«Նախամարդ»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Նախամարդ'''<ref>[http://antropogenez.ru/article/71/ Նախամարդիկ, նեանդերտալացիների նախնիները]</ref> կամ '''նախորդող մարդ'''<ref>{{БРЭ|Атапуэрка|id=1837062|автор=А. А. Зубов|том= 2|страницы= 438}}</ref> ({{lang-la|Homo antecessor}}), մարդկանց անդրջրհեղեղյան տեսակ, որը գոյություն է ունեցել 1.2 մլն-իցմիլիոնից 800 հազար տարի առաջ: Հայտնի է [[Ատապուերկա լեռներ]]ի պեղումների շնորհիվ: Homo antecessor-ը համարվում է [[Եվրոպա]]յի հնագույն մարդատեսակը (ավելի հին է միայն Homo georgicus-ը, որը հայտնաբերվել է [[Վրաստան]]ում,ում՝ [[Դմանիս]]ի սարահարթի մոտակայքում`, նրա տարիքը հասնում է 1.7-1.8 մլնմիլիոն տարիտարվա):

Մի շարք մարդաբանների կարծիքով՝ ''Homo antecessor''-երըները [[Հայդելբերգյան մարդ]]կանց անմիջական նախնիներն են, [[բանական մարդ]]ու և նեանդերթալյան մարդու ընդհանուր նախնին: ''Homo georgicus''-ի հետ ունեցած ընդհանրությունները թույլ են տալիս տեսնել նրա մեջ ''[[Homo erectus]]''-ի հնամենի ենթատեսակը:

''H. antecessor'' -ի գլուխը ուներ ժամանակակից մարդուն և նեանդերթալյան մարդկանց բնորոշ առանձնահատկություններ: Նրանք հաստ հոնքեր ունեին, երկար և ցածր գանգատուփ, զանգվածային ստորին ծնոտ` առանց կզակի, և խոշոր ատամներ, ինչպիսիք կային նեանդերթալյան մարդու մոտ: Դրան հակառակ` դեմքը համեմատաբար հարթ էր և առաջ եկած չէր, այսինքն` նման էր ժամանակակից մարդու դեմքին: Հասակը` 1.6-1.8 մ, հասուն տղամարդու քաշը` մոտավորապես 90 կգ, ուղեղի ծավալը` 1000 սմ³: Համաձայն Խուան Արսուագի, ովորը հենվում է [[Տոմոգրաֆիատոմոգրաֆիա]]կան հետազոտությունների արդյունքների վրա, Homo antecessor-ը աջլիկ էր, ինչն առանձնացնում է նրան պրիմատ-նախնիների շարքից:

Հին աղբակույտերում բացի [[ձի]]երի, [[եղջերուներ]]ի, [[ռնգեղջյուր]]ների և այլ խոտակեր կենդանիների ոսկորներից գիտնականները հայտաբերելհայտնաբերել են նաև մարդկային ոսկորներ: Նրանք բոլորը ակնհայտորեն կոտրատված և կրծված էին`, ինչպես կենդանիների ոսկորները: Հետազոտողները ենթադրում են, որ ուտելիքի մնացորդների մեջ կանկա մինիմումառնվազն 11 մարդ, ընդ որում` նրանք բոլորը երեխաներ կամ դեռահասներ էին:

Խոսե Մարիա Բերմուդես դե Կաստրոն՝ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության ցանկի «Ատապուերկա» ծրագրի ղեկավարնղեկավարը, ասում է, որ դատելով ամեն ինչից` նախամարդիկ ուտելիքի պակաս չեն ունեցել: Այն ժամանակներում քարանձավների տեղանքը պտղատու էր, հարուստ էր խոտակեր կենդանիներով, ովքերորոնք նախամարդկանց որսն էին: Քարանձավների աղբակույտների պարունակությունը նույնպես չի վկայում քաղցի մասին: Թե ինչն է ստիպել ուտել իրենց նմաններիին, այն էլ` երեխաներին, հասկանալի չէ: ԾիսականԱյն նման չէ ծիսական [[Կանիբալիզմ (կենդանաբանություն)|կանիբալիզմ]]ի այն նման չէ. ծիսակատարությունից հետո դժվար թե ոսկորները գցեին ընդհանուր աղբակույտ: Հնարավոր է, որ Ատապուերկա լեռների բնակիչները ուտում էին իրենց հարևաններին այլ քարանձավներից, որոնց վերցրել էին հարձակման ժամանակ:

[[2007]] թվականին Սիմա դելյ էլեֆանտե ({{lang-es|Sierra de Atapuerca}}) քարանձավում Էուդալդ Կարբոնելի արշավանքի ժամանակ հայտնաբերվել են վերոնշյալ մարդկանց տիպի նոր մնացորդներ:<ref>[http://www.cybersecurity.ru/prognoz/44909.html?newstype=top В Испании найдены останки древнейших обитателей Европы]</ref>.:

Գտածոն ներկայացված է 30-40 տարեկան կնոջ ծնոտի տեսքով<ref>[http://life.pravda.com.ua/surprising/47f0df7f0acc4/ Найдены останки первой европейской женщины]</ref> և թվագրվում է 1,1-1,2 մլնմիլիոն տարվա վաղեմության: Սիմա դելյ Էլեֆանտեի քարանձավային նստվածքներում առանձնացվում են 13 հաջորդական շերտերշերտ: Մարդու առկայության հետքերը հայտնաբերվել են ներքևից երրորդ շերտում`քարանձավի քարե հատակից մոտավորապես 4մ4 մետր հեռավորության վրա: Մի շերտում մարդկային ծնոտի հետ հայտնաբերվել են նաև տարատեսակ մանր կաթնասունների ոսկորներ, այդ թվում` մկանման կրծողներ և կունյի ընտանիքից մի շարք գիշատիչներ: Ստորին ծնոտի միակ կոտրվածքի պատճառով դժվար է միանշանակ որոշել գտածոյի տիպային պատկանելությունը:

Ըստ կազմաբանական մի շարք հատկանիշների` ծնոտը հիշեցնում է ''Homo erectus''-ի և նույնիսկ ավելի նախնադարյան` ''Homo georgicus''-ի ներկայացուցչի: Նախնադարյան մարդու բրածո ատամը ` TD6 բլոկից հնագիտական հուշարձան, Գրան-Դոլինա Սյերրա-դե-ԱռապուերկեումԱրապուերկե հնագիտական հուշարձանում թվագրվում է 772 000-ից 949 000 տարվա վաղեմության:<ref>[https://phys.org/news/2018-05-dating-homo-antecessor.html First direct dating of Homo antecessor], 2018</ref>:

[[2010]] թվականին [[Անգլիա]]յում հայտնաբերվել են գործիքներ և մնացորդներ (950 000 տարեկան), որոնք թույլ են տալիս ենթադրել, որ ''Homo antecessor''-ը հանդիսանում է Հյուսիսային Եվրոպայում բնակված ամենահին մարդը:մարդն է<ref>[http://www.bradshawfoundation.com/origins/homo_antecessor.php Ископаемые останки и инструменты также были обнаружены в Англии.]</ref>: [[2013]] թվականի մայիսին ծովով ողողված Հեյսբորո ափի մոտ (Նորֆոլկ, Անգլիա) հայտաբերվել են մարդկային ոտքերի հետքեր<ref>Kennedy M. [https://www.theguardian.com/science/2014/feb/07/oldest-human-footprints-happisburgh-norfolk 850,000-year-old human footprints found in Norfolk]. [[The Guardian]]. 7 февраля 2014.</ref>: Դրանք Աֆրիկայի սահմաններից դուրս հայտնաբերված ամենահին ոտնահետքերն են (տարիք՝ 850 000-950 000 տարի), և, հնարավոր է՝ կապված են ''Homo antecessor''-ի հետ<ref>Ashton N., Lewis S. G., De Groote I., Duffy S. M., Bates M., et al. (2014) [http://www.plosone.org/article/info%3Adoi%2F10.1371%2Fjournal.pone.0088329 Hominin Footprints from Early Pleistocene Deposits at Happisburgh, UK]. Public Library of Science 9(2): e88329. doi:10.1371/journal.pone.0088329.</ref>:

Ատամնաքարի ուսումնասիրությունը հնարավորություն է տվել պարզել, որ հին մարդիկ ուտելիքի մեջ օգտագործել են հացազգի բույսեր (ինչի մասին վկայում են օսլայի հատիկները) և միս:<ref>[https://link.springer.com/article/10.1007%2Fs00114-016-1420-x ''Karen Hardy'' et al. Diet and environment 1.2 million years ago revealed through analysis of dental calculus from Europe’s oldest hominin at Sima del Elefante, 15 December 2016.]</ref><ref>[http://antropogenez.ru/single-news/article/640/ Древнейшие европейцы ели злаки и ковырялись в зубах, но не знали огня]</ref><ref>[http://paleonews.ru/index.php/new/854-antecessor Во рту первого европейца нашли сломанную зубочистку]</ref> և, չեն օգտագործել կրակ<ref>[http://phys.org/news/2016-12-raw-foodies-europe-earliest-humans.html Raw foodies: Europe’s earliest humans did not use fire. December 14, 2016.]</ref>։

* [http://www.ammonit.ru/new/674.htm ''Homo antecessor'' տեսակի հին մարդիկ կանիբալներ են եղել ]

* [http://www.antropogenez.ru/location/105/ Գրան Դոլինայի տեղակայման մանրամասն նկարագրությունը, ''Homo antecessor''-ի գտածոների կատալոգը ]