանակների շնորհման մասին», 1880), այնուհետև՝ «Վեպի պատմությու՞ն, թե՞ տեսություն» հոդվածը («Գիտությունների ակադեմիայի 2-րդ բաժամունքի գրառումները», 1886):
Մի շարք ուսումնասիրություններ նվիրված են ժողովրդական [[էպոս]]ի ծագման վերաբերյալ տարբեր տեսությունների քննարկմանը (տե՛ս «Նշումներ և դատողություններ միջնադարյան էպոսի համեմատական ուսումնասիրության մասին», «ժողովրդական կրթության նախարարության ամսագիր», 1868), նվիրված են մի շարք ուսումնասիրությունների, իսկ հեղինակի ընդհանուր տեսակետները շարադրված են նրա նոր գրքերի վերաբերյալ տարբեր հոդվածներում` «Համեմատական դիցաբանությունը և դրա մեթոդը», կապված դե Գուբերնատիսի աշխատության հետ («Բանբեր Եվրոպայի», 1873), «Նոր գիրք դիցաբանության մասին», կապված Լ. Վոևոդսկու ատենախոսության հետ (ibid., 1882), «Նոր հետազոտություն ֆրանսիական էպոսի մասին» («Ժողովրդական կրթության նախարարության ամսագիր», 1885): Չնայած Վեսելովսկին ժողովրդական էպոսի ուսումնասիրությունը կատարել է գրականության մեջ առկա բանավոր և գրքային լեգենդների նյութի համեմատական ուսումնասիրության հիման վրա, նա որպես իր հետազոտության հիմնական օբյեկտ ընտրել է ռուսական ժողովրդական էպոսը (տե՛ս «Հարավ-ռուսական ժողովրդական վեպեր» «Գիտությունների ակադեմիայի 2-րդ բաժամունքի նշումները», 1881-1885, և մի շարք փոքր հոդվածներ «ժողովրդական կրթության նախարարության ամսագիր»), իսկ մյուս կողմից ձեռնարկել է մի շարք «Հետազոտություններ ռուսական հոգևոր պոեզիայի ոլորտում» («Գիտությունների ակադեմիայի 2-րդ բաժամունքի նշումներ», 1879 թվական), շարունակելով հրապարակել առանձին հոդվածներ: Գրեթե ամեն տարի կատարվող այս «որոնումների» բովանդակությունը շատ բազմազան է և հաճախ հոգևոր ժողովրդական պոեզիայի հիմնավորումները միայն պատրվակ են հանդիսանում գրականության և ժողովրդական կյանքի տարբեր բնագավառներում ինքնուրույն էքսկուրսիաների համար (օրինակ, էքսկուրսիա թափառական դերասանների և գուսանների մասին IV համարում), իսկ հավելվածներում, առաջին անգամ հրատարակվեցին հին գրերի բազմաթիվ տեքստեր տարբեր լեզուներով: Վեսելովսկին հազվագյուտ ունակությունէր դրսևորում լեզուների հանդեպ և չլինելով լեզվաբան բառի նեղ իմաստով, տիրապետեց նոր եվրոպական (միջնադարյան և ժամանակակից) լեզուների մեծ մասին՝ լայնորեն օգտագործելով այս առավելությունը իր պատմական և համեմատական ուսումնասիրությունների համար: Ընդհանրապես, Վեսելովսկին իր բազմաթիվ աշխատություններում դրսևորում էր ուշագրավ խորահմտություն, նյութերի մշակման ժամանակ քննադատության մեթոդների հստակություն և հետազոտողի (առաջին հերթին՝ վերլուծաբանի) զգայունություն, որը, իհարկե, երբեմն կարող էր սխալ լինել արտահայտված վարկածներում, բայց միշտ իր կարծիքը հիմնավորում էր գիտականորեն հնարավոր և հավանական նկատառումներով և որպես աջակցության մեջ բերելով քիչ թե շատ ծանրակշիռ փաստեր:
Վեսելովսկին եղել է [[Մոսկվայի համալսարան]]ի ընդհանուր գրականության ամբիոնի դոցենտ (1870-1872), [[Պետերբուրգի համալսարան]]ի արտահաստիքային պրոֆեսոր (1872 թվականից), հաստիքային պրոֆեսոր (1879 թվականից), վաստակավոր պրոֆեսոր (1895 թվականից){{sfn|Императорский Московский университет|2010|c=125}} և [[Կանանց բարձրագույն դասընթացներ |Կանանց բարձրագույն դասընթացներ]]ի պրոֆեսոր (1872 թվականից):
Ալեքսանդր Նիկոլաևիչ Վեսելովսկին մահացել է 1906 թվականի հոկտեմբերի 23-ին: Թաղված է [[Նովոդևիչի գերեզմանատուն (Սանկտ Պետերբուրգ)|Սանկտ Պետերբուրգի Նովոդևիչի գերեզմանատանը]]<ref>Могила на плане Новодевичьего кладбища (№ 37) // {{книга|ref=|ссылка=|автор=|заглавие=Весь Петербург на 1914 год, адресная и справочная книга г. С.-Петербурга|ответственный=Ред. А. П. Шашковский|год=1914|часть=Отдел IV|место=СПб.|издательство=Товарищество А. С. Суворина – «Новое время»|том=|страницы=|страниц=|isbn=5-94030-052-9}}</ref><ref>[http://babs71.livejournal.com/pics/catalog/19778/359837 Могила А. Н. Веселовского на Новодевичьем кладбище Санкт-Петербурга]</ref> :
== Աշխատություններ ==
1888 թվականին կազմվել է Վեսելովովսկու մինչև 1885 թվականը ստեղծված աշխատանքների ցուցակը, որոնք հրատարակվել են հիմնականում տարբեր պարբերականներում, «Ա. Ն. Վ.-ի 1859-1885 թվականների գիտական աշխատությունների ցանկ» (Սանկտ Պետերբուրգ):
Նրա աշխատանքները (մասամբ թվարկված է վերևում) տպագրվել են [[Վորոնեժ]]ի «Բանասիրական զեկույցներում», «Ժողովրդական կրթության նախարարության հանդեսում», «Արևմտյան ակադեմիայում» և «''Archiv für Slavische Philologie''»-ում: 1891 թվականին լույս է տեսել Բոկաչչոյի «[[Դեկամերոն]]»-ի Վեսելովովսկու կողմից կատարված թարգմանության առաջին հատորը և լույս տեսավ նրա «Բոկաչչիոյի ուսուցիչները» («Եվրոպական տեղեկագիր») հոդվածը: Վեսելովսկու ժողովրդական գրականության ուսումնասիրության վերաբերյալ աշխատանքների բնութագիրը ներկայացված է [[Ալեքսանդր Պիպին]]ի «Ռուսական ազգագրության պատմություն» գրքում (1891, հ. II, 252-282), որի հավելվածում (423-427) զետեղված է նրա կարճ ինքնակենսագրությունը:
== Ծանոթագրություններ ==
Տող 18 ⟶ 39՝
== Գրականություն ==
* {{книга |автор= |часть= Веселовский Александр Николаевич|ссылка часть= https://vivaldi.nlr.ru/ab000000790/view#page=669|заглавие= Список гражданским чинам четвертого класса. Исправлен по 1-е февраля 1890 года|оригинал= |ссылка= |викитека= |ответственный= |издание= |место= СПб.|издательство= Типография
* ''
*: ''(часть текста настоящей статьи Википедии основана на тексте ЭСБЕ)''
* {{книга |автор= |часть= Александр Николаевич Веселовский // Действительные члены академии|ссылка часть= http://dlib.rsl.ru/viewer/01005034904#?page=124|заглавие= Список лиц, служащих по ведомству Министерства народного просвещения на 1905 год|оригинал= |ссылка= |викитека= |ответственный= |издание= |место= СПб.|издательство=
* {{БСЭ3|Веселовский Алекандр Николаевич}}
* Памяти академика Александра Николаевича Веселовского: По случаю десятилетия со дня его смерти (1906—1916). Пг., 1921.
*
*
* Наследие Александра Веселовского. Исследования и материалы. СПб.: Наука, 1992.
* ''
* {{книга|автор= |часть= |ссылка часть= |заглавие= Императорский Московский университет: 1755-1917 : энциклопедический словарь|оригинал= |ссылка= |викитека= |ответственный= А. Ю. Андреев, Д. А. Цыганков|издание= |место= М.|издательство= Российская политическая энциклопедия (РОССПЭН)|год= 2010|том= |страницы=124—125 |страниц= 894|серия= |isbn= 978-5-8243-1429-8|тираж= 2 000|ref=Императорский Московский университет}}
== Արտաքին հղումներ ==
* [http://feb-web.ru/feb/person/person/feb/veselovsky_al.htm Կենսագրական ակնարկ]
| |||