|
==FamilyԸնտանիք==
Uderzo1953թ. marriedՈւդերզոն Adaամուսնացավ Milani inԱդա 1953Միլանիի andհետ hadև oneունեցավ daughterմեկ Sylvieաղջիկ` UderzoՍիլվի Ուդերզո (bծնվ. 1956)1956թ.)<ref>{{cite news |last1=Lefèvre |first1=Christophe |title=Eaubonne se souvient d’Albert Uderzo |url=http://www.leparisien.fr/val-d-oise-95/eaubonne-se-souvient-d-albert-uderzo-24-03-2020-8287191.php |accessdate=25 March 2020 |work=Le Parisien |date=24 March 2020 |language=French}}</ref>:
After Uderzo fired Sylvie and her husband in 2007 as managers of his estate and agreed to sell his share of Editions Albert René to [[Hachette Livre]], Sylvie accused him in a column in ''[[Le Monde]]'', that with this sale to a corporation it was "as if the gates of the Gaulish village had been thrown open to the Roman Empire". Uderzo had previously stated in interviews that Asterix would end with his death; however, the terms of the sale to Hachette allowed the company to continue producing Asterix titles indefinitely with or without Uderzo's participation. Uderzo in 2013 sued his daughter and son-in-law for "psychological violence". Sylvie responded with a lawsuit claiming persons unnamed had abused her father's "frailty". Her case was thrown out of court in 2014 and the two reached an amicable settlement.<ref>{{cite news|title=Asterix creator Uderzo ends long dispute with daughter|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-29378542|accessdate=3 January 2018|publisher=BBC|date=26 September 2014}}</ref>
Uderzo's brother, Marcel, is also a cartoonist.<ref>{{cite web|author= |url=http://lambiek.net/artists/u/uderzo_marcel.htm |title=Comic creator: Marcel Uderzo |publisher=Lambiek.net |date=18 December 2006 |accessdate=31 December 2010}}</ref> Marcel Uderzo worked with his brother Albert for the drawing and coloring of about twelve Asterix albums.<ref>{{Cite web|url=http://tv.phylacteres.fr/rencontre-avec-marcel-uderzo-frere-dalbert-uderzo-et-assistant-dessinateur-dasterix/|title=Rencontre avec Marcel Uderzo – frère d’Albert Uderzo et assistant dessinateur d’Astérix – Phylacteres|language=fr-FR|access-date=2020-03-31}}</ref>
==DeathՄահ==
On 24 March 2020, Uderzo died in his sleep at his home in [[Neuilly-sur-Seine]], after suffering a [[heart attack]]. His son-in-law Bernard de Choisy said the heart attack was not linked to [[Coronavirus disease 2019|COVID-19]], and that Uderzo had felt very tired for several weeks prior to his death.<ref name= Szalai/><ref>{{cite news |title=Albert Uderzo: Asterix co-creator and illustrator dies aged 92 |url=https://www.bbc.com/news/entertainment-arts-52016721 |accessdate=24 March 2020 |publisher=[[BBC News]] |date=24 March 2020}}</ref>
==Մրցանակներ==
==Awards==
* 1985: Awarded the Knight of the [[Légion d'honneur|Legion of Honour]]<ref name="Muraz">{{cite news |last1=Muraz |first1=Daniel |title=Uderzo légionnaire prend du grade |url=https://lecourrierplus.fr/bulles-picardes/evenements/uderzo-legionnaire-prend-du-grade/ |accessdate=27 March 2020 |work=Le Courrier Picard |date=15 July 2013 |language=French}}</ref>
* 1999: [[Grand Prix de la ville d'Angoulême]], special prize for the millennium<ref name="Larousse">{{cite web |title=Albert Uderzo |url=https://www.larousse.fr/encyclopedie/personnage/Albert_Uderzo/147802 |publisher=Encyclopédie Larousse |accessdate=28 March 2020 |language=French}}</ref>
According to the [[UNESCO]]'s [[Index Translationum]], Uderzo is the 10th most often translated French language author (Goscinny being 4th) and the third most often translated French language comics author behind [[René Goscinny]] and [[Hergé]].<ref>[http://databases.unesco.org/xtrans/stat/xTransStat.a?VL1=A&top=10&sl=FRA&lg=0 Index Translationum French top 10]</ref>
==Հղումներ==
==References==
{{Reflist}}
== Արտաքին հղումներ==
==External links==
{{commonscatinline}}
* [http://www.asterix.com ''Astérix'' official site]
[[Category:Knights of the Order of the Netherlands Lion]]
[[Category:Grand Prix de la ville d'Angoulême winners]]
==Վաղ կյանք==
Ուդերզոն ծնվել է Ֆրանսիայի [[Մարն (դեպարտամենտ)|Մարն դեպարտամենտի]] [[Ֆիսմես]] քաղաքում 1927 թվականի ապրիլի 25-ին, նա իտալացի ներգաղթյալներ Սիլվիո Ուդերզոյի (1888–1985)<ref{{Citeweb|url=https://gw.geneanet.org/wikifrat?lang=en&pz=honore+gabriel&nz=de+riqueti+de+mirabeau&p=silvio&n=uderzo|title=Silvio Uderzo, 1888–1985|website=geneanet}}</ref> և նրա կնոջ` Իրիա Ուդերզոնի (ծնունդով Կրեստինի, 1897–?)<ref>{{Cite web|url=https://gw.geneanet.org/wikifrat?lang=en&pz=honore+gabriel&nz=de+riqueti+de+mirabeau&p=iria&n=crestini|title=Iria Crestini, 1897–|website=geneanet}}</ref> չորրորդ զավակն է: Նրա ծնողները ծանոթացել են 1915 թվականին Լա Սպեցիայում, որտեղ Սիլվիո Ուդերզոն ապաքինվում էր Իտալիայի թագավորական բանակում ծառայելու ժամանակ` [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ|Առաջին համաշխարհային պատերազմում]] վիրավորվելուց հետո: Այդ ժամանակ Ուդերզոյի մայրը իտալացի շատ երիտասարդ կանանց հետ աշխատում էր Լա Սպեզայի զինանոցներում: Պատերազմի ավարտից հետո` 1919 թվականի հունիսի 19-ին, Սիլվիոն հեռացվել է զինվորական ծառայությունից: Նրանք ամուսնացել են իրենց առաջնեկի՝ Բրունոյի (1920–2004թթ.) ծնունդից անմիջապես առաջ: Բրունոյից հետո ծնվել է Ռինան (1922թ.): Նրանք իրենց երկու երեխաների հետ Իտալիայից տեղափոխվեցին Ֆրանսիա՝ բնակություն հաստատելով նախ Էյզնի դեպարտամենտի Շոունի քաղաքում: Քանի որ Սիլվիոն հյուսն էր աշխատում, նրանք ստիպված էին պարբերաբար փոխել իրենց բնակության վայրը: Չավնիում ծնվեց Ալբերտ անունով նրանց որդին, որը ու ամսականում մահացավ [[թոքաբորբ|թոքաբորբից]]: Մյուս որդուն Ուդերզոն անվանակոչեց հանգուցյալ տղայի անունով՝ գրանցելով Ալբերտո Ալեանդրո Ուդերզո: Նրա անունը պարզապես պետք է լիներ Ալբերտ, բայց քանի որ պետական պաշտոնյան սխալ է ընկալել Սիլվիո Ուդերզոյի իտալական ուժեղ շեշտը, գրանցել է Ալբերտո:«Ալեանդրո» անունը տրվել է Ուդերզոյի հայրական պապի պատվին<ref name=":0">{{Cite book|title=Uderzo: Der weite Weg zu Asterix|last=Uderzo|first=Albert|publisher=Horizont Verlag|year=1987|isbn=3770407008|edition=Horizont Klub 1987|location=Stuttgart|pages=11-17|language=German|translator-last=Skudelny|translator-first=Heide|chapter=1: Die Zeit der Lakritzenstangen 1927-1940|trans-chapter=1: The time of liquorice sticks 1927-1940|oclc=|orig-year=1985|translator-last2=Wagner|translator-first2=Christine|translator-last3=Boerschel|translator-first3=Andreas}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=iR6Jnlm2i14C|title=Albert Uderzo se raconte...|last1=Uderzo|first1=Albert|date=2008|publisher=Stock|year=|isbn=9782234062726|location=|page=|pages=4-12|language=French}}</ref>:
{{Quote|text=I Ես մի անգամ հարցրի [հայրիկիս]. «Ինչո՞ւ եք ինձ իտալական անուն տվել, երբ մենք ապրում ենք Ֆրանսիայում»: Իրեն բնորոշ ձևով հայրս պատասխանեց. «Ես փորձեցի քո անունը գրանցել ոչ թե Ալբերտո, այլ Ալբերտո»: Դա անհույս էր: Ինքն էլ չնկատելով` հայրս իտալերեն արտասանեց «Albert»:|sign=|source=Christian Philippsen, ''Uderzo: de Flamberge à Astérix'', Paris: Philippsen, 1985.}}
Ուդերզոն ծնվել է 1927թ. ապրիլի 25, առավոտյան ժամը 07:00-ին: Այդ պահին նա ոչ թե Ֆրանսիայի, այլ Իտալիայի քաղաքացի էր: Ուդերզոն ծնվել է յուրաքանչյուր ձեռքին վեց մատով: մանկության վաղ շրջանում լրացուցիչ մատները հեռացվել են վիրահատական միջամտությամբ<ref name=":0" />:
1929թ. Ուդերզոյի ընտանիքը տեղափոխվեց [[Փարիզ|Փարիզի]] արվարձաններում գտնվող Կլիշի-սուս-Բուա քաղաք: Չնայած Ուդերզոն 1934թ. Ֆրանսիայի քաղաքացիություն էր ստացել, այնուամենայնիվ այստեղ ռասիզմի տարրեր է ունեցել իտալացի ներգաղթյալների նկատմամբ: Կլիշի-Սուս-Բոիսը այդ ժամանակ քաղաքական ձախակողմյան տարածաշրջան էր, այն խորապես դեմ էր [[Մուսոլինի|Մուսոլինիի]] բռնապետությանը և նրա մասնակցությունը [[Իսպանիայի քաղաքացիական պատերազմ|Իսպանիայի քաղաքացիական պատերազմին]]: Չնայած իտալացիների հասցեին պատահական էթնիկ դժգոհություններին` Ուդերզոն ջերմությամբ է վերհիշում իր մանկության և կրթության տարիները Կլիշի-սուս-Բուիսում: Նրա մայրը լույս աշխարհ բերեց ևս երկու երեխա. Ժաննան ծնվել է 1932թ., իսկ Մարսելը՝ 1933թ.<ref name=":0" />:
Ուդերզոն առաջին անգամ արվեստին ծանոթացել է մանկապարտեզում, որտեղ նրան ճանաչել են որպես իր տարիքի համար տաղանդավոր երեխա: Նրա եղբայրները և քույրերը նույնպես գեղարվեստական որոշակի տաղանդ ունեին, և նրանց մայրը երեխաներին զբաղեցնելու համար թղթեր ու մատիտներ էր տալիս նրանց, հատկապես մեծ որդուն` Բրունոյին: Բրունոն ոգեշնչման աղբյուր դարձավ Ալբերտի համար և շուտով նկատեց կրտսեր եղբոր տաղանդը: Այդ ժամանակ Ալբերտը դեռ չէր ձգտում հետագայում դառնալ պրոֆեսիոնալ նկարիչ, փոխարենը երազում էր ծաղրածուի կարիերայի մասին, և, հրաժարվելով այդ ձգտոձմից, փորձեց Բրունոյին հետևել ինքնաթիռաշինության գործում: Միևնույն ժամանակ նա կապեր հաստատեց [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ամերիկյան]] [[Կոմիքս|կոմիքսների]] և [[մուլտֆիլմ|մուլտֆիլմերի]] մշակույթում, հատկապես [[Ուոլթ Դիսնեյ|Ուոլթ Դիսնեյի]]` [[Միկի Մաուս|Միկի Մաուսի]] և Դոնալդ Դաքի հետ: 1938թ. ընտանիքը տեղափոխվում է [[Փարիզի 11-րդ թաղամաս]]` փոխելով դպրոցները և սոցիալական շրջապատը: Չնայած Ալբերտը շեկ էր և այժմ չէր ուներ փարիզյան առոգանություն, այնուամենայնիվ նա դպրոցում խնդիրներ ուներ: Նրա կրթության միակ հաջող ոլորտները ուրվագծերն էին և արվեստը: 11-ից 12 տարի պահանջվեց, որպեսզի նա ուրվագծերից անցնի գունավոր նկարչության, երբ ծնողները պարզեցին, որ Ալբերտը [[դալթոնիզմ|դալթոնիկ]] է, գունակուրություն ունի: Այդ ժամանակից ի վեր Ուդերզոն պիտակներ է օգտագործում իր գույների համար, բայց քանի որ նա հավատարիմ էր իր ուրվագծային սև ու սպիտակին, հիվանդությունն ազդեցություն չունեցավ նրա գեղարվեստական կարիերայի վրա<ref name=":0" />:
1939թ. Գերմանիան ներխուժեց Լեհաստան և Ֆրանսիան պատասխանեց` պատերազմ հայտարարելով գերմանիային: Ալբերտի հայր Սիլվիոն, որն այդ ժամանակ 51 տարեկան էր, չափազանց մեծ էր ֆրանսիական բանակ զորակոչվելու համար, իսկ Ալբերտը` շատ փոքր`12 տարեկան:Սակայն Բրունոն զորակոչային տարիքում էր: Նա զինվորական ծառայությունը հաղթահարեց առանց վնասվածքների: Ֆրանսիայի ճակատամարտը տևեց 1940թ. մայիսի 10-ից հունիսի 25-ը:Այն ավարտվեց Գերմանիայի վճռական հաղթանակով` հանգեցնելով գերմանացիների կողմից Ֆրանսիայի օկուպացմանը: Ալբերտը ավարտեց իր հիմնական կրթությունը 13 տարեկանում և որոշեց հետևել Բրունոյին ավիացիայի արդյունաբերության մեջ<ref name=":0" />:
==Աշխատանք Գոսիննիի հետ==
[[Պատկեր:Albert Uderzo en 1973.jpg|thumb|Albert Uderzo in 1973]]
Հաջորդ մի քանի տարիների ընթացքում, ղբաղվելով ստեղծագործելով և շրջելով աշխարհով մեկ, նա 1951թ. ծանոթացավ [[Ռենե Գոսիննի|Ռենե Գոսկիննիի]] հետ: Նրանք արագ ընկերացան և 1952 թ.-ին որոշեցին միասին աշխատել բելգիական World Press ընկերության նորաբաց գրասենյակում: Նրան ստեղծած առաջին կերպարներն էին` Ումպա-պան, Ջեհան Պիստոլետը և Լուկ Կրտսերը<ref name="lambiek">{{cite web | last = Lambiek Comiclopedia | title = Albert Uderzo | url =http://lambiek.net/artists/u/uderzo.htm}}</ref><ref name="lagardere">{{cite web | last = Lagardère | title = Release of the 33rd Asterix volume | url =http://www.lagardere.com/us/actualites/detail_actu.cfm?idt=9&idn=5994&nav=0 }}</ref>: 1958թ.''Oumpah-pah''ը նրանք պատրաստեցին սերիական տպագրության համար ֆրանս-բելգիական կոմիքսներ Tintin ամսագրում, որտեղ նա աշխատել է մինչև 1962թ.<ref name="asterix int">{{cite web|last=Asterix International! |title=Albert Uderzo |url=http://www.asterix-international.de/asterix/uderzo.shtml |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20041208183211/http://www.asterix-international.de/asterix/uderzo.shtml |archivedate=8 December 2004 }}</ref>: 1959թ. Գոսիննին և Ուդերզոն դարձան ''[[Pilote]]'' ամսագրի խմբագիր և գեղարվեստական ղեկավար: Ամսագրի առաջին իսկ համարը` Աստերիքսը, որ ներկայացնում էր ֆրանսիական աշխարհը, անմիջապես հիթ դարձավ<ref name="lambiek"/><ref name="Pilote-1959">{{cite web | last =BDoubliées | title =Pilote année 1959 | url =http://bdoubliees.com/journalpilote/series1/asterix.htm | language = French }}</ref>: Այս ժամանակահատվածում Ուդերզոն համագործակցում է նաև Ժան-Միշել Շարլիերի հետ իրատեսական ''[[Tanguy et Laverdure|Michel Tanguy]]''շարքի վրա, որն ավելի ուշ կոչվել է ''Les Aventures de Tanguy et Laverdure''<ref name="lambiek"/>:
Astérix was serialised in ''Pilote'', and in 1961 the first story ''Astérix le gaulois (Asterix the Gaul)'' was published as an individual album.<ref>{{cite news |last1=Jarvis |first1=Alice-Azania |title=The Timeline: Astérix comics |url=https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/books/features/the-timeline-ast-rix-comics-2361874.html |accessdate=25 March 2020 |work=The Independent |date=28 September 2011}}</ref>: 1977թ.` Գոսիննիի մահից հետո, Ուդերզոն շարունակեց գրել ինքնուրույն գրքեր, որոնք հրատարակվում էին իր իսկ հրատարակչությունում «Ալբերտ Ռենե»<ref>{{cite news |last1=Wünsch |first1=Silke |title=Asterix creator Albert Uderzo turns 90 |url=https://www.dw.com/en/asterix-creator-albert-uderzo-turns-90/a-38574295 |accessdate=25 March 2020 |work=Deutsche Welle |date=25 April 2017 |page=5}}</ref>,
թեև զգալիորեն ավելի դանդաղ (միջին հաշվով ՝ յուրաքանչյուր հինգից հինգ տարին մեկ անգամ: Գոսիննիի հետ աշխատելիս տարեկան երկու թողարկում էին ունենում)<ref>{{cite news |title=Astérix: Uderzo jette l'éponge |url=https://www.lesechos.fr/1994/06/asterix-uderzo-jette-leponge-883566 |accessdate=27 March 2020 |work=Les Echos |date=6 June 1994 |language=French}}</ref>:
| 