«Տավիղ»–ի խմբագրումների տարբերություն

 

''զոր երգէր Դաւիթ հրաշալին'':

 

 

Տավիղ նվագարանի հայկական ծագման մասին վկայում են այժմ Էրեբունի թանգարանում պահվող «Խնջույքի տեսարանով եղջերագավաթը» (նկ․ 1): Գավաթը հայտնաբերել են 1968 թվականի գարնանը Էրեբունի ամրոցի մոտ գտնվող Նոր Արեշ թաղամասում շինարարական աշխատանքների ժամանակ հողում թաղված մեծ անոթի մեջ։ Հորթագլուխ եղջերագավաթն առանձնանում է մարդկանց քանդակների պատկերաշարով: Այստեղ պատկերված են տղամարդու և երեք կանանց կերպարներ, որոնք, ակներևաբար, խնջույքի մասնակիցներ են: Երրորդ երաժիշտ կինը նստած է աթոռին` ձեռքերում տավիղ (նկ․ 2): Այս գտածոն փաստում է, որ Հայաստանում տավինվագարանը կրել է իր հայաֆիկացված անվանումը դեռևս մ․թ․ա չորրորդ դարում։ Ն․ Թահմիզյանը իր գրքում նույնպես խոսում է այս եղջերագավաթի մասին (նկ․ 3)։ Այս գտածոն ապացույց է, որ հայերս սիրել ենք տավիղ նվագել դեռ մ․թ․ա IV դարում ճանաչել և սիրել ենք այս նվագարանը։

Հանրահայտ հայկական կիլիկյան արծաթե գավաթի վրա նկարված է տղամարդ, որը նվագում է տավիղ՝ շրջապատված իր սիրելի կնոջով և կենդանիներով<ref>{{Cite book|title=Երաժշտության տեսությունը հին Հայաստանում|last=Թահմիզյան|first=Ն․|publisher=Հայկական ՍՍՀ ԳԱ հրատարակչություն|year=1997թ․|isbn=|location=Երևան|pages=էջ 60-61}}</ref>։

Նախկինում տավիղ նվագել են արքունիքներում, թագավորական հանգստյան սենյակներում։ Երբեմն ոչ միայն պալատական երաժշտները, այլ հենց իրենք՝ թագավորներն էին նվագում նվագարանը։ Իհարկե, նախկինում տավիղները չունեին ձայնային այն հնարավորությունները, ինչ այսօր, բայց այն, որ հայ ժողովուրդը ունեցել է տավիղ նվագարանը, փաստ է։

 

Մ․ Մաշտոցի անվան Մատենադարանի գիտաշխատող  արվեստագիտության թեկնածու Աստղիկ Գևորգյանի «Մարդիկ և կենցաղը» գիտական աշխատության մեջ, որը հրատարակվել է 1978 թվականին Երևանում, տեսնում ենք տավիղ նվագարանի պատկերներ, որտեղ առաջին նկարում (նկ․ 4) տղամարդը նվագում է տավիղ՝ ծնկին դրված (ծաղկող՝ Հակոբ Ջուղայեցի, Ավետարան , Հռոմ, XVI-XVIIդ.,)։ Երկրորդ նկարում (նկ. 5) տավիղը նվագում է տղամարդը, ով կրում է թագ, ինչից էլ եզրահանգում ենք, որ տավղահարը ունի թագավորական ծագում<ref>{{Cite book|title=Ժամագիրք|last=|first=|publisher=|year=1679թ․|isbn=|location=Էջմիածին|pages=}}</ref>։ Այս տավիղը իր չափով ավելի մեծ է, հենված է հատակին (նկ 2)<ref>{{Cite book|title=Ժամագիրք|last=|first=|publisher=|year=1679թ․|isbn=|location=Էջմիածին|pages=}}</ref> ։

Հայ ժողովուրդը ոչ միայն սիրով նվագել, այլ նաև երգեր է նվիրել նվագարանին։ Խ․ Ավետիսյանը և Վ․ Հարությունյանը գրել են երգ՝ «Իմ անուշ տավիղ», որը մեծ ժողովրդականություն է վայելել ։

 

 

            Իմ անուշ տավիղ։

 

 

 

Իմ անուշ տավիղ։

 

 

 

            Հնչի՛ր, տավիղ, թող այս գիշեր

            Երգդ վարարի,

 

 

            Պատմի աշխարհին։