|
== Կենսագրություն ==
Յոհան Լյուդվիգ ՌունբերգըՌունեբերգը ծնվել է ծովագնաց Լորենց Ուլրիկ ՌունբերգիՌունեբերգի և Աննա Մարիա Մալմի բազմանդամ ընտանիքում, Ֆինլանդիայի արևմտյան ափին, Էստերբոտենի, Յակոբստադ քաղաքում: ՅոհանՅոհանը կրթություն է ստացել նախ Օլեաբորգում ([[Օուլու]]), ապա [[Վաասա]] քաղաքում, իսկ հետո ընդունվել է Աբոյի համալսարան (այժմ՝ [[Տուրկու]]): Այնտեղ նա հանդիպել և ընկերացել է [[Յոհան Սնելլման]]ի և [[Զախարիաս Տոպելիուս]]ի հետ, ովքեր հետագայում կարևոր դեր են խաղացել Ֆինլանդիայի ազգային վերածննդի գործում: Հենց այդ ժամանակ էլ ՌունբերգըՌունեբերգը ծանոթացել է [[Կարլ Միքայել Բելլման|Կարլ Բելմանի]] ստեղծագործություններին և սկսել է հանդես գալ որպես [[Հրապարակախոսություն|հրապարակախոս]]:
Իր ֆինանսական իրավիճակը բարելավելու համար ՌունբերգըՌունեբերգը դասավանդելու է մեկնել կենտրոնական Ֆինլանդիա, որտեղ նա ավելի մոտիկից է ծանոթացել հասարակ ժողովրդի կյանքին: Այս ծանոթությունը խորը տպավորություն է թողել նրա վրա, և հենց այդ ժամանակ է ձևավորվել նրա իդեալականացված հայացքը ֆիննական գյուղացիության վերաբերյալ, որն իր արտացոլումն է գտել «Գյուղացի Պաավո» ({{lang-sv|Bonden Paavo}}) հայտնի բանաստեղծության մեջ: Նրա հերոսը ցրտահարության պատճառով անընդհատ բերք է կորցնում, բայց առանց բողոքելու՝ մանրացված կեղևից հաց է պատրաստում: Այս պատկերը դարձել է մարդկային որակի իսկական խորհրդանիշ, որը հայտնի է որպես ''sisu''` ցանկացած փորձություն դիմանալու պատրաստակամություն:
1827 թվականին ՌունբերգըՌունեբերգը ստացել է [[մագիստրոս]]ի կոչում և մնացել համալսարանում (որը Աբոյի հրդեհից հետո տեղափոխվել է [[Հելսինկի]]), որտեղ [[1830]] թվականից հռետորություն է դասավանդել: Նույն թվականին լույս է տեսել նրա «Բանաստեղծություններ» ({{lang-sv|Dikter}}) առաջին ժողովածուն: [[1831]] թվականին ՌունբերգնՌունեբերգն ամուսնացել է Ֆրեդրիկ Շարլոտա Տենգստրյոմի հետ, նրանք ունեցել են ութ երեխա, որոնցից երկուսը մահացել են վաղ տարիքում: ՌունբերգիՌունեբերգի որդին՝ [[Վալտեր Ռունեբերգ|Վալտերը]], դարձել է [[Քանդակագործություն|քանդակագործ]] և իր հոր հուշարձանի հեղինակը, որը կանգնեցվել է [[1885]] թվականին: Մյուս որդին` Յոհաննը, դարձել է [[բժիշկ]] և [[քաղաքական գործիչ]]:
[[Պատկեր:Runebergs hem i Borgå 1900.jpg|մինի|ձախից|Ռունեբերգների տունը Պորվոոում]]
Ռունբերգի կինը՝ Ֆրեդրիկան, նույնպես համբավ է ձեռք բերել որպես գրող, [[Վալտեր Սքոթ]]ի ոգով պատմական վեպերի հեղինակ: Նրա «Տիկին Կատարինա Բոժեն և նրա դուստրերը» ({{lang-sv|Fru Katarina Boije och hennes döttrar}}) վեպը, որը լույս է տեսել 1858 թվականին, կարելի է համարել առաջին պատմական վեպը ֆիննական գրականության մեջ:
1833 թվականին լույս է տեսել Ռունբերգի բանաստեղծությունների երկրորդ ժողովածուն: 1837 թվականին նա տեղափոխվել է Պորվոո (Բորգո), որտեղ տեղի գիմնազիայում ստացել է դասական լեզուների ուսուցչի պաշտոն, նա նաև հիմնադրել է թերթ ({{lang-sv|Borgå Tidning}}): 1847 թվականին ՌյունբերգըՌյունեբերգը դարձել է գիմնազիայի տնօրեն: ՌունբերգիՌունեբերգի ամենահայտնի գործերից են վեցաչափով գրված «Որմզդեղնի որսորդները» պոեմները, (1832, {{lang-sv|Elgskyttarne}}), «Թագավոր Ֆյալարը», (1844, {{lang-sv|Ståhls sägner}}) պոեմները և 1808-1809 թվականների ռուս-շվեդական պատերազմի իրադարձություններին նվիրված բանաստեղծությունների շարքը: Առավել հայտնի են դարձել նրա «Պատմվածքներ»-ը, որը [[Էլիաս Լյոնրոտ]]ի «[[Կալեվալա (էպոս)|Կալեվալա]]»-ի հետ միասին համարվում է Ֆինլանդիայի ազգային էպոսի մի մասը: Այս պոեմից միկիտան Լոտեի կերպարը ոգեշնչել է [[Բերտոլդ Բրեխտ]]ին «[[Կուրաժ մայրիկն ու նրա երեխաները]]»-ի ստեղծման գործում: Նրա անունով է կոչվել կանանց ռազմականացված «[[Լոտա Սվյարդ]]» կազմակերպությունը:
1848 թվականին Գերմանիայից ներգաղթյալ [[Ֆրեդրիկ Պացիուս]]ը նախերգանք է գրել «Հեքիաթներ»-ի և «Մեր երկիրը» ({{lang-sv|Vårt land}}) բանաստեղծությունների համար. ներկայումս այն Ֆինլանդիայի ազգային օրհներգն է (տեքստի ֆիննական թարգմանությունը վերագրվում է [[Պաավո Կայանդեր]]ին, ռուսերենը՝ [[Ալեքսանդր Բլոկ]]ին):
1863 թվականին տեղի ունեցավ դժբախտ պատահարը ՌյունբերգիՌունեբերգի կյանքում սկիզբ է դրել դրամատիկ շրջանի: Որսի ժամանակ նա կաթվածահար է եղել: Սկսվել է տասներեք ու կես տարվա փորձությունների ժամանակաշրջանը: Բանաստեղծը գործնականում գամված է եղել անկողնուն և այլևս երբեք ի վիճակի չի եղել զբաղվել գրական գործունեությամբ:
ՌունբերգըՌունեբերգը մահացել է [[1877]] թվականի [[մայիսի 6]]-ին: 1877 թվականի [[մայիսի 12]]-ին նա պատվով թաղվել է Պորվոոյի Նյասինմյակի գերեզմանատանը: Նրա գերեզմանի վրա տեղադրվել է վեհաշուք հուշարձան<ref>{{cite web | url = http://www.porvoo.fi/fi/palvelut/ymparisto_ja_luonto/puistot_viheralueet_metsat/porvoon_kansallinen_kaupunkipuisto/empirekorttelit/j_l_runeberg/runebergin_hautajaiset | title = Runebergin hautajaiset | publisher = Porvoon kaupunki | lang = fi | archiveurl = https://web.archive.org/web/20160304232629/http://www.porvoo.fi/fi/palvelut/ymparisto_ja_luonto/puistot_viheralueet_metsat/porvoon_kansallinen_kaupunkipuisto/empirekorttelit/j_l_runeberg/runebergin_hautajaiset | archivedate = 2016-03-04 }}</ref><ref>{{cite web | url = http://www.runeberg.net/fin/a_9_t.html | title = Aikansa sankari: Hautajaiset | publisher = Svenska Litteratursällskapet i Finland | lang = fi | archiveurl = https://web.archive.org/web/20040222132128/http://www.runeberg.net/fin/a_9_t.html | archivedate = 2004-02-22 }}</ref>:
Բանաստեղծի կնոջ՝ Ֆրեդրիկա ՌյունբերգիՌյունեբերգի մահվանից մեկ տարի անց (մահ. [[1879]]), [[Ալեքսանդր Երկրորդ]]ը Ֆիննական Սեյմի խնդրանքով այն տունը, որտեղ ՌունբերգնՌունեբերգն ապրել է իր կյանքի վերջին 25 տարիները, հայտարարել է ազգային սեփականություն և թանգարան:
== Ստեղծագործության գնահատական ==
ՌունբերգըՌունեբերգը նշանակալի դեր է ունեցել սլավոնական-սկանդինավյան գրական կապերի զարգացման գործում, նա շվեդերեն է թարգմանել [[Պուշկին]]ի, [[Վասիլի Ժուկովսկի|Վասիլի Ժուկովսկու]], [[Կոնստանտին Մասալսկի|Կոնստանտին Մասալսկու]], ուկրաինական և սերբական երգերը: Թարգմանել է նաև [[Ֆրիդրիխ Շիլլեր]]ի, [[Լյուդվիգ Ուլանդ]]ի, [[Ֆրինդրիխ Շտոլբերգ]]ի, [[Քարոյ Կիշֆալուդի]]ի ստեղծագործությունները: Նրա հերոսուհու՝ Նադյայի անունը համանուն բանաստեղծությունից ռուսական կյանքի մի սյուժեի մասին հայտնի է դարձել [[Ֆինլանդիա]]յում և [[Շվեդիա]]յում: [[Ալեքսանդր Պլետնյով]]ը բանաստեղծին անվանել է «ֆիննական Պուշկին»: Ավելի ուշ «Որմզդեղնների որսորդները» ֆիլմից ռուս չարչիների կերպարներն օգտագործել են այնպիսի ֆիննական գրողներ, ինչպիսիք են [[Ալեքսիս Կիվի]]ն և [[Վյայնյո Լիննա]]ն:
Այն [[ֆիններեն]] են թարգմանել, օրինակ՝ [[Էյնո Լեյնո]]ն, [[ռուսերեն]]՝ [[Ալեքսանդր Բլոկ]]ը և [[Վալերի Բրյուսով]]ը, [[բելառուսերեն]]՝ [[Մաքսիմ Բոգդանովիչ]]ը:
| 