«ԲԿՄԱ (ֆուտբոլային ակումբ, Մոսկվա)»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
→Ծանոթագրություններ: փոխարինվեց: {{reflist| → {{ծանցանկ| oգտվելով ԱՎԲ |
Rescuing 92 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.7 |
||
Տող 50.
|}
'''ՊՖԱ ԲԿՄԱ''' ('''Պրոֆեսիոնալ ֆուտբոլային ակումբ ԲԿՄԱ'''), [[Ռուսաստան|ռուսական]] Մոսկովյան [[ֆուտբոլային ակումբ]], անցյալում համարվել է Բանակային կենտրոնական սպորտային ակումբի մաս։ Համարվում է ռուսական ֆուտբոլի պատմության մեջ ամենասարսափելի և ամենատիտղոսավոր ակումբներից մեկը<ref>{{cite web|url=http://www.sport-express.ru/newspaper/2009-06-01/1_1/|title=ЦСКА: 13-й Титул!|publisher=Sport-express.ru|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
== Անվանում ==
Տող 64.
=== 1911—1935 ===
ԲԿՄԱ ֆուտբոլային ակումբի պատմությունը սկսվում է 1911 թվականից, երբ Դահուկային սպորտի հասարակական սիրահարները (ԴՍՀՍ) ստեղծեցին ֆուտբոլային բաժին<ref name="Футболисты">{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=10&page=2|title=Футболисты, стр. 2|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
1917 թվականի սեզոնից հետո, ԴՍՀՍ-ի երկրորդ կազմը անցնում է առաջին հորիզոնական<ref name="Футболисты" />: 1921 թվականին, Մոսկվայի աշնանային առաջնության ժամանակ, չեմպիոնը որոշվում էր «ոսկե խաղով», որտեղ մասնակցեցին ԴՍՀՍ-ն և ԿՖՍ-ն։ ԿՖՍ-ի թիմը 6:0 հաշվով ջախջախիչ հաղթանակ է տանում։ 1922 թվականի սեզոնում ԴՍՀՍ-ի ֆուտբոլիստները հաղթեցին Մոսկվայի գարնանային առաջնությունը<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=11&page=3|title=Среди сильнейших, стр. 3|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
1922 թվականի սեզոնը դառնում է վերջինը, երբ թիմը հանդես էր գալիս ԴՍՀՍ-ի անվամբ<ref name="Среди сильнейших" />:
[[Պատկեր:OPPV Moskva.jpg|100px|thumb|left|ՎՓՑՀ-ի խորհրդանշանը]]
1923 թվականի սեզոնի ժամանակ խորհրդային սպորտում տեղի են ունենում տարբեր փոփոխություններ։ «Բուրժուազիան» որոշում է սպորտում հաստատել սոցիալական կարգեր։ Բոլոր հին սպորտային միությունները փակվում կամ լուծարվում են, իսկ նրանց տեղում հիմնադրվում են գերատեսչական թիմեր։ «Հին» թիմերի բոլոր անդամները մտան համապատասխան գերատեսչությունների կազմում, իսկ իրենց սեփակությունները (այդ թվում նաև մարզադաշտերը և սպորտ հրապարակները) հատկացվեցին նոր թիմերի<ref>Журнал «Великие клубы». «ЦСКА ч. 1» № 12 (12) 2006 г., стр. 7</ref>: ԴՍՀՍ-ի մարզիկները հայտնվեցին նոր ստեղծված Վսեվոբուչայի փորձնացուցադրական հրապարակի (ՎՓՑՀ) խմբում, որը ստեղծվել էր Կարմիր բանակի հովանու ներքո։ ՎՓՑՀ-ի հիմնական նպատակների միջից կարելի է առանձնացնել Կարմիր բանակի զինվորների ընդհանուր ֆիզիկական և ռազմային պատրաստակամությունը.<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=12&page=4|title=«Под флагом Всевобуча», стр. 4|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
Լուծարվածների կազմում մտնում էր նաև Մոսկվայի ֆուտբոլային լիգան։ Նրա փոխերեն ստեղծվեց 8 գերատեսչական թիմերից կազմված մի առաջնություն, որին այդ ժամանակների թերթերում անվանեցին «„Դինամոյի“ հասարակության կողմից ստեղծված լիգա»:
1926 թվականի սեզոնում բանակայիններին հաջողվում է հաղթել Մոսկվայի «Ա» կարգի առանջնությունը (այդպես սկսվեց կոչվել նոր լիգան)։ Ընդ որում փաստացի առաջնության ոչ բոլոր խաղերն են անցկացվել, 14 թիմ, կարգի ընդլայնամ և նոյեմբերյան վատ օրացույցի պատճառով, չխաղացին իրենց բոլոր խաղերը, սակայն առաջնության հաղթողը որոշվեց տվյալ պահին ՎՓՑՀ-ի առաջնորդով<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=12&page=10|title=«Под флагом Всевобуча», стр. 10|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
[[Պատկեր:CDKA Moskva.jpg|100px|մինի|աջից|ԿԲԿՏ խորհրդանշանը]]
1928 թվականի փետրվարի 23, Կարմիր բանակի տասամյա օրը, [[Մոսկվա]]յում բացվեց Կարմիր բանակի կենտրոնական տունը։ Սպորտային բաժինը ստեղծվեց ի շնորհիվ [[Միխայիլ Ֆրունզե]]ի: Այդ ժամանակ էլ ՎՓՑՀ-ի բոլոր սպորտային ուժերը տեղափոխվեցին Կարմիր բանակի կենտրոնական տուն<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=13|title=ЦДКА, стр. 1|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
1935 թվականի աշնանը ԿԲԿՏ-ն հաղթեց Մոսկվայի առաջնությունը: Ճիշտ է նաև նշել, որ «Դինամոն» և «Սպարտակը» հանդես եկան իրենց թույլ կազմերով, քանի որ նրանց ուժեղագույն ֆուտբոլիստները խաղում էին ԽՍՀՄ-ի հավաքականում<ref name="стр 8" />:
=== 1936-1952 ===
1936 թվականին առաջին անգամ անցկացվեցին ԽՍՀՄ-ի ֆուտբոլի առաջնությունը։ ԿԲԿՏ-ն խաղաց «Ա» կարգում, մայրաքաղաքային «Դինամոյի», «Սպարտակի» և «Լոկոմոտիվի», լենինգրադյան «Դիանոմյի» և «Էլեկտրոսիլայի», և նաև կիևյան «Դինամոյի» հետ։ Իր հաշվին բանակայինները առաջնությունում առաջին հաղթանակը տարան «Էլեկտրոսիլայի» դեմ խաղում 6։2 հաշվով, այդ հաղթանակը դարձավ բանակայինների առաջին խոշոր հաղթանակը ԽՍՀՄ-ի առաջնության պատմության մեջ<ref>{{cite web|url=http://www.sport-express.ru/art.shtml?74127|title=Летопись Акселя Вартаняна. Год 1936. Часть третья. Всё впервые|publisher=Sport-express.ru|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
1936 թվականի աշնանը ակումբը վատ ելույթների պատճառով զբաղեցրեց վերջին (ութերորդ) տեղը և, համաձայն առաջնության կանոների, նրանք ստիպված էին հաջորդ սեզոնը սկսեին մի կարգ ցածր «Բ» կարգում։ Բայց հարցը հասավ բարձրագույն ռազմական ուժերի, և, չնայած որ ԿԲԿՏ-ն առաջնությունը սկսեց ցածր լիգայում, «Ա» կարգը թույլատրեց բանակայիններին առաջնությունը ավարտել հզորագույն դիվիզիայում։ Այդ միջոցը չօգնեց բանակայիններին, և 1937 թվականի սեզոնում ԿԲԿՏ-ն նորից զբաղեցրեց վերջին (այս անգամ տասներորդ) տեղը։ Հանկարծ այդ տարում տեղի է ունենում բարձրագույն խորհրդային լիգայի հերթական վիճակահանությունը, և այս անգամ արդեն առաջնությունում սկսեցին խաղալ 26 թիմ<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=74|title=«Первые всесоюзные», стр. 1|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
Նաև կազմերին ամրապնդելու համար առաջին անգամ օգտագործվեց «ռազմական» քաղաքականություն, հեռանկարանային և հզորագույն խաղացողներին ուրիշ ակումբներից կանչեցին ռազմական ծառայության և ընդգրկեցին ակումբի կազմում։ «Հրավիրվածների» շարքերից մեկում էր մտնում մոսկովյան «Մետալուրգիայի» հզոր խաղացող Գրիգորի Ֆեդոտովը<ref name="стр 9" />։
Ֆեդոտովի հետ բանակայինները առաջին սեզոնի առաջնությունում զբաղեցրին երկրորդ տեղը, իսկ առաջին տեղը զիջեցին մոսկովյան «[[Սպարտակ (ֆուտբոլային ակումբ, Մոսկվա)|Սպարտակին»]]։ Միջև պատերազմի սկիզբը ԿԲԿՏ-ն առաջնությունում զբաղեցրեց 3-րդից 4-րդ տեղերը, իսկ կազմը համալրվեց Վալենտին Նիկոլաևիչով և Ալեքսեյ Գրինինով<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=74&page=4|title=«Первые всесоюзные», стр. 4|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
1941 թվականի հունիսի 22-ին բանակայինները ավարտեցին խաղալ Կիևում «Դինամոյի» դեմ արտագնա խաղերը։ Բայց և այնպես խաղը տեղի չունեցավ․ առավոտ շուտ քաղաքը ենթարկվեց ռմբակոծման։ Այսպիսով սկսվեց [[Հայրենական Մեծ պատերազմ]]ը։ Պատերազմի ժամանակ ԿԲԿՏ-ի մի շարք խաղացողներ զեկուցագրեր են ուղարկում թիմի ղեկավարությանը, որ նրանք թույլատրեն իրենց մեկնել ռազմական ճակատ։ Բայց ղեկավարությունը ցանկանում էր պահպանել երկրի լավագույն կադրային խաղացողներին, և թիմը շարունակեց իր մարզումները, չնայած նարն, որ ռմբակոծման ժամանակ Մոսվայի ֆուտբոլիստները և մնացին, որպեսզի պահպանեն Ռուսական վարչական շրջանները և Գենշտաբը<ref name="Я из ЦДКА">{{книга|автор = Николаев В. А.|заглавие = Я — из ЦДКА! |nodot=1|страницы = |isbn = 5-86502-031-5}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=75|title=«Война», стр. 1|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
Հետպատերազմական առաջին սեզոնը նշանավորվեց ԿԲԿՏ-ի և մայրաքաղաքային «Դինամոյի» հակամարտությամբ։ Առաջնությունում հաղթեցին դինամոնցինները, իսկ գավաթային եզրաձակիչում ավելի ուժեղ պարզվեց բանակայինները։ Այդ սեզոնում էլ իրեն շատ լավ դրսևորեց ԿԲԿՏ-ի խաղացող Վսեվոլոդ Բոբրովը<ref name="Я из ЦДКА" />։ Այդ տարին «լեյտենանտների թիմի» համար դարձավ առաջինը<ref name="Я из ЦДКА" />։
1946 թվականի առաջնությունը բանակայինները հաղթեցին առանց որևէ խնդիրի, իսկ 1947 թվականին վերադարձավ մենամարտը։ Փաստացի ամբողջ սեզոնը առաջնորդեց մոսկովյան դինամոնցինները։ Կապտասպիտակները մի մեծ հաղթական շարք ունեցան, հաղթելով 12 խաղ անընդմեջ և մոտեցան հերթական հանդիպմանը, խաղալով բանակայիններին հետապնդողին, և այդ խաղում միանշանակ ֆավորիտ համարվում էին նրանք։ Լարված մենամատը բանակայինները անցկացրին «Դինամոյի» մարզադաշտում, որտեղ էլ կորզեցին հերթական հաղթանակը։ Վճռական հարվածը եղավ ԿԲԿՏ-ի կիսապաշտպան Վյաչեսլավ Սոլովյեվայի հարվածը։ Այդուհանդերձ այդ խաղը, չնայած որ համարվում էր կարևոր, դարձավ առաջնության ոչ որոշիչ հանդիպում։ Առաջնության վերջում «լեյտենանտների թիմը» խաղաց [[Թբիլիսի|Թբիլիսում]], տեղի «Դինամոյի» հետ։ Այդ տարիներին «Դինամոյի» սպորտխմբի կառավարող համարվում էր Լավրենտի Բերիան, և չկար կասկածներ, որ տբիլիսյան ֆուտբոլիստները փորձում էին օգնել «գերատեսչական» մոսկովյան թիմին։ Այդ առաջնությունում գործում էր մի կանոնակարգ, որի համաձայն եթե ակումբները հավաքում էին հավասար միավորներ, ապա վերջնահաշիվը կգրանցվի նրանց խփած և բաց թողած գնդակներով։ ԿԲԿՏ-ին շատ էր անհրաժեշտ հաղթանակ։ Թիմի ոչ-ոքիերը 0։0 և 1։1 հաշվով բարդ կացության մեջ դրեց նրանց։ Նույն կերպ 2։2 հաշվով ոչ ոքին, բանակայիններին չթույլատրեց շարունակել 1-ի տեղի համար պայքարը։ Թբիլիսյան դինամոնցինները կրկնակի անգամ առաջ անցան հաշվի մեջ, բայց ԿԲԿՏ-յան ուժերը նույնպես կրկնակի անգամ հաշվի մեջ առաջ անցան ի շնորհիվ Վսեվոլոդ Բոբրովի։ Արդյունքում խաղը ավարտվեց ոչ ոքիի, և բանակայինների շանսերը առաջնությունում դարձան շատ չնչին․ վերջին տուրի հանդիպման ժամանակ ԿԲԿՏ-ն պետք էր շրջանցեր ստալինգրադյան «Տրակտոր» ակումբին, ընդ որում պետք է խփեր 5 գնդակ և ոչ մեկը բաց թողնել։ Եվ բանակայիններին դա հաջողվեց։ Արդյունքում խփված և բաց թողնված գնդակների հարաբերությամբ ՍԲԿՏ-ն դարձավ 0,125-ով ավելի լավ, քան դինամոնցինները<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=76&page=15|title=«Золотой век», стр. 15|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
1948 թվականանին իրավիճակը փաստացի ամբողջովին կրկնվեց։ Ամբողջ ժամանակ առաջնությունը առաջնորդեց «Դինամոն», իսկ ԿԲԿՏ-ն, միայն երկրորդ շրջանի ժամանակ կարողացավ հաղթել 11 խաղ անընդմեջ, վերջին տուրում, առաջնորդի հետ կարևոր խաղին մոտեցավ ընդամենը 1 միավորով պակաս։ Այդպիսի կարգավիճակով, միայն հաղթանակը կարող էր բանակայիններին բերել չեմպիոնական տիտղոսը։ Խաղալով առանց իրենց առաջատար Գրիգոր Ֆեդոտովի, ով վնասվածք էր ստացել, բանակայինները պարտվում էին նվազագույն 1:2 հաշվով։ Բայց հետո նրանք պայքարեցին մինչև վերջ և 3:2 հաշվով հաղթանակ տարան այդ խաղում։ Որոշիչ գոլը եղավ Բոբրովի կողմից, և ԿԲԿՏ-ն երրորդ անգամ անընդմեջ դարձավ չեմպիոն։ Այդ նվաճումը ավելի քան երկու տասնյակ տարի ենթարկվում էր մեկ այլ ակումբի՝ «Դինամոյին»<ref name="Золотой век">{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=76&page=18|title=«Золотой век», стр. 18|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
1949 թվականի սեզոնը դարձավ Ֆեդոտովի համար վերջին առաջնությունը։ Դարնալով առաջնության լավագույն ռմբարկու, ստանալով մի շարք վնասվածք, ֆորվարդացին որոշում է անցնել մարզչական գործունեության։ Բոբրովը սկսեց աշխատել Ստալինի Մոսկովյան ռազմական շրջանում, որպես ՌՕՈՒ-ի (Ռազմաօդային ուժեր) հրամանատար, և սկսեց, ՌՕՈՒ-ի զինվորներից ֆուտբոլային թիմ ստեղծել։ ԿԲԿՏ-ն առաջնությունը ավարտեց 2-րդ տեղով<ref name="Золотой век" />:
1950 թվականին բանակայինները նորից դարձան առաջինը, իսկ 1951 թվականին, հանդես գալով նոր անվանմամբ՝ ՍԲԿՏ-ը (Սովետական բանակի կենտրոնական տուն), կարողանում է իրականացնել «ոսկե դուբլ», հաղթում է և առաջնությունը, և գավաթը<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=76&page=19|title=«Золотой век», стр. 19|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
1952 թվականին ԽՍՀՄ-ի ղեկավարությունը առաջինը որոշեցին հավաքականին ուղարկել Օլիմպիական խաղերի։ Պատվիրակության կազմի մեջ առաջին անգամ, 1912 թվականից, մտավ նաև ֆուտբոլային խումբը։ Ֆուտբոլի կազմի մեջ հիմնականում հավաքագրվեցին ՍԲԿՏ-ի ֆուտբոլիստները և բանակայինների գլխավոր մարզչի Բորիս Անդրեևիչի գլխավորությամբ։ Ֆուտբոլային մրցաշարը ձևավորվեց ոչ շատ պարզ։ 1/16 եզրափակիչում խորհրդային ֆուտբոլիստները դժվարությամբ շրջանցեցին Բուլղարիայի հավաքականին (2:1) և այնուհետև հանդիպեցին Հարավսլավիայի դիմադրությանը։ Այդ ժամանակներում երկու սոցիալիստական պետությունները գտնվում էին ոչ բարիադրացիական հարաբերությունների մեջ, այսպես օրինակ Հարավսլավիայի առաջատար Տիտոն հանդիպումը դարցրեց քաղաքական, և այդպիսով ամբողջ հանդիպումը վերացվեց քաղաքականության քան սպորտի։ 2-րդ խաղակեսի մեջտեղում խորհրդային հավաքականը պարտվում էր ջախջախիչ 1:5 հաշվով, հանկարծ նրանց հաջողվում է խաղը ավարտել ոչ ոքի-ով, բայց պատասխան խաղում անտեսելով այն, որ Բոբրովը բացեց հաշիվը, ԽՍՀՄ-ի հավաքականը պարտվեց 1:3 հաշվով<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=77&page=2|title=«Разгром», стр. 2|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
Երկրի ղեկավարությունը սպորտը դարձնել քաղաքականության պատիժը իրեն սպասեցնել չտվեց. առաջնության առաջին երեք տուրերից հետո, որոնցում բանակայինները հաղթանակներ տարան, կիևյան «Դինամոյի» հետ խաղի օրը, թիմի հետևից արդեն ավտոբուսը չեկավ, իսկ թիմի ղեկավար Վասիլի Զայցեվին կանչեցին Սպորտ կոմիտե, որտեղ կարդացին № 793-ի հրամանը, որով պետք էր լուծարվեր թիմը։ Խաղալով առաջնությունում 1952 թվականից բանակայինների արդյուքները համարվեցին անվավեր, իսկ ֆուտբոլիստները հայտնվեցին այլ ակումբներում։ Այսպիսով «լեյտենանտների թիմը» ավարտեց իր գոյությունը<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=77&page=3|title=«Разгром», стр. 3|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
=== 1953-1970 ===
ՍԲԿՏ-ն ապրեց երկրի լավագույն թիմերի կազմի մեջ ընդամենը երկու սեզոն։ 1953 թվականին գարնանը մահանում է ԽՍՀՄ-ի Սովետական նախագահ [[Իոսիֆ Ստալին]]ը, որոշ ժամանակ անց գնդակահարվեց ԽՍՀՄ-ի Սովետական նախագահի տեղակալ Նիկոլայ Բերիան։ Այդ նույն տարվա աշնանը նահանգի նախագահ Նիկոլայ Բուլգանին ստորագրեց ֆուտբոլային թիմերի վերստեղծման հրամանագիրը, այդ թիմերի թվում մտավ նաև ՍԲԿՏ-ն։ Թիմի հին մարզիչ ընտրվել էր Գրիգորի Պինաիչև-ը, նրա օգնականներն էին Կոնստանտին Լյասկովսկին և Գրիգորի Ֆեդոտովը։ Կազմի հետ կապված եղան փոքրիկ խնդիրներ, «լեյտենանտների թիմի» մի քանի աստղեր կամ ավարտել էին իրենց կարիերան, կամ էլ նրանց տարիքը թույլ չէր տալիս մնալ պրոֆեսիոլան մակարդակի։ Այնուամենայնիվ, վերականգնված թիմի կազմի մեջ մտան դարպասապահներ Վլադիմիր Նիկանորովը, Բորիս Ռազինսկին, պաշտպաններ Անատոլի Բաշաշկին, Յուրի Նիրկովը, Անատոլի Պորխունովը, Անատոլի Կրուտիկովը (ով եկել էր «Հիմիկ» ակումբից), կիսապաշտպաններ Ալեքսանդր Պետրովը, հարձակվողներ Վլադիմիր Դյեմին, [[Վալենտին Եմիշև]]ը, Վասիլի Բուզունովը (ով եկել էր սվերդլովսկյան ԴՕ ակումբից), Վիկտոր Ֆյեդորովը, Սերգեյ Կորշունովը (երկուսն էլ լուծարված ՎՎՍ ակումբից)<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=78&page=2|title=«Возрождение», стр. 2|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
Վերականգնված ՍԲԿՏ թիմի առաջին խաղը տեղի ունեցավ [[1954]] թվականի [[ապրիլի 5]]-ին [[Կիև]]ում, խաղալով «Տորպեդոյի» հետ, որը Նիժնի Նովգորոդից էր։ Խաղը ավարտվեց 1:1 հաշվով, բանակայինների միակ գոլը խփել է Վասիլի Բուզունովը։ Մեկ շաբաթ անց ՍԲԿՏ-ն նույն տեղում խաղաց տեղի «Դինամոյի» հետ։ Ոչ հաջող խաղի համար թիմը այս սեզոնը ավարտեց միայն 6-րդ տեղով (13-ից), հավաքելով 24 միավոր։ Այնուամենայնիվ, թիմը երբեմն կարողանում էր պայքար մղել առաջատարների հետ։ Այդպես, 2:1 հաշվով, այդ սեզոնում, նրանք հաղթեցին մոսկովյան «Սպարտակին» (գոլերը հեղինակեցին Կորշունովը և Բուզունովը)<ref name="стр 21" />:
Հաջորդ սեզոնը ՍԲԿՏ-ի համար ավելի լավ դասավորվեց, նույնիսկ անտեսելով այն, որ թիմի կազմը լրջորեն փոփոխվեց, իրենց կարիերան ավարտեցին Նիրկովը և Դյեմին, «Սպարտակ» տեղափոխվեց Կորշունովը, Եկատերինբուրգ վերադարձավ՝ Բուզունովը։ Առաջնությունում նրանք հյուրընկալվելիս հաղթեցին թբիլիսյան «Դինամոյին» (3:0) և մոսկովյան «Սպարտակին» (3:1)։ Գավաթում բանակայինները հաջորդաբար շրջանցեցին Սամարայի «[[Կռիլյա Սովետով]]ին», թբիլիսյան «Դինամոյին» և մայրաքաղաքային «Լոկոմոտիվին»<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=78&page=7|title=«Возрождение», стр. 7|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
Գավաթի եզրափակիչը տեղի ունեցավ [[1955]] թվականի [[հոկտեմբերի 16]]-ին, [[Մոսկվա]]յի «Դինամո» մարզադաշտում։ 10-րդ րոպեին Իոսիֆ Բեցայի փոխանցումից հետո հաշիվը բացեց Վլադիմիր Ագապովը։ Ընդամենը երեք րոպե անց դինամոնցիները հավասարեցրին հաշիվը։ Առաջին խաղակեսի վերջերում Յուրի Բելյաևի դեմ կանոները խախտելու պատճառով մրցավար Նիկոլայ Լատիշևը տուգանային հարված է նշանակում «Դինամոյի» դարպասին, որը պաշտպանում էր [[Լև Յաշին]]ը, գնդային մոտեցավ Ագապովը։ Եվ այստեղ Յաշինի նյարդերը չդիմացան։ Զայրանալով Ագապովայի շշուկների վրա, դինամոնյան դարպասապահը հաջորդ իսկ րոպեին շատ կոպիտ խաղաց նրա դեմ և հեռացվեց խաղադաշտից։ Դարպասում կանգնեց կիսապաշտպան Բայկովը։ Մեկ խաղացողով պակաս լինելով դինամոնցիները այնուամենայնիվ մեծ ջանքեր էին ցուցաբերում հաղթելու համար բանակայիններին, բայց նրանց պաշտպանությունը կոտրել չհաջողվեց։ Բանակայինները, թիմի վերականգնվելուց հետո, նվաճեցին իրենց առաջին տիտղոսը<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=78&page=8|title=«Возрождение», стр. 8|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
1955 թվականի առաջնությունը (ինչպես և հաջորդ 1956 թվականի առաջնությունը) ՍԲԿՏ-ն ավարտեց 3-րդ տեղով<ref name="Клисф">
56-57 միջսեզոնի ժամանակ բանակայինների կազմը ենթարկվեց զգալի փոփոխությունների, ակումբը լքեցին մի քանի առանցքային խաղացողներ. «Տորպեդո» տեղափոխվեց Անատոլի Սևինը, «Զակարպատիե» գնաց Ֆեդոր Վանզելը, իսկ «Սպարտակ» մեկնեց դարպասապահ Վալենտին Իվակինը։ Բանակայինների կազմը համալրեց՝ աջ կիսապաշտպան Հերման Ապուխտինը, ով եկավ մոսկովյան «Լոկոմոտիվից» և ՕԴՕ ակումբից հետ վերադարձավ Վասիլի Բուզունովը։ Այդտեղից եկան նաև Նիկոլայ Լինյաևը, Իգոր Միխինը և Էդուարդ Դուբինսկին։ [[1957]] թվականի փետրվարին թիմի անունը փոխվեց և դարձավ ՆՀ ԿՍԱ, դա կապված էր բանակային թիմի ներսում տեղի ունեցած բարեփոխումների հետ։ Բանակի կենտրոնական ակումբը այժմ ներկայացնում էր ոչ թե Սովետական բանակի կենտրոնական տուն, այլ Նախագահական նահանգի կենտրոնական սպորտային ակումբ։ [[1957]] թվականի սեզոնը ՆՀ ԿՍԱ-ն ավարտեց 5-րդ տեղով։ 1957 թվականի սեզոնում նաև իր կարիերան ավարտեց պաշտպան Անատոլի Բաշաշկինը, ով «լեյտենանտների թիմի» վերջին մարդն էր<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=78&page=14|title=«Возрождение», стр. 14|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
Անբավարար արդյունք ունենալով նրանք գրավեցին 5-րդ հորիզոնականը, այնուհետև ակումբի ղեկավարությունը թիմի գլխավոր մարզիչ Գրիգորի Պինաիչևից պահանջեցին նրա հրաժարականը, նրա փոխարեն ակումբը գլխավորեց Բորիս Արկադիևը, մարզչական գործում նրան օգնեց Վսեվոլոդ Բոբրովը։ Արկադիևը թիմին խաղադաշտում դասավորեց 3+3+4 խաղակարգով, որն էլ օգնեց բանակայիններին նվաճել 1958 թվականի սեզոնի բրոնզե մեդալերը<ref name="стр 22">Журнал «Великие клубы». «ЦСКА ч. 1» № 12 (12) 2006 г., стр. 22</ref>:
Տող 124.
58-59 միջսեզոնում ակումբ եկավ մոսկովյան «Դինամոյի» հարձակվող Ալեքսեի Մամիկինը։ Թիմի վերակազմավորումը շարունակվեց և 1959 թվականի սեզոնում, ավելին նաև ամբողջ առաջնությունում մարզչական շտաբը փորձում էր ստեղծել ամենաօպտիմալ կազմ, այնուամենայնիվ արդյունքը դրան չբերեց, ֆուտբոլիստների ռոտացիան շատ խանգարեց բանակայինների խաղին։ [[1959]] թվականին թիմը գրավեց ընդամենը 9-րդ հորիզոնականը<ref name="стр 22" />:
[[1960]] թվականին ՆՀ ԿՍԱ-ն նորից գլխավորեց Գրիգորի Պինաիչևը։ Այդ տարում երկրի գլխավոր բանակայինների ակումբը վերջին անգամ փոխեց իր անվանումը և դարձավ ԲԿՄԱ<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=78&page=19|title=«Возрождение», стр. 19|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
1961 թվականի սեզոնում ԲԿՄԱ-ն գլխավորեց Կոնստանտին Բեսկովը, իսկ թիմի ղեկավար դարձավ Վլադիմիր Նիկանորովը<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=79|title=«Бесков», стр. 1|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
62-63 միջսեզոնի ժամանակ թիը լքեցին՝ հարձակվողներ Բորիս Օրեշնիկովը և Կիրիլ Դորոնինը, նաև կիսապաշտպան Եվգենի Ժուրավլյևը։ Թիմը համալրվեց ամբողջ ֆուտբոլիստների խմբի հաշվին։ Մոսկովյան «Տորպեդոյից» ԲԿՄԱ եկան դարպասապահ Անատոլի Գլուխոտկոն, կիսապաշտպան Նիկոլայ Մանոշին և հարձակվող Վալենտին Դենիսովը, մոսկովյան «Սպարտակից» եկան դարպասապահ Իգոր Ֆրոլովը և հարձակվող Բորիս Պետրովը, իսկ «Դինամոյից» այստեղ տեղափոխվեցին Վլադիմիր Պոնոմարյեվը, ով ԲԿՄԱ-յում հարձակվողից դարձավ աջ պաշտպան։ 1963 թվականի առաջնության բանաձևը փոխվեց և դարձավ դասական։ Հիմա արդեն բարձր դիվիզիայում ոսկե մեդալի համար պայքարում էին 20 թիմ և խաղում էին երկու շրջանով։ Բանակայինները առաջնության արդյունքում զբաղեցրին ընդամենը յոթերորդ հորիզոնականը<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=80&page=2|title=«„Лейтенанты“ и генералы», стр. 2|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
Միջսեզոնի ժամանակ թիմը լքեցին հարձակվողներ Ալեքսեյ Մամիկինը և Նիկոլայ Լինյաևը, երկուսն էլ գնացին ռոստովյան ԲՍա։ ԲԿՄԱ-ի ամենաարժեքավոր ձեռքբերումը կայացավ 63-64 միջսեզոնի ժամանակ, երբ «[[Կռիլյա Սովետով]]ից» թիմ եկավ հարձակվող Բորիս Կազակովը։ Սեզոնի սկզբում ԲԿՄԱ-ի գլխավոր մարզիչ Վյաչեսլավ Սոլովյեվը իր հրաժարականը տվեց, նրան փոխարինեց Վալենտին Նիկոլաևը։ 1964 թվականի սեզոնում բանակայիններին հաջողվեց նվաճել բրոնզե մեդալներ, առաջնության առաջնորդից հետ մնալով, «Դինամո» (Թբիլիսի), 3 միավորով և իրենից էլ առաջ թողեց «Տորպեդոյին» (Մոսկվա)։ Այդ առաջնությունում ԲԿՄԱ-ն տարավ ամենախոշոր հաղթանակը իր ողջ պատմության մեջ, 10:2 հաշվով ջախջախելով յարոսլավյան «Շիննիկին»: 1965 թվականի սեզոնում բանակայիններին հաջողվեց գրավել 3-րդ տեղը։ Արդյունքում ԲԿՄԱ-ն առաջնությունում հաղթեց «Արդար խաղի մրցանակը», ամբողջ սեզոնի ժամանակ ստանալով ընդամենը մեկ դեղին քարտ<ref name="Лейтенанты и генералы">{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=80&page=7|title=«„Лейтенанты“ и генералы», стр. 7|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
1956 թվականի առաջնության ժամանակ ակումբում նորից փոխվեց մարզիչը, այս անգամ Վալենտին Նիկոլաևի փոխարեն ակումբի ղեկավարությունը ընտրեց Սերգեյ Շապոշնիկովին։ 65-66 միջսեզոնի ժամանակ թիմ եկան Վլադիմիր Կապլիչնին և Յուրի Իստոմին։ Սեզոնի արդյունքում ԲԿՄԱ-ն զբաղեցրեց 5-րդ հորիզոնականը, առաջնության առաջնորդից հետ մնալով, կիևյան «Դինամո», 14 միավոր<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=80&page=9|title=«„Лейтенанты“ и генералы», стр. 9|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
1967 թվականի առաջնությունը ԲԿՄԱ-ն անհաջող սկսեց, խաղալով 10 խաղ թիմը վաստակեց ընդամենը 6 միավոր, արդյունքում, վատ սկսելու համար, թիմից հեռացվեց գլխավոր մարզիչ Շապոշնիկովը։ [[1967]] թվականի հունիսի սկզբին թափուր պաշտոնը զբաղեցրեց Վսեվոլոդ Միխայլովիչ Բոբրովը։ Նոր մարզչի գալով ԲԿՄԱ-ն փոքր-ինչ բարելավեց երկրի առաջնությունում իր դիրքը։ Առաջին շրջանից հետո նրանք զբաղեցրին 12-րդ տեղը։ Ավելի հաջող գործերը դասավորվեցին ԽՍՀՄ-ի Գավաթի խաղերում. նրանք կիսաեզրափակիչում հաղթեցին բակինյան «Նեֆտչիին», բանակայինները 12 տարվա մեջ առաջին անգամ դուրս եկան գավաթի եզրափակիչ, որտեղ նրանք հանդիպեցին մոսկովյան «Դինամոյին»: Խաղի սկզբում ԲԿՄԱ-ի ֆուտբոլիստները երկու անգամ դարպասը գրավելու հնարավորություն բաց թողեցին, արդեն 6-րդ րոպեին Վլադիմիր Պոլիկարպովը անկյունային փոխանցումից հետո հարվածեց դարպասաձողին, իսկ 8-րդ րոպեին գնդակը, որը Վլադիմիր Ֆեդոտովի հարվածից հետո գնում էր դարպասի ներքևի անկյունը, վերցրեց [[Լև Յաշին]]ը: Հանդիպման 11-րդ րոպեին դինամոնցիներին հաջողվում է բացել խաղի հաշիվը. անկյունային փոխանցումից հետո Գեննադի Գուսարովը գնդակը ուղարկեց ցանցը։ Առաջին խաղակեսի վերջում «Դինամոյի» հարձակվող Յուրի Վշիվցևը կրկնապատեց հաշիվը, խփելով տուգանային գծից։ Խաղի վերջնական հաշիվը, 75-րդ րոպեին, գրանցեց «Դինամոյի» պաշտպան Վիկտոր Անիչկինը, խփելով տուգանային հարվածից կատարած փոխանցումից հետո։ Թիմը առաջնությունը ավարտեց, գրավելով 9-րդ հորիզոնականը<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=80&page=12|title=«„Лейтенанты“ и генералы», стр. 12|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
1968 թվականի առաջնությունում բանակայիններին հաջողվեց գրավել 4-րդ տեղը<ref>
1969 թվականի սեզոնում բանակայինների կազմը համալրվեց նոր խաղացողներով։ Տաշկենտյան «Պախտակորից» ԲԿՄԱ եկավ անցած մրցաշրջանի լավագույն ռմբարկու, հարձակվող Բերադոր Աբդուրաիմովը և կիսապաշտպան Վյաչեսլավ Սոլոխոն, ՍԲԱ-ից այստեղ տեղափոխվեց Բորիս Կոպեյկին, իսկ ՍՆՍԱ-ից եկավ դարպասապահ Վլադիմիր Աստապովսկին։ Առաջնության առաջին կեսում ԲԿՄԱ-ն շատ վստահ ելույթ ունեցավ, և առաջին շրջանից հետո զբաղեցրեց երկրորդ տեղը, բայց երկրորդ շրջանում բանակայինները կորցրեցին իրենց առավելությունը և մրցաշարի վերջնական աղյուսակում զբաղեցրին ընդամենը վեցերորդ հորիզոնականը։ Անհաջող մրցաշարից հետո Բոբրովը հեռացվեց իր պաշտոնից, և գլխավոր մարզչի աթոռը նորից զբաղեցրեց Վալենտին Նիկոլաևը<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=80&page=15|title=«„Лейтенанты“ и генералы», стр. 15|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
1970 թվականի առաջնությունից առաջ թիմը [[Բուլղարիա]]յում անցկացրեց միջմրցաշարային<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=81|title=«Золото Ташкента», стр. 1|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
=== 1971—1991 ===
1971 թվականի մրցաշարի սկզբում, թիմի կազմում տեղի ունեցան հետևյալ փոփոխությունները. Անատոլի Մասլաևը և Վալենտին Աֆոնինը տեղափոխվեցին ռոստովյան ՍԲԱ, Վլադիմիր Ստարկովը գնաց «Զարյա» ֆուտբոլային ակումբ (Վորոշիլովգրադ), Անատոլի Սամսոնովը և Դմիտրի Բագրիչն էլ ավարտեցին իրենց ֆուտբոլիստի կարիերան։ Թիմը համալրվեց Վլադիմիր Դորոֆեևի և Վլադիմիր Բաբենկոյի հաշվին, որոնք այստեղ եկան տուլսկյան «Մետալլուրգայից», և նաև չիտանյան ՍԲԱ-ի հարձակվող Վիկտոր Օգլոբլինայի հաշվին։ Առաջնությունում բանակայինները հանդես եկան շատ անհաջող և մրցաշարի ավարտին զբաղեցրին ընդամենը 12-րդ հորիզոնականը։ Եվրոպական առաջնության գավաթի 1/16 կիսաեզրափակչի ժամանակ ԲԿՄԱ-ն կարողացավ հաղթել թուրքական «Գալաթասարայ» ակումբին (1:1 [[Ստամբուլ]]ում և 3:0 [[Մոսկվա]]յում), բայց արդեն 1/8 խաղում բանակայինները 2 գնդակի տարբերությամբ իրենցից առաջ թողեցին բելգիական «Ստանդարդ» ակումբին (1:0, 0:2)։ Մրցաշարի արդյունքում թիմը նվաճեց «Պատվի դրոշ» մրցանակը, ի շնորհիվ մի քանի խաղացողների, որոնք հրավիրվեցին ազգային հավաքական<ref name="Годы бесплодных усилий 3">{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=82&page=2|title=«Годы бесплодных усилий», стр. 2|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
1972 թվականի միջսեզոնը Ալբերտ Շեստերյևին բերեց ծնկի ծանր վիրահատություն, սակայն վիրահատությունը շատ լավ անցավ, որից հետո էլ նա շատ ուշացավ և կրկին խաղադաշտ դուրս գալ Շեստերնևին չհաջողվեց<ref name="стр 29">Журнал «Великие клубы». «ЦСКА ч. 1» № 12 (12) 2006 г., стр. 29</ref>: Միջսեզոնի ժամանակ թիմը լքեցին. դարպասապահ Յուրի Պշենիչնիկովը, ով վերադարձավ «Ուրալ», պաշտպան Վալերի Վոյտենկոն՝ տեղափոխվեց «Ուրալ», իսկ հարձակվող Օգլոբին գնաց «Սիբիրյակ»: Միջսեզոնի ժամանակ ԲԿՄԱ եկան. կիևյան «Արսենալից» Վիկտոր Զվյագինցևը, մոսկովյան «Տորպեդոյի» պաշտպան Գրիգորի Յանեցը, ալմա-ատինսյան «Կայրատից» կիսապաշտպան Ֆարիդ Հիսամուտդինովը և Վիլգելիեմ Տելլինգերը լվովյան ՍԲԱ-ից։ ԲԿՄԱ-ն առաջնությունը սկսեց շատ լավ, տաս խաղ հետո, թիմը զբաղեցրեց աղյուսակի 2-րդ տեղը, այնուամենայնիվ բանակայինները չկարողացան նույն ձև շարունակել և եզրափակիչ խաղերից հետո, ԲԿՄԱ-ն զբաղեցրեց վերջնական աղյուսակի հինգերորդ հորիզոնականը<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=82&page=3|title=«Годы бесплодных усилий», стр. 3|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
1973 թվականին առաջնության կանոնակարգերում տեղի ունեցան մի քանի փոփոխություններ։ Դրանցից մեկը վերաբերվում էր այն հանդիպումներին, որոնք երբ ավարտվում են ոչ ոքիի, պետք է անցկացվի տանսմեկ մետրանոց հարվածաշար, հաղթողին այդ անգամ կհատկացվի 1 միավոր, իսկ պարտվողին ոչ մի՝ 0: [[1973]] թվականի առաջնության սկզբում ԲԿՄԱ-ի թիմը զբաղեցրեց մրցաշարային աղյուսակի վերին հորիզոնականը, բայց սեզոնի մեջտեղում սկսվեց ճգնաժամ, և թիմի գլխավոր մարզիչ Նիկոլաևը հեռացվեց իր պաշտոնից։ Նրան որպես փոխարինող եկավ Վլադիմիր Ագապովը։ Մրցաշարի վերջում ԲԿՄԱ-ն գրավեց աղյուսակի տասերորդ տեղը<ref name="Годы бесплодных усилий">{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=82&page=4|title=«Годы бесплодных усилий», стр. 4|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
1974 թվականի առաջնությունում ԲԿՄԱ-ն հավաքեց ընդամենը 26 միավոր և զբաղեցրեց 13-րդ տեղը, նրանց առաջին լիգայից հեռանալուց փրկեց լրացուցիչ ցուցանիշները<ref name="Годы бесплодных усилий" />:
1975 թվականի առաջնությունը բանակայինների համար սկսվեց գլխավոր մարզչի փոփոխությունից։ Հեռացված Ագապովայի փոխարեն, գլխավոր մարզիչ նշանակվեց հոկեյիստ և հոկեյի մարզիչ Անատոլի Տարասովը։ Միջսեզոնի ժամանակ թիմը լքեցին Վլադիմիր Պոլիկարպովը, ով տեղափոխվեց ԳՍՎգ։ Պոլիկարպովը ԲԿՄԱ-յում անցկացրած 12 տարիների ընթացքում անցկացրել է 342 խաղ, որոնցում խփել է 76 գնդակ։ Իր կարիերան ավարտեց Յուրի Իստոմինը։ Մոսկովյան «Լոկոմոտիվ» ակումբից թիմ եկան հարձակվող Յուրի Չեսնոկովը։ ԲԿՄԱ-ն [[1975]] թվականի սեզոնում վատ ելույթ ունեցավ և զբաղեցրեց 13-րդ տեղը։ 1975 թվականին իր ֆուտբոլային կարիերան ավարտեցին Վլադիմիր Ֆեդոտովը, Վլադիմիր Պոլիկարպովը և Վլադիմիր Կապլիչնին<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=82&page=5|title=«Годы бесплодных усилий», стр. 5|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
Նոր մրցաշարի սկսվելով, նորից փոփոխվեց գլխավոր մարզիչը։ Թափուր, Տարասովի հեռացումից հետո, պաշտոնը զբաղեցրեց Ալեքսեի Մամիկինը։ Օլիմպիադա-76-ի հետ կապված ԽՍՀՄ-ի հավաքականի պատրաստություններում, 1976 թվականի սեզոնում, տեղի ունեցան երկու առաջնություն։ Երկու տեղերում էլ ԲԿՄԱ-ն զբաղեցրեց 7-րդ տեղը։ Առաջնության արդյուքում Վլադիմիր Աստապովսկին համարվեց ԽՍՀՄ-ի լավագույն ֆուտբոլիստ և դարպասապահ<ref name="Годы бесплодных усилий 2">{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=82&page=10|title=«Годы бесплодных усилий», стр. 10|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
1977 թվականի մրցաշարում ԲԿՄԱ-ն իր առաջին հաղթանակը տարավ միայն տասերորդ տուրում։ Վատ սկիզբ ցուցաբերելով Մամիկինը հեռացվեց իր պաշտոնից և գլխավոր մարզիչ նորից դարձավ Վսեվոլոդ Բոբրովը։ Թիմը՝ լվովյան «Կարպատի» ակումբից մեկ միավոր ավել հավաքելով, առաջնությունը ավարտեց 14-րդ տեղով։ «Լավագույն 33» ֆուտբոլիստների շարքում, 3-րդ հորիզոնականը զբաղեցրեց ԲԿՄԱ-ի հարձակվող Ալեքսանդր Տարխանովը<ref name="Годы бесплодных усилий 2" />:
1978 թվականի մրցաշարից առաջ թիմը լքեց հարձակվող Բորիս Կոպեյկին, ով տեղափոխվեց ԳՍՎԳ ակումբ։ Առաջնությունում թիմը ելույթ ունեցավ շատ վստահ, բայց արդյունքում զբաղեցրեց 6-րդ տեղը։ Մրցաշարի ավարտից հետո Բոբրովը հեռացվեց իր պաշտոնից, և նա այդ հանգամանքը շատ ծանր տարավ, արդյունքում 1979 թվականի ամռանը սրտի կաթվածից նա մահացավ<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=82&page=12|title=«Годы бесплодных усилий», стр. 12|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
1979 թվականի մրցաշարիվ առաջ ԲԿՄԱ-ի մարզչական շտաբը գլխավորեց Սերգեյ Շապոշնիկովը։ [[1979]] թվականի առաջնությունը ԲԿՄԱ-ն ավարտեց 8-րդ հորիզոնականով, խփելով ընդամենը 46 գնդակ։ Մրցաշարի ավարտից հետո Շապոշնիկովը հեռացվեց ակումբից, և նրա փոխարեն թիմը գլխավորեց Օլեգ Բազիլաևիչը<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=82&page=13|title=«Годы бесплодных усилий», стр. 13|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
1980 թվականի մրցաշարում ԲԿՄԱ-ն զբաղեցրեց 5-րդ տեղը։ «Լավագույն 33» խաղացողների շարքում 3-րդ համարի տակ մտան երկու բանակայիններ՝ Ալեքսանդր Տարխանովը և Վասիլի Շվեցովը<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=82&page=17|title=«Годы бесплодных усилий», стр. 17|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
1981 թվականի և 1982 թվականի մրցաշարներում ԲԿՄԱ-ն զբաղեցրեց 6-րդ տեղը։ 1982 թվականի մեջտեղներում ԲԿՄԱ-յում հերթական անգամ փոխվեց գլխավոր մարզիչը, այս անգամ այդ պաշտոնը զբաղեցրեց Ալբերտ Շեստերնևը<ref name="стр 29" />:
1983 թվականի մրցաշարում թիմը զբաղեցրեց 12-րդ տեղը։ Առաջնության ժամանակ ԲԿՄԱ-ն կրկին փոխեց իր մարզչին, այս անգամ Ալբերտ Շեստերնևի փոխարեն եկավ Սերգեյ Շապոշնիկովը, որին էլ մրցաշարի ավարտից հետո փոխարինեց Յուրի Մորոզովը<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=82&page=18|title=«Годы бесплодных усилий», стр. 18|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
1984 թվականի մրցաշարից առաջ, նոր մարզիչ Յուրի Մորոզովը թիմից հեռացրեց 13 խաղացողների։ Դրանց փոխարեն թիմը համալրվեց 14 ֆուտբոլիստներով, այդ թվում նաև եկան մոսկովյան ՄՖՇ-ից կիսապաշտպան Դմիտրի Կուզնեցովը և «Ալգա» Ֆրուզնեի պաշտպան Սերգեյ Ֆոկինը։ 1984 թվականի մրցաշարը եղավ ԲԿՄԱ-ի պատմության մեջ ամենասարսափելին։ Ամբողջ առաջնության ժամանակ թիմը հավաքեց 68 հնարավորից ընդամենը 19 միավոր, և արդյունքում զբաղեցրեց վերջին տեղը։ Առաջին անգամ, ԲԿՄԱ-ի ակումբային պատմության մեջ, բանակայինները դուրս մնացին առաջին լիգայից<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=83&page=1|title=«Вниз по лестнице, ведущей вверх», стр. 1|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
[[1985]] թվականի միջսեզոնում Յուրի Մորոզովը շարունակեց կազմի արմատական փոփոխությունները։ Նա թիմից հեռացրեց 28 խաղացողների, նրանց թվում նաև Նիկոլայ Բուլգակովին, Բորիս Կուզնեցովին, Վիկտոր Կոլյադկոյին, Ալեքսանդր Տարխանովին և Վալերի Գլուշնիկովին։ Միաժամանակ Մորոզովը բանակայինների կազմ ընդունեց 13 երիտասարդ ֆուտբոլիստների. կիսապաշտպան Վալդաս Իվանաուսկասին, հարձակվող Վալերիա Շմարովին, Վլադիմիր Տատարչուկին, և նաև մի քանի այլ խաղացողներ։ ԲԿՄԱ-ն առաջին լիգայի «Արևմտյան» գոտում զբաղեցրեց երրորդ տեղը և եզրափակիչ մասում, զբաղեցնելով երկրորդ տեղը, դուրս եկավ անցումային մրցաշար, որտեղ թիմը չկարողացավ պայքարել բարձր լիգայում տեղ զբաղեցնելու համար<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=83&page=2|title=«Вниз по лестнице, ведущей вверх», стр. 2|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
1986 թվականի մրցաշարում ԲԿՄԱ-ն համեմատաբար ավելի լավ հանդես եկավ։ Առաջնության արդյունքում ակումբը առաջին տեղը կիսում էր վրացական «Գուրիա» ակումբին։ «Ոսկե խաղում», որը կայացավ [[Ուժգորոդ (քաղաք, Ուկրաինա)|Ուժգորոդում]], ԲԿՄԱ-ն հաղթեց 2:0 հաշվով<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=83&page=3|title=«Вниз по лестнице, ведущей вверх», стр. 3|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
1987 թվականի մրցաշարում, «Ժալգիրիսի» դեմ խաղում ծանր գանգնա-ուղեղային վնասվածք ստացավ ԲԿՄԱ-ի հարձակվող Սերգեյ Բերեզին։ Նա մի քանի ամիս մնաց կոմայի մեջ, մի տարի անց, ի շնորհիվ բժիշկների հրաշագործության, նա ապաքինվեց, բայց այնուամենայնիվ թիմի շարք վերադառնալ ֆուտբոլիստին այդպես էլ չհաջողվեց։ Առաջնությունում ԲԿՄԱ-ն անհաջող ելույթ ունեցավ, արդեն 29-րդ տուրում նրանք ընդամենը վեց անգամ էին հաղթանակ տարել։ 29-րդ տուրի խաղը ԲԿՄԱ-ն անցկացրեց լենինգրադյան «Զենիթի» հետ, խաղը ավարտեց 1։1 հաշվով։ Այդ ոչ ոքին բանակայինների համար դարձավ ճակատագրական, և թույլ չտվեց նրանց մնալ բարձրագույն լիգայում։ Մորոզովը թիմի գլխավոր մարզչի պաշտոնից հեռացվեց։ Նրա փոխարեն նշանակվեց Սերգեյ Շապոշնիկովը<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=83&page=4|title=«Вниз по лестнице, ведущей вверх», стр. 4|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
1988 թվականին ԲԿՄԱ-ն իր պատմության մեջ երրորդ անգամ սկսեց մրցաշարը առաջին լիգայում։ Բանակայինների կազմում համեմատած նախորդ մրցաշարի գրեթե չէր փոփոխվել։ Միայն «Սպարտակ» տեղափոխվեց դարպասապահ Միքայիլ Երյեմին, իսկ Սերգեյ Սավչենկոն գնաց Սպիտակների «Զարյա» ակումբ։ Թիմը համալրեցին պաշտպաններ Անդրեյ Մոխոմը, ով եկավ լիվովյան «ՍԲԱ-ից» և Վալերի Գլուշակովը, ով էլ այստեղ տեղափոխվեց «Ռոստովից»։ Թիմը մրցաշարը շատ հաջող անցկացրեց, բայց առաջնության վերջին շրջանում «Ռոստովից» տարած պարտությունը, ԲԿՄԱ-ին թույլ չտվեց բարձրանակ բարձր լիգա։ Արդյունքում ԲԿՄԱ-ն զբաղեցրեց 3-րդ տեղը, ամենամոտ մրցակից՝ «Ռոտորից» հետ մնալով 1 միավորով։ Մրցաշրջանի ավարտից հետո Շապոշնիկովը հեռացվեց իր պաշտոնից։ Նոր գլխավոր մարզիչ դարձավ Պավել Սադիրինը<ref name="стр 31">Журнал «Великие клубы». «ЦСКА ч. 1» № 12 (12) 2006 г., стр. 31</ref>։
Տող 179.
Առաջին լիգայում անցկացրած վերջին մրցարաում ԲԿՄԱ-ի կազմը փաստացի չփոփոխվեց։ Միքայիլ Երյեմին վերադարձավ մոսկովյան «Սպարտակից», իսկ «Ռոտորից» այստեղ տեղափոխվեց հարձակվող Օլեգ Սերգեևը։ Առաջնությունը բանակայինները ավարտեցին առաջին տեղով, տանել 27 հաղթանակ, որոնցից 18-ը խոշոր հաշվով և խփելով 113 գոլ։ Առաջնության լավագույն ռմբարկու դարձավ ԲԿՄԱ-ի հարձակվող Վալերի Մասալիտինը<ref name="стр 31" />։
1990 թվականի միջմրցաշրջանում թիմը լքեցին հարձակվող Վալերի Պոպովիչը, ով տեղափոխվեց մոսկովյան «Սպարտակ», պաշտպան Դմիտրի Գրադիլենկոն, ով համալրեց լիվովյան ՍԲԱ-ի շարքերը, և նաև մի քանի այլ երիտասարդ ֆուտբոլիստներ։ ԲԿՄԱ-ն համալրեցին մի քանի ֆուտբոլիստներ, նրանց թվում նաև Անդրեյ Նովոսադովը և Ալեքսանդր Գուտեևը, կիսապաշտպան Յուրի Բավիկինը, հարձակվող Իլշատ Ֆայզուլինը, պաշտպաններ Ալեքսեյ Գուշինը և Միքայիլ Սինյևը։ Առաջնության առաջին շրջանում թիմի կազմ եկան Սերգեյ Կրուտովը և Վալերի Մասալիտինը, որոնք այստեղ եկան հոլանդական «Վիտես» ակումբից<ref name="ч 2 стр 1">Журнал «Великие клубы». «ЦСКА ч. 2» № 4 (16) 2007 г., стр. 1</ref>։ Կրուտովի և Մասալիտինիի տրանսֆերների դիմաց, բանակայինները «Վիտեսին» խոստացան Հոլանդիայում անցկացնել 12-օրյա խաղերի շարք և հոլանդացիներն էլ ԲԿՄԱ-ի համար պետք է գտնեին ուղիներ<ref name="ч 2 стр 1" />։ Մինչ Հոլանդիա մեկնելը, ԲԿՄԱ-ն [[ԱՄՆ]]-ում պետք է անցկացներ վեց կենտրոնական խաղեր<ref name="ч 2 стр 1" />։ Մրցաշրջանը թիմը սկսեց տնային ջախջախմամբ դոնեցկյան «Շախտյորի» դեմ, խաղը ավարտեց 4։0 հաշվով օգուտ բանակայինների<ref name="ч 2 стр 1" />։ Առաջին շրջանում ԲԿՄԱ-ն հավաքեց 24 հնարավորից 17 միավոր։ ԽՍՀՄ-ի գավաթում ԲԿՄԱ-ի գործերը նույնպես շատ հաջող անցան․ նախ նրանց հաղթեցին սարատովյան «Սոկոլին», իսկ այնուհետև առավելության հասան սնեպրոպետրովյան «Դնեպրի» և վոլգոգրադյան «Ռոտորի» նկատմամբ, բանակայինները անցան կիսաեզրափակիչ, որտեղ հանդիպեսցին կիևյան «Դինամոյին»։ Կիսաեզրափակիչի խաղը ավարտվեց 4։2 հաշվով հօգուտ կիևյանցիների։ Երկրորդ շրջանում «Վիտեսից» վերադարձան Մասալիտին և Կրուտովը։ Առաջնության երկրորդ շրջանում ԲԿՄԱ-ն հանդես եկավ կիսալավ, հաղթանակներին հաջորդեցին պարտությունները։ 1990 թվականի սեպտեմբերի 1-ին ԲԿՄԱ-ն 4։0 խոշոր հաշվով պարտվեց երևանյան «Արարատին», որը օգնեց կիևյան «Դինամոյին» շրջանցել բանակայիններին<ref name="ч 2 стр 1" />։ Այնուամենայնիվ հինգ օր հետո, «Ռոտորի» դեմ խաղում բանակայինները կարողացան վերականգնել իրենց առավելությունը, վոլգոգրադյան ակումբի դարպասին խփելով յոթ գնդակ, որոնցից հինգը խփեց հարձակվող Վալերի Մասալիտին, կրկնելով հենց այն ռեկորդը, որը վերաբերվում էր մի խաղացողի ով կարողացավ մի խաղում հինգ գոլ խփել<ref name="ч 2 стр 1" />։ Երկրորդ շրջանում անցկացվող կիևյան «Դինամոյի» դեմ խաղում ԲԿՄԱ-ն պարտվեց 1։4 հաշվով, այդ պարտությունը բանակայիններին թույլ չտվեց զբաղեցնել առաջին տեղը, 1990 թվականի մրցաշարում բանակայինները առաջնության աղյուսակում զբաղեցրին երկրորդ տեղը<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=84&page=3|title=«Садырин и его „золотая“ дружина», стр. 3|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
1991 թվականի միջմրցաշրջանում թիմը լքեցին հարձակվող Սերգեյ Դմիտրիևը, ով տեղափոխվեց իսպանական «Խերես» ակումբ, իսկ թիմ եկան մի շարք երիտասարդ ֆուտբոլիստներ, կիսապաշտպաններ Վասիլի Իվանովը և Դմիտրի Կարսակովը, և նաև հարձակվող Լիվ Մատվեևը։ Մրցաշրջանը ԲԿՄԱ-ի համար սկսվեց ԽՍՀՄ-ի գավաթի 1/4 կիսաեզրափակչի խաղով ընդդեմ մինսկյան «Դինամոյի», որը ավարտվեց 1։4 հաշվով հօգուտ բանակայինների։ ԽՍՀՄ-ի առաջնության առաջին տուրում, որը կայացավ [[1991]] թվականի [[մարտի 10]]-ին, բանակայինները ջախջախիչ 4։0 հաշվով հաղթեցին խարիկովսյան «Մետալիստ» ակումբին։ Առաջնության հաջորդ 5 տուրերում ԲԿՄԱ-ն տարավ հինգ հաղթանակ, 14-4 գնդակի տարբերությամբ։ ԽՍՀՄ-ի գավաթի կիսաեզրափակիչում ԲԿՄԱ-ն, 3։0 հաշվով, հաղթանակ տարավ մոսկովյան «Լոկոմոտիվի» նկատմամբ։ ԽՍՀՄ-ի գավաթի եզրափակիչում, որը տեղի ունեցավ 1991 թվականի հունիսի 23-ին, «Լուժնիկի» մեծ սպորտային մարզադաշտում, ԲԿՄԱ-ն խաղաց «Տորպեդոյի» դեմ։ Հանդիպման հաշիվը, 43-րդ րոպեին, բացեց «Տորպեդոյի» հարձակվող Յուրի Տիշկովը, 45-րդ րոպեին բանակայիններին հաջողվեց հավասարել հաշիվը, գոլը խփեց Իգոր Կորնեևը։ Ընդմիջումից հետո, 67-րդ րոպեին, Կորնեևը ձևակերպեց դուբլ և առաջ մղեց իր թիմին։ 75-րդ րոպեին Տիշկովը հավասարեցրեց հաշիվը։ Այնուամենայնիվ հինգ րոպե հետո բանակայինները նորից առաջ անցան հաշվում, Կորնեևը [[Իսպանիա]]յից նոր եկած Սերգեյ Դմիտրիևին գնդակը փոխանցեց, որն էլ, տորպեդովցևների տուգանային հրապարակում գնդակով պարզապես կրակեց դարպասին, իսկ գնդակի հետևից վազող Իլեգ Սերգեևը ավարտեց փոխանցումը և հաշիվը դարձրեց 3։2։ ԲԿՄԱ-ն հինգերորդ անգամ հաղթեց երկրի գավաթը<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=84&page=5|title=«Садырин и его „золотая“ дружина», стр. 5|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
=== 1992—2000 ===
ԽՍՀՄ-ի փլուզումից հետո [[1991]] թվականին նախկին հանրապետությունները, որոնք մտնում էին ԽՍՀՄ-ի կազմի մեջ, սկսեցին ունենալ իրենց դեփական ֆուտբոլային առաջնությունները։ Ռուսաստանի առաջնության բարձրագույն լիգան փաստացի կազմավորվեց ամբողջությամբ զրոյից։ Բարձրագույն լիգայում մասնակցել կարող էին արդեն քսան ակումբներ, որոնց թվում էլ մտավ ԲԿՄԱ-ն<ref name="Russia 1992">[http://www.rsssf.com/tablesr/rus92.html Russia 1992]{{ref-en}}</ref>:
1992 թվականի մրցաշրջանից առաջ թիմը լքեցին մի շարք փորձառու ֆուտբոլիստներ։ Նրանց թվում մտնում էին նաև Իգոր Կորնեևը, Դմիտրի Գալյամինը և Դմիտրի Կուզնեցովը, ով գնաց «[[Էսպանյոլ]]», Սերգեյ Դմիտրիևը, ով պայմանագիր ստորագրեց իսպանական «Խերես» ակումբի հետ, Վալերի Բրոշինը, ով տեղափոխվեց փարիզյան «Սլավիա» ակումբ, և նաև մի քանի այլ խաղացողներ։ Այդ կորուստները Սադիրինը լրացրեց թիմ հրավիրելով մի քանի երիտասարդ խաղացողների։ Արդյունքում ԲԿՄԱ-ն մրցաշրջանը սկսեց երիտասարդացված կազմով<ref name="ч 2 стр 9">Журнал «Великие клубы». «ЦСКА ч. 2» № 4 (16) 2007 г., стр. 9</ref><ref name="Кризис">{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=85&page=2|title=«Кризис», стр. 2|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
1922 թվականի Ռուսաստանի առաջնությունը բաժանվեց երկու մասի։ Առաջին մասում Բարձրագույն դիվիզիոնից հանդես եկան 20 ակումբ, որոնք էլ բաժանվեցին երկու խմբի, խմբում ելույթ ունեցան 4 հզորագույն թիմեր, և այնուհետև երկրորդ մասում մրցակիցները պայքարեցին հանուն չեմպիոնական տիտղոսի, իսկ մնացած թիմերը խաղացին 9-րդ հորիզոնականից 20-րդ հորիզոնականի համար<ref name="Russia 1992" /><ref name="Кризис" />:
Տող 192.
Ռուսաստանի առաջնությունից առաջ բանակայինները առաջին խաղը սկսեցին հյուրընկալվելով վլադիկավկազյան «Սպարտակի» ակումբին։ Խաղը կայացավ 1992 թվականի մարտի 29-ին։ Հանդիպման արդեն 9-րդ րոպեին «Սպարտակի» կիսապաշտպան Միրջալոլ Կասիմովը առաջ մղեց իր թիմին, իսկ արդեն խաղի ամենավերջում տանտերերի հարձակվող Իգոր Շկվիրինը խփեց երկրորդ գոլը, այդպիսով էլ նա ձևակերպեց հանդիպման վերջնական հաշիվը՝ 2:0: Անտեսելով առաջին խաղում տարած պարտությունը, ԲԿՄԱ-ն կարողացավ տանել երեք անընդմեջ հաղթանակ, առաջինը ստավրոպոլյան «Դինամոյի», այնուհետև «Տեկստիլշիկի» և հետո էլ «Ֆեկոլոմի» նկատմամբ։ Առաջին շրջանի վերջում բանակայինները հավաքեցին 23 միավոր և, զբաղեցրին 4-րդ հորիզոնականը, հայտնվեցին եզրափակիչ փուլ։ Առաջնության երկրորդ մասում ԲԿՄԱ-ն հավաքեց ևս 14 միավոր, բայց այս անգամ զբաղեցրեցին ընդամենը 5-րդ հորիզոնականը<ref name="ч 2 стр 9" /><ref name="Кризис" />:
Գավաթում ԲԿՄԱ–ն հանդես եկավ շատ արդյունավետ։ Մրցաշարում, որը սկսվեց ինչպես ԽՍՀՄ-ի գավաթ, Միության փլուզումից հետո խաղերը անցկացվեցին [[ԱՊՀ]]-ի բարձր հովանավորությամբ։ Կիսաեզրափակիչում բանակայինները հաղթեցին տաջիկյան Դուշանբե «Պամիր» ակումբին, իսկ գավաթի եզրափակիչում բանակայինները պետք է դիմակայեին մոսկովյան «Սպարտակին»: Եզրափակիչը տեղի ունեցավ [[1992]] թվականի [[մայիսի 10]]-ին, «Լուշնիկեի» մարզադաշտում, որտեղ ներկա էին 42 000 հանդիսական։ Հանդիպման 20-րդ րոպեին Վլադիմիր Բեսչաստնիխը բացեց խաղի հաշիվը, այնուհետև հենց ինքն էլ 35-րդ րոպեին, ձևակերպելով դուբլ, կրկնապատկեց հաշիվը։ Առաջին խաղակեսի վերջում ԲԿՄԱ-ի ֆուտբոլիստները ստացան հաշիվը կրճատելու հնարավորություն, մրցավարի կողմից պենալտի նշանակելուց հետո, ԲԿՄԱ-ի դարպասապահը մոտեցավ գնդակին և, գնդակը դարպասից բարձր ուղարկելով, չկարողացավ գրավել իր կոլեգա Չերչեսովի դարպասը։ Խաղը ավարտվեց բանակայինների համար ցավալի 2:0 հաշվով, և գավաթը ընդմիշտ մնաց կարմրասպիտակների մոտ<ref name="Кризис 2">{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=85&page=3|title=«Кризис», стр. 3|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
Մրցաշրջանի ավարտից հետո ակումբի գլխավոր մարզիչ Պավել Սադիրինը հեռացավ իր զբաղեցրած պաշտոնից, իսկ նրա փոխարեն ակումբը գլխավորեց Գեննադի Կոստիլևը, ով նաև եղել էր [[Ռուսաստանի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Ռուսաստանի հավաքականի]] գլխավոր մարզիչը<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=85&page=1|title=«Кризис», стр. 1|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
[[1992]] թվականի սեպտեմբերին ԲԿՄԱ-ն սկսեց հանդես գալ նաև [[ՈՒԵՖԱ Չեմպիոնների Լիգա|Չեմպիոնների լգայում]]: Առաջին խաղը բանակայինները անցկացրին [[Իռլանդիա|իռլանդական]] «Վիկինգուրի» դեմ, առաջին խաղը ավարտվեց 1:0 հաշվով, իսկ արդեն երկրորդ՝ պատասխան խաղը վերջացավ հօգուտ մոսկովյանների 4:2 հաշվով<ref name="Кризис 2" />: Հաջորդ խաղում բանակայինները հանդիպեցին այդ ժամանակների չեմպիոնների լիգայի հաղթող՝ «[[Բարսելոնա ՖԱ|Բարսելոնային»]]: Առաջին խաղը տեղի ունեցավ [[1992]] թվականի [[հոկտեմբերի 21]]-ին, որտեղ ներկա էին 40 000 հանդիսական, իսկ խաղը ավարտվեց 1:1 հաշվով։ Բանակայինների մոտ առավել աչքի ընկնող էին Ալեքսանդր Գրիշինը, իսկ կատալոնացիների մոտ Չիկի Բեգիրիստայնը<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=85&page=4|title=«Кризис», стр. 4|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
[[1993]] թվականի մրցաշրջանից առաջ թիմի կազմը ենթարկվեց մի շարք փոփոխությունների։ «Կուբանից» այստեղ տեղափոխվեց դարպասապահ Եվգենի Պլոտնիկովը, «Դնեպրից»` պաշտպան, մինսկյան «Դինամոյից»` կիսապաշտպան Յուրի Անտանովիչը, և նույն հաջողությամբ թիմը համալրվեց ուրիշ ֆուտբոլիստներով: Մրցաշրջանի ավարտից հետո թիմից հեացան պաշտպաններ Սերգեյ Վիկտորովիչը և Օլեգ Մալյուկովը, ովքեր համապատասխանաբար էլ տեղափոխվեցին իսրայելական «Բեյտեր» և «Խապոել» ակումբներ (Իրոնի Ռիշոն), Սերգեյ Կրուտովը նույնպես հեռացավ թիմից, նա էլ իր հերթին տեղափոխվեց մոսկովյան «Դինամո», իսկ Վալերի Բրոշինը պայմանագիր ստորագրեց «Խապոել» (Կֆար Սաբա) ակումբի հետ<ref name="Кризис 3" />: Առաջնությունում ԲԿՄԱ-ն հանդես եկավ ոչ այդքան վստահ, հաղթանակներին հաջորդեցին պարտությունները, արդյունքում նրանք մրցաշարային աղյուսակում, վաստակելով 30 միավոր, զբաղեցրին 18 հնարավորից ընդամենը 9-րդ հորիզոնականը։ Իսկ ինչ վերաբերվում է երկրի գավաթին, այնտեղ գործերը ավելի լավ դասավորվեցին, բանակայիններին հաջողվեց հայտնվել եզրափակիչում, որտեղ նրանք հանդիպեցին մոսկովյան «Տորպեդոյի» դիմադրությանը։ Երկու օր առաջ մինչ «Տորպեդոյի» դեմ խաղը, թիմի մարզիչ, Գեննադի Կոստիլյևը, պաշտոնաթող արվեց, արդյունքում գավաթի եզրափակիչ խաղում ԲԿՄԱ-ն խաղադաշտ դուրս եկավ առանց իրենց գլխավոր մարզչի։ Խաղում, հիմնական և ավելացրած ժամանակահատվածի, վերջնական արդյունք գրացվեց 1:1 հաշիվը, իսկ տասնմեկ մետրանոց հարվածաշարը ավելի հաջող իրացրին «Տորպեդոյի» ֆուտբոլիստները, 5:3: Կոստիլյևի փոխարեն, գլխավոր մարզիչ պաշտոնում, նշանակվեց Բորիս Կոպեյկին<ref>Журнал «Великие клубы». «ЦСКА ч. 2» № 4 (16) 2007 г., стр. 11</ref>:
[[1994]] թվականի մրցաշրջանի սկզբում, ակումբի կազմում տեղի ունեցան հետևյալ փոփոխությունները. ԲԿՄԱ-ի հարձակվող Վալերի Մասալիտինը տեղափոխվեց մոսկովյան «Սպարտակ», Դմիտրի Կարսակովը իր կարիերան շարունակեց «Տորպեդոյում», պրահյան «Սլավիա» էլ վերադարձավ Վլադիմիր Տատարչուկը, իսկ ամռանը թիմ եկավ երիտասարդ խաղացող Սերգեյ Սեմակը։ Առաջնության մեկնարկը մի փոքր վատ սկսվեց, արդեն յոթերորդ տուրից հետո, թիմը ընդամենը վեց միավորով զբաղեցրեց մրցաշարային աղյուսակի տասերորդ հորիզոնականը, իսկ առաջին շրջանի վերջում բանակայինները խփել էին ընդամենը յոթ գնդակ, և շուտով ԲԿՄԱ-ի գլխավոր մարզիչ Կոպեյկին բռնեց նախկին մարզիչների ուղին և նույնպես պաշտոնից հեռացվեց։ Նրան փոխարինելու եկավ Ալեքսանդր Տարխանովը, բայց այնուամենայնիվ, չնկատելով մարզչի փոփոխությունը, բանակայինները առաջնությունում զբաղեցրին միայն 10-րդ հորիզոնականը<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=85&page=14|title=«Кризис», стр. 14|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
Գավաթում թիմի գործերը ավելի լավ դասավորվեցին, ինչպես և նախորդ մրցաշրջանում, թիմին հաջողվեց հասնել մինչև եզրափակիչ, որտեղ բանակայինները պետք է հաղթեին այդ ժամանակվա չեմպիոն մոսկովյան «Սպարտակին»: Հիմնական և ավելացված ժամանակահատվածների վերջնական արդյունքը գրանցեց ոչ-ոքի 2:2 հաշիվը, իսկ տասնմեկ մետրանոց հարվածաշարում ավելի հաջողակ գտնվեցին կարմրասպիտակները 2:4<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=85&page=15|title=«Кризис», стр. 15|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
Հաջորդ մրցաշրջանի ժամանակ Տարխանովը շարունակեց բարեփոխումներ կատարել թիմում, հրաժարվելով մի քնաի խաղացողների ծառայություններից. Բրոշին և Բիստրովը տեղափոխվեցին պետերբուրգյան «[[Զենիթ (ֆուտբոլային ակումբ, Սանկտ Պետերբուրգ)|Զենիթ»]], Իվանովը մեկնեց խաղալու «Մակկագիում» (Հերցլիյա), Սեմյենովը, Գրիշինը, Կոլոտեվկին տեղափոխվեցին մայրաքաղաքային «Դինամո», իսկ Սինյևը և Դեմչենկոն գնացին խաղալու Եվրոպայում. առաջինը գնաց ամստերդամյան «[[Այաքս (ֆուտբոլային ակումբ, Ամստերդամ)|Այաքս»]], իսկ երկրորդը Իսպանիա։ Նրանց փոխարինելու եկան նոր ֆուտբոլիստների սերունդ, որոնցից առավել աչքի ընկան երեք խաղացողներ, նրանք կառուցեցին թիմի կմախքը խաղադաշտի կենտրոնում. Սերգեյ Սեմակը, Դմիտրի Խոխլովը և Վլադիսլավ Ռադիմովը<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=86|title=«Относительная стабильность», стр. 1|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
1996 թվականին խաղացողների փոփոխությունները չավարտվեցին։ Թիմում հայտնվեցին դարպասապահ Տյապուշկինը, հարձակվող Մովսիսյանը և պաշտպան Իվանովը։ Ամռանը ԲԿՄԱ-յում հայտնվեցին առաջին լեգիոներականները, հեռու արտասահմանից, երկու բրազիլացիներ. պաշտպան Լեոնարդո Սամարոնին ու հարձակվողական ոճի կիսապաշտպան Լեոնիդասը, և նաև լիտվացի հարձակվող [[Էդգարաս Յանկաուսկաս]]ը<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=86&page=3|title=«Относительная стабильность», стр. 3|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
Օգոստոսին ԲԿՄԱ-ն սկսեց պայքարել [[ՈՒԵՖԱ Եվրոպայի Լիգա|ՈՒԵՖԱ-ի գավաթի]] համար։ Նախընտրական փուլում երկու անգամ հաղթեց [[Իսլանդիա|իսլանդական]] «Ակարնեսին» (2:0, 4:1), բայց հետո բանակայինները դուրս եկան «Ֆեյնուրդի» դեմ խաղալու։ Մոսկվայում բանակայինները իսլանդներին զիջեցին մինիմալ հաշվով, իսկ պատասխան խաղում խաղացին խաղաղ ոչ-ոքի 1։1<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=86&page=6|title=«Относительная стабильность», стр. 6|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
Այդ տարում էլ անցկացվեց Եվրոպայի առաջնությունը, և ԲԿՄԱ-ից [[Ռուսաստանի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Ռուսաստանի հավաքական]] հրավիրվեց Բուշմանովը, Ռադիմովը և Խոխլովը։ Նաև նրանք խաղացին Մինկոյի դեմ ընկերական խաղում<ref name="Относительная стабильность" />։
Միջմրցաշրջանում վերջնականորեն բռնկվեց կռիվ ֆուտբոլային ակումբի ղեկավարության և ԲԿՄԱ սպորտային հասարակության միջև։ Արդյունքում թիմը բաժանվեց երկու մասի․ առաջինը գլխավորեց Տարխանովը, իսկ երկրորդը Պավել Սադիրինը, ով էլ նշանակվեց ԲԿՄԱ սպորտային հասարակության ղեկավար<ref name="Развал и возрождение">{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=87|title=«Развал и возрождение», стр. 1|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
Տարխանովը կարողացավ իրենով անել ԲԿՄԱ-ի հիմնական կազմը, իսկ Սադիրինը ստիպված էր իր թիմը կազմել երկրորդական և երիտասարդական ֆուտբոլիստներով։ Միջմրցաշրջանի ժամանակ Տարխանովը համաձայնեց գլխավորել մոսկովյան «Տորպեդոյին» և իր հետ այնտեղ տարավ Մաշկարինին, Գաշկինին, Բուշմանովին, Սամարոնին, Լեոնիդասին, Յանկաուսկասային, Մինկոյին և Խոխլովին<ref name="Развал и возрождение" />։ Բայց արդյունքում Մինկոն միևնույն է մնաց ԲԿՄԱ-յում։ Այդ կորուստներով թիմը չբավարարվեց․ այստեղից [[Ավստրիա]] մեկնեց Իվանովը, Տյապուշկինը պայմանագիր կնքեց մոսկովյան «Դինամոյի» հետ, Լեբեդը տեղափոխվեց պետերբուրգյան «Զենիթ», Պեստրյակովը գնաց ռոստովյան «Ռոստելմաշ»։ Իսկ համալրումները տևեցին երկար և ոչ այդքան հզոր․ Սիդելնիկովը «Իլվա Չունմայից», Լոբժանիձեն «Դինամոյից», Բոկովը, Կուլիկը և Խոմուհան «Զենիթից», [[Իսպանիա]]յից վերադարձավ Շուստիկովը, մայրաքաղաքային «Դինամոյից» եկավ Ալեքսանդր Գրիշինը, իսկ «Տորպեդոյից» Նիկոլաևը։ Նորեկների մեծամասնությունը թիմում հայտնվեցին միայն առաջին խաղերից հետո, և այդպիսով էլ թիմը սկսեց իր հիմնական տակտիկան և խաղերը խաղալ միայն առաջնությունից հետո։ Յակովենկոն, Լոբժանիձեն և Սիդելնիկովը շուտով հեռացան ակումբից, առաջին շրջանից հետո Իսրայել կրկին մեկնեց Ուլյանովը, թիմից հեռացան նաև Նիկոլաևը և Շուտովը, սարատովյան «Սոկոլ» գնաց Ցապլինը, [[Նիդերլանդներ|հոլանդական]] «Այաքս» տեղափոխվեց Դեմչենկոն<ref name="Развал и возрождение" />։ Իսկ դեկտեմբերին մահացավ պաշտպան Սերգեյ Մամչուրը<ref>{{cite web|url=http://www.rusteam.permian.ru/players/mamchur.html|title=Сергей Мамчур|publisher=Rusteam.permian.ru|date=1991-08-27|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
Ամառային միջմրցաշրջանի ժամանակ ԲԿՄԱ տեղափոխվեց դարպասապահ Կուտեպովը, թիմ վերադարձան Գայսումովը, Կուզնեցով, Կարսակովը, Պետրոսյանցը։ Առաջին շրջանից հետո թիմը զբաղեցրեց աղյուսակի 13-րդ հորիզոնականը և մոտ էր լիգայից դուրս մնալուց։ Բայց, վերջին հինգ խաղերից հավաքելով 11 միավոր, բանակայինները կարողացան հաստատվել 12-րդ տեղում։ Թիմի լավագույն ռմբարկուն 9 գոլով դարձավ Վլադիմիր Կուլիկը<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=87&page=2|title=«Развал и возрождение», стр. 2|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
1988 թվականի միջմրցաշրջանում թիմի կազմը ենթարկվեց ահռելի փոփոխությունների, թիմ տեղափոխվեցին յոթ նոր խաղացողներ, որոնց թվում մտնում էին Օլեգ Կորնուխովը, Եվգենի Վարլամովը, Դմիտրի Սեննիկովը և Սերգեյ Ֆիլիպպենկովը, իսկ դրան հակառակ թիմը լքեցին մի ամբողջ ֆուտբոլիստների խումբ, որոնց թվում մտնում էին Ալեքսեյ Գերասիմովը, Իգոր Սեմշովը, Սերգեյ Արմիշևը, Դմիտրի Կարսակովը և Անդրեյ Մովսիսյանը<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=87&page=4|title=«Развал и возрождение», стр. 4|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
1999 թվականի մրցաշրջանից առաջ թիմի կազմում տեղի ունեցան չնչին փոփոխություններ, թիմը լքեցին այնպիսի խաղացողներ, ովքեր չունեին հատուկ տեղ մեկնարկային կազմում, իսկ նրանց տեղերը զբաղեցրին երիտասարդ ֆուտբոլիստները, ովքեր այստեղ եկան Ռուսաստանի ավելի ցածր դիվիզիաններից<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=87&page=10|title=«Развал и возрождение», стр. 10|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
2000 թվականի մրցաշարում թիմում տեղի ունեցան ֆուտբոլիստների մասսայական ռոտացիա, թիմ եկան միանգամից 9 ֆուտբոլիստներ, որոնց մեջ մտան նաև Յուրի Օկրոշիձեն և Ռուստեմ Բուլատովը։ Առաջնության սկիզբը ԲԿՄԱ-ն ամբողջությամբ ձախողեց, երկրի առաջնության շրջանակներում առաջին գոլը խփվեց միայն յոթերորդ տուրում։ Տասերորդ տուրից հետո Օլեգ Դոլմատովը տվեց իր հրաժարականը, իսկ նրան փոխարինեց Պավել Սադիրինը։ Գլխավոր մարզչի փոփոխությունը թիմին օգնեց կարգավորել իր դիրքը մրցաշարային աղյուսակում, և արդյունքում ԲԿՄԱ-ն զբաղեցրեց ութերորդ տեղը։ 1999-2000 թվականների Ռուսաստանի Գավաթում թիմի գործերը ավելի լավ դասավորվեցին, 1/4 եզրափակչի խաղում բանակայինները կարողացան պենալտիներով հաղթել «Անժիին» (5:3)<ref>{{cite web|url=http://www.pfc-cska.com/club/history/?id=87&page=13|title=«Развал и возрождение», стр. 13|publisher=Pfc-cska.com|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
=== 2001-2008 ===
2001 թվականի փետրվարի 21-ին բանակային ակումբի սեփականտերը փոխվեց։ Ակումբի նոր բաժնետերը դարձավ «[[АВО-Капитал]]» ընկերությունը - 51 % բաժնետոմսերով<ref>Журнал «Великие клубы». «ЦСКА ч. 2» № 4 (16) 2007 г., стр. 20</ref><ref name="Гинер играет по-крупному">{{cite web|url=http://www.sport-express.ru/art.shtml?43047|title=Гинер играет по-крупному|publisher=Sport-express.ru|date=2001-11-23|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
Երկրորդ շրջանում թմին ուղեկցեց հերթական անհաջողությունների շարքը։ Օգոստոսի 18-ին բանակայինների թիմը հյուրընկալվեց մախաչկալիսյան «Անժիին», որտեղ միմյանց բախվեցին հակառակորդ թիմի հարձակվող Բուդուն Բուդունովը և Սերգեյ Պերխունը, իսկ այդ բախումը Սերգեյի համար եկավ լուրջ գլխի վնասվածք։ Սկզբում վնասվածքը թվաց միջին ծանրության և Սերգեյի մոտ ամբողջ խաղի ժամանակ գիտակցությունը տեղն էր։ Բայց հետո, օդանավակայարանի ճանապարհին, նա ընկավ կոմայի մեջ, այդպիսով կլինիկական մահ տարավ։ Հակառակ բժիշկների բոլոր ջանքերին՝ օգոստոսի 28-ի առավոտյան ժամը 5-ին նա մահացավ<ref>{{cite web|url=http://news.sport-express.ru/online/ntext/1/nl019578.html|title=Сергей Перхун умер|publisher=News.sport-express.ru|date=2001-08-28|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
Մրցաշրջանի ավարտից հետո ակումբի ղեկավարությունը գլխավոր մարզչի պաշտոնի համար թիմ հրավիրեց Վալերի Գազզաև Գեորգիևիչին<ref name="Гинер играет по-крупному" />: 2011 թվականի նոյեմբերի 22-ին հայտնի դարձան նորեկների անունները, որոնք թիմում ընդգրկվեցին միջմրցաշարայինի ժամանակ. [[Վասիլի Բերեզուցկի]], [[Դեյվիդաս Շեմբերաս]], Վյաչեսլավ Դաև, Դմիտրի Կիրիչենկոն և Ռոլան Գուսաևը<ref name="Гинер играет по-крупному" />, իսկ թիմը լքեցին երկու ֆուտբոլիստներ՝ Ստանիսլավ Լիսենկոն և Օլեգ Կորնաուխովը։ 2002 թվականի մրցաշարում առաջին միավորները բանակայինները կորցրեցին միայն վեցերորդ տուրում, որտեղ ոչ-ոքի խաղացին էլիստինյան «Ուրալան» ակումբի հետ (3:3)։ Մոսկովյան «Սպարտակ»-ի դեմ խաղը ավարտվեց ԲԿՄԱ-ի վստահ հաղթանակով 3:0, ամբողջ խաղում կարմրասպիտակները այդպես էլ և չկարողացան կպնել դարպասի նշանակետին, հետախաղյա մամլու ասուլիսի ժամանակ Վալերի Գազզաևը կատակեց. {{Քաղվածք|Այսօր ԲԿՄԱ-ն ցույց տվեց մի ֆուտբոլը, որը գտնվում է շատ լավ մակարդակում: Միակ թերությունն էր, որ մենք թույլ էինք տալիս մրցակցին մի քանի անգամ մոտենալ մեր տուգանային մատույցներին<ref name="ч 2 стр 23"/>}}
[[Պատկեր:Gazzaev.jpg|thumb|250px|ձախից|Վալերի Գազզաև - մարզիչ, որի անվան հետ կապվում է ԲԿՄԱ-ի հաղթանակների մեծ մասը, ակումբի նորագույն պատմությունում:]]
Առաջին շրաջին հետո թիմը զբաղեցրեց 2-րդ հորիզոնականը, հետ մնալով առաջնության առաջատար, մոսկովյան «Լոկոմոտիվ»-ից, 3 միավոր, և դրա հետ մեկտեղ բանակայինները բաց էին թողել երկու խաղ (բանակայինների 12-րդ տուրի խաղը տեղափոխվել էր օգոստոս, իսկ «Լոկոմոտիվ»-ը արդեն խաղացել էր 25-րդ տուրը<ref>{{cite web|url=http://football.kulichki.net/russia2002/15/index.htm|title=Чемпионат России, 15 тур|publisher=Football.kulichki.net|date=|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
Ձմեռային միջմրցաշրջանի ժամանակ թիմ տեղափոխվեց կիսապաշտպան Իրժի Յարոշիկը։ 2003 թվականի առաջնության առաջին շրջանը թիմը ավարտեց, զբաղեցնելով առաջին հորիզոնականը, 6 միավորով առաջ անցնելով իր ամենամոտ հետևող՝ մոսկովյան «Սատուրն»-ից<ref>{{cite web|url=http://football.kulichki.net/russia2003/15/index.htm|title=15-й тур Чемпионат России|publisher=Football.kulichki.net|date=2006-11-25|accessdate=2011-12-09|archiveurl=
== Ծանոթագրություններ ==
|