«Պանթյուրքիզմ»–ի խմբագրումների տարբերություն

[[Պատկեր:Milliyetçi Hareket Partisi Logo.svg|մինի|աջից|200x200px|Պանթյուրքիստների դրոշ]]

[[Պատկեր:Map-TurkicLanguages.png|մինի|աջից|200px|Անկախ պետություններ և կազմավորումներ, որտեղ թյուրքական խմբին պատկանող լեզուն ունի պաշտոնական կարգավիճակ]]

'''Պանթյուրքիզմ''' (Համաթյուրքականություն) ({{lang-tr|Türkçülük}}), մշակութային և դիվանագիտական հոսանք,[[գաղափարախոսություն]], որն ի հայտ եկավ XIX դարի երկրորդ կեսում<ref>[http://www.britannica.com/eb/article-9058213/Pan-Turkism Pan-Turkism — Britannica Online Encyclopedia]</ref>՝ 1880-ական թվականներին, [[Ադրբեջան]]ի թյուրքական մտավորականների շրջանում (այն ժամանակ ՝ [[Ռուսական կայսրություն|Ռուսական կայսրության]] մի մաս) և [[Օսմանյան կայսրություն]]ում (ժամանակակից [[Թուրքիա]]): Այն տարածված է թյուրքական ազգերով բնակեցված պետութույուններում և որի հիմքն է իրենց էթնիկ, մշակութային և լեզվային ընդհանրության հիման վրա ստեղծել դիվանագիտական համախմբում։ Պանթյուրքիզմը շարժում է, որի նպատակը բոլոր թյուրքական ժողովուրդների մշակութային և քաղաքական միավորումն էր<ref name="fishman">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=oUydX_3rG0AC&pg=PA269|title=Handbook of Language and Ethnic Identity: The Success-Failure Continuum in Language and Ethnic Identity Efforts|last=Fishman|first=Joshua|author2=Garcia, Ofelia|publisher=Oxford University Press|year=2011|isbn=978-0-19-539245-6|volume=2|location=|page=269|pages=|quote=''It is commonly acknowledged that pan-Turkism, the movement aiming at the political and/or cultural unification of all Turkic peoples, emerged among Turkic intellectuals of Russia as a liberal-cultural movement in the 1880s.''|authorlink=}}</ref><ref>{{cite encyclopedia|encyclopedia=Encyclopædia Britannica Online|title=Pan-Turkism|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/440700/Pan-Turkism|accessdate=19 Jul 2009|year=2009|publisher=Encyclopædia Britannica|volume=|location=|id=|isbn=|oclc=|doi=|pages=|quote=Political movement of the late 19th and early 20th centuries, which had as its goal the political union of all Turkish-speaking peoples in the [[Ottoman Empire]], [[Russia]], [[China]], [[Iran]], and [[Afghanistan]].}}</ref><ref name="landau">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=uy6Sa0E3HbcC|title=Pan-Turkism: From Irredentism To Cooperation|last=Landau|first=Jacob|publisher=Indiana University Press|year=1995|isbn=978-0-253-20960-3}}</ref><ref name="LandauRadicalPolitics">Jacob M. Landau, "Radical Politics in Modern Turkey", BRILL, 1974.</ref><ref>Robert F. Melson, "The Armenian Genocide" in Kevin Reilly (Editor), Stephen Kaufman (Editor), Angela Bodino (Editor) "Racism: A Global Reader (Sources and Studies in World History)", M.E. Sharpe (January 2003). pg 278:"Concluding that their liberal experiment had been a failure, CUP leaders turned to Pan-Turkism, a [[Xenophobia|xenophobic]] and [[Chauvinism|chauvinistic]] brand of [[nationalism]] that sought to create a new empire based on [[Islam]] and Turkish ethnicity."</ref>։ Շարժումը սկսվեց Ղրիմի թուրքերի շրջանում, որոնք սկզբում ձգտում էին միավորվել Օսմանյան կայսրության թուրքերի հետ: Թուրանիզմը սերտորեն կապված շարժում է, բայց ավելի ընդհանուր տերմին է, քան թյուրքականությունը, քանի որ թյուրքականությունը վերաբերում է միայն [[Թուրքեր|թուրք]] ժողովրդին: Այնուամենայնիվ, թյուրքական գաղափարախոսությամբ զբաղվող հետազոտողներն ու քաղաքական գործիչները այս տերմինները օգտագործել են որպես հոմանիշներ շատ աղբյուրներում և գրականության աշխատություններում<ref name="Gilyazov">Iskander Gilyazov, "[http://beznen-yul.narod.ru/by-kyzyk/panturk.htm Пантюрκизм, Пантуранизм и Германия] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061004230533/http://beznen-yul.narod.ru/by-kyzyk/panturk.htm|date=2006-10-04}}", magazine "Татарстан" No 5-6, 1995.</ref>։ Թեև թյուրքական ժողովուրդներից շատերը կիսում են պատմական, մշակութային և լեզվական արմատներ, պանթուրքական քաղաքական շարժման վերելքը 19-րդ և 20-րդ դարերի երևույթ է<ref>{{cite web|url=http://www.britannica.com/eb/article-9058213/Pan-Turkism|title=Pan-Turkism|work=Encyclopædia Britannica|accessdate=ապրիլի 2, 2016}}</ref>։ Դա մասամբ պատասխանն էր [[Եվրոպա]]յում պանսլավիզմի և պանգերմանականության զարգացմանը և ազդեց պանիրանականության վրա [[Ասիա]]յում: Զիյա Գյոկալպը սահմանեց պանթուրքիզմը որպես մշակութային, ակադեմիական, փիլիսոփայական<ref name="gökalp">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=lShkAAAAMAAJ|title=The Principles of Turkism|last=Gökalp|first=Ziya|author2=Devereaux, Robert|publisher=E. J. Brill|year=1968|pages=125|quote=''Turkism is not a political party but a scientific, philosophic and aesthetic school of thought.''}}</ref> և քաղաքական<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=VKVSHjjUT2UC&pg=PA19|title=Turkey beyond nationalism: towards post-nationalist identities|last=Kieser|first=Hans-Lukas|publisher=I. B. Tauris|year=2006|isbn=978-1-84511-141-0|pages=19|quote=}}</ref> հայեցակարգ, որը պաշտպանում է թյուրք ժողովուրդների միասնությունը:

 

Այս ընթացքում կառավարությունը պանթուրիստներին չի աջակցել  և 1944 թ. Մայիսի 19-ին Իսմեթ Աննինին ելույթ է ունեցել ՝ դատապարտելով պանթուրքիզմը, համարելով «վերջին ժամանակների վտանգավոր և հիվանդագին դրսևորում»,շարունակելով , որ Թուրքիայի հանրապետությունը «թշնամական ջանքերի է բախվում» հանրապետության գոյությունը պահելու համար  «և այս գաղափարների կողմնակիցները « կբերեն միայն դժվարություն և աղետ »: Նիհալ Ացիզը և պանթուրքիստական մյուս նշանավոր առաջնորդները դատապարտվել և բանտարկվել են կառավարության դեմ դավադրություն կատարելու համար: Զեքի Վելիդի Տողանը դատապարտվել է 10 տարվա ազատազրկության և 4 տարվա ներքին աքսորի, Ռեհա Օյուզ Թյուրքանը ստացել է 2 տարի, իսկ Նիհալ Ացիզը ստացել է չորս տարվա ազատազրկում և 3 տարի աքսորյալ պատիժ: Մյուսները դատապարտված էին մի քանի ամսից մինչև մեկ տարվա ավելի մեղմ պատիժների<ref>{{Cite book|url=|title=Politics of Turkish Democracy, The: Ismet Inonu and the Formation of the Multi-Party System, 1938-1950|last=VanderLippe|first=John M.|date=2012-02-01|publisher=SUNY Press|year=|isbn=9780791483374|location=|pages=109|language=en}}</ref>: Բայց ամբաստանյալները բողոքարկել են դատապարտումները, և 1945-ի հոկտեմբերին վճռաբեկ զինվորական դատարանը վերացրել է բոլոր դատապարտյալների պատժամիջոցները<ref>{{Cite book|url=|title=Pan-Turkism: From Irredentism to Cooperation|last=Landau|first=Jacob M.|last2=Landau|first2=Gersten Professor of Political Science Jacob M.|last3=Landau|first3=Yaʻaqov M.|date=1995|publisher=Indiana University Press|year=|isbn=978-0-253-32869-4|location=|pages=117–118|language=en}}</ref>:

 

 

Պանթուրքիզմի գաղափարների որոշակի վերածնունդ տեղի ունեցավ 1938 թվականին Աթաթուրքի մահից հետո: Թուրքիայի ՝ [[ՆԱՏՕ|ՆԱՏՕ-ին]] անդամակցելուց հետո, այս գաղափարները վերականգնեցին արդիականությունը որպես ԽՍՀՄ-ի դեմ գաղափարական պայքարի միջոց ՝ նպատակ ունենալով անջատել Կենտրոնական Ասիայի և Ադրբեջանի հանրապետությունները դրանից<ref name="autogenerated1">[http://www.pravda.ru/world/asia/centralasia/11-12-2007/248234-turkey-0/ Пантюркизм: вековая угроза России]</ref>:

Այս դոգման տարածված էր խորհրդային պատմագրության մեջ, պանթուրքիզմի գաղափարը հռչակվեց հակասովետական և հակաժողովրդական և բացատրվեց որպես «<nowiki/>[[Ֆաշիզմ|ֆաշիզմի]] թուրքական տարբերակ»<ref name="academic" />: ԽՍՀՄ-ում պանթուրքիզմը բնորոշվում էր որպես ազգային-շովինիստական բուրժուական գաղափարախոսություն, ըստ որի  բոլոր թյուրքալեզու ժողովուրդները, և նախևառաջ [[Մուսուլման|մահմեդական]] թուրքերը, ենթադրաբար, մեկ ազգ են և պետք է Թուրքիայի կառավարման ներքո միավորվեն մեկ պետության մեջ<ref name="academic" />:

 

 

Միևնույն ժամանակ, խորհրդային տարիներին, հայտնի պետական գործիչների և գիտնականների դատապարտումները հաճախ ներկայացնում էին որպես պանթուրքիզմի մեղադրանք, ինչը նրանց ձերբակալության համար պատրվակ էր ծառայում<ref name="abdakimov">Абдакимов А. [http://ponimai.su/cmspage/538/-4--- История Казахстана] {{Wayback|url=http://ponimai.su/cmspage/538/-4---|date=20160304070925}}. — Алматы. 1994</ref>: [[Կենտրոնական կոմիտե (ԽՄԿԿ)|ԽՄԿԿ Կենտկոմի]] փաստաթղթերում նշվում է պանթուրքիզմի կեղծ մեղադրանքներով բռնադատված 361 մարդու տվյալ<ref name="abdakimov" />: XX դարի 30-ական և 40-ական թվականներին ճնշված են եղել շատ ականավոր գիտնականներ, ովքեր եղել են ԽՍՀՄ-ում թյուրքական մշակույթը ուսումնասիրողներ<ref>{{книга|автор=Ашнин Ф.Д., Алпатов В.М., Насилов Д.М.|заглавие=Репрессированная тюркология|место=Москва|издательство="Восточная литература" РАН|год=2002|страницы=5|isbn=5-02-018338-5}}</ref><ref>{{книга|автор=составитель Тумаркин Д.Д.|заглавие=Репрессированные этнографы|место=Москва|издательство="Восточная литература" РАН|год=2002|страницы=|isbn=5-02-018346-6}}[http://www.ihst.ru/projects/sohist/books/ethnography1.pdf]</ref><ref>[http://www.ihst.ru/projects/sohist/papers/archeology/1998/3/191-206.pdf Русские археологи и политические репрессии 1920—1940-х гг.]</ref>: Այսպիսով, լրտեսության կեղծ մեղադրանքներով գնդակահարվել են պրոֆեսոր Չոբան-զադեն (1937)<ref>{{книга|автор=Ашнин Ф.Д., Алпатов В.М., Насилов Д.М.|заглавие=Репрессированная тюркология|место=Москва|издательство="Восточная литература" РАН|год=2002|страницы=75—86|isbn=5-02-018338-5}}</ref><ref>[http://memory.pvost.org/pages/choban.html Биобиблиографический словарь востоковедов — жертв политического террора в советский период (1917—1991)]</ref>, պրոֆեսոր Պոլիվանովը (1938)<ref>{{книга|автор=Ашнин Ф.Д., Алпатов В.М., Насилов Д.М.|заглавие=Репрессированная тюркология|место=Москва|издательство="Восточная литература" РАН|год=2002|страницы=21—50|isbn=5-02-018338-5}}</ref><ref>[http://memory.pvost.org/pages/polivanov.html Биобиблиографический словарь востоковедов — жертв политического террора в советский период (1917—1991)]</ref>, ԽՍՀՄ ԳԱ ակադեմիկոս Սամոիլովիչը (1938)<ref>{{книга|автор=Ашнин Ф.Д., Алпатов В.М., Насилов Д.М.|заглавие=Репрессированная тюркология|место=Москва|издательство="Восточная литература" РАН|год=2002|страницы=7—20|isbn=5-02-018338-5}}</ref><ref>[http://memory.pvost.org/pages/samojlovich.html Биобиблиографический словарь востоковедов — жертв политического террора в советский период (1917—1991)]</ref> և շատ ուրիշներ<ref>[http://memory.pvost.org/pages/dic.html Биобиблиографический словарь востоковедов — жертв политического террора в советский период (1917—1991)]</ref>:

 

Դա ցուցիչ է, բայց վերջին տասնամյակներում հրատարակված  ռուսական հանրագիտարաններում պանթուրքիզմը հիշատակվում է անցողիկ, ինչը խոսում է ռուսական հասարակական մտքի լիակատար խառնաշփոթի և կապիտուլյացիայի մասին ՝ այս երևույթի օբյեկտիվ ուսումնասիրության գործում»: Սա ցույց է տալիս այս հարցի անկարևորությունը<ref name="chervonnaja">Червонная C. [http://www.strana-oz.ru/2003/5/pantyurkizm-i-panislamizm-v-rossiyskoy-istorii Пантюркизм и панисламизм в российской истории] // [[Отечественные записки (современный журнал)|Отечественные записки]]. — 2003. — № 5.</ref>:

 

== Կեղծ գիտական տեսություններ ==

{{Quote box|quote=Քուրդ ժողովուրդ կամ ազգ չկա: Դրանք պարզապես թուրքական մշակույթի և սովորույթների կրողներ են: Նոր Քրդստանի պատկերացրած շրջանը այն տարածաշրջանն է, որը կարգավորվել է պրոտտուրքերի կողմից: Շումերներն ու սկյութները անմիջապես միտդ են գալիս:<ref name="GZ">{{cite book |last1=Gunes |first1=Cengiz |author-link1= |last2=Zeydanlioglu |first2=Welat |author-link2= |year=2013 |chapter= |editor-last= |editor-first= |editor-link= |title=The Kurdish Question in Turkey: New Perspectives on Violence, Representation and Reconciliation |url=https://books.google.com/books?id=UVn7AAAAQBAJ |series= |language= |volume= |issue= |edition= |location= |publisher=[[Routledge]] |page=11 |pages= |isbn=1135140634 |archive-url= |archive-date= |access-date= |via= |registration= |subscription= |quote= |ref=harv}}</ref>|author=— Օրհան Թյուրքդողան- Սոցիոլոգիայի պրոֆեսոր Գեբզեի տեխնիկական համալսարանում|source=|align=|width=21%}}Պանթուրքիզմը բնութագրվել է կեղծ գիտական տեսություններով, որոնք հայտնի են որպես կեղծ-թյուրքագիտություն<ref name="Frankle">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=Q-JMAAAAMAAJ|title=Word formation in the Turkic languages|last=Frankle|first=Elanor|publisher=[[Columbia University Press]]|year=1948|isbn=|editor-last=|editor-first=|editor-link=|edition=|series=|volume=|location=|page=2|pages=|language=|chapter=|quote=|ref=harv|registration=|subscription=|author-link=|access-date=|archive-url=|archive-date=|via=|issue=}}</ref><ref name="AKOK">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=iHWGDAAAQBAJ|title=Nationalism in the Troubled Triangle: Cyprus, Greece and Turkey|last1=Aktar|first1=A.|last2=Kizilyürek|first2=N|last3=Ozkirimli|first3=U.|last4=K?z?lyürek|first4=Niyazi|publisher=[[Springer Science+Business Media|Springer]]|year=2010|isbn=0230297323|editor-last=|editor-first=|editor-link=|edition=|series=|volume=|location=|page=50|pages=|language=|chapter=|quote=|ref=harv|registration=|subscription=|author-link1=|author-link2=|author-link3=|author-link4=|access-date=|archive-url=|archive-date=|via=|issue=}}</ref>: Չնայած նրան, որ զրկվել են լուրջ կրթաթոշակից, այդպիսի տեսություններ առաջ բերող գիտնականները, որոնք հաճախ հայտնի են որպես կեղծ-թուրքագետներ,<ref name="Frankle" /> վերջին ժամանակներս հայտնվել են թյուրքական յուրաքանչյուր ազգության մեջ<ref name="SB">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=vY00DwAAQBAJ|title=History as Therapy: Alternative History and Nationalist Imaginings in Russia|last1=Sheiko|first1=Konstantin|last2=Brown|first2=Stephen|publisher=ibidem Press|year=2014|isbn=3838265653|editor-last=|editor-first=|editor-link=|edition=|series=|volume=|location=|page=|pages=61–62|language=|chapter=|quote=According to Adzhi, Huns, Alans, Goths, Burgundians, Saxons, Alemans, Angles, Langobards and many of the Russians were ethnic Turks.161 The list of non-Turks is relatively short and seems to comprise only Jews, Chinese, Armenians, Greeks, Persians, and Scandinavians... Mirfatykh Zakiev, a Chairman of the Supreme Soviet of the Tatar ASSR and professor of philology who has published hundreds of scientific works, argues that proto-Turkish is the starting point of the Indo-European languages. Zakiev and his colleagues claim to have discovered the Tatar roots of the Sumerian, ancient Greek and Icelandic languages and deciphered Etruscan and Minoan writings.|ref=harv|registration=|subscription=|author-link1=|author-link2=|access-date=|archive-url=|archive-date=|via=|issue=}}</ref><ref name="Khazanov">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=UCYYAQAAMAAJ|title=Post-Soviet Eurasia: Anthropological Perspectives on a World in Transition|last1=Khazanov|first1=Anatoly M.|publisher=Department of Anthropology, [[University of Michigan]]|year=1996|isbn=1889480002|editor-last=|editor-first=|editor-link=|edition=|series=|volume=|location=|page=84|pages=|language=|chapter=|quote=Discredited hypotheses — widespread in the 1920s and 1930s — about the Turkic origin of Sumerians, Scythians, Sakhas, and many other ancient peoples are nowadays popular|ref=harv|registration=|subscription=|author-link1=Anatoly Khazanov|access-date=|archive-url=|archive-date=|via=|issue=}}</ref>: Նրանց մեջ առաջատար միտքն է Մուրադ Աջին, որը պնդում է, որ երկու հարյուր հազար տարի առաջ «թյուրքական արյուն կրող  առաջադեմ ժողովուրդը» ապրում էր [[Ալթայի երկրամաս|Ալթայի]] լեռներում: Ենթադրվում է, որ այս բարձրահասակ և շեկ թուրքերը 35000 տարի առաջ հիմնել են աշխարհի առաջին նահանգը ՝ Իդել-Ուրալը,  և գաղթել են մինչև [[Ամերիկա]]<ref name="AKOK" /><ref name="SB" /><ref name="SB" /><ref name="Khazanov" /><ref name="HTM">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=hVhHGJkfZDoC|title=Islam in Russia: The Politics of Identity and Security|last1=Hunter|first1=Shireen|last2=Thomas|first2=Jeffrey L.|last3=Melikishvili|first3=Alexander|publisher=[[M.E. Sharpe]]|year=2004|isbn=0765612828|editor-last=|editor-first=|editor-link=|edition=|series=|volume=|location=|page=159|pages=|language=|chapter=|quote=M. Zakiev claims that the Scythians and Sarmatians were all Turkic. He even considers the Sumerians as Turkic|ref=harv|registration=|subscription=|author-link1=Shireen Hunter|author-link2=|author-link3=|access-date=|archive-url=|archive-date=|via=|issue=}}</ref>: Կեղծ պանթյուրքագետները, ինչպիսին է Իսմայիլ Միզիևը, վաղ բրոնզե դարաշրջանի Կուրգանի մշակույթները, մինչև վերջին ժամանակները, նույնպես վերագրում են թյուրքական ժողովուրդներին <ref name="KF">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=6ZGyuVXFvssC|title=Nationalism, Politics and the Practice of Archaeology|last1=Kohl|first1=Philip L.|last2=Fawcett|first2=Clare|publisher=[[Cambridge University Press]]|year=1995|isbn=0521558395|editor-last=|editor-first=|editor-link=|edition=|series=|volume=|location=|pages=143, 154|language=|chapter=|quote=Apparently innocuous were other contradictory and/or incredible myths related by professional archaeologists that claimed that the Scythians were Turkic-speaking|ref=harv|registration=|subscription=|author-link1=Philip L. Kohl|author-link2=|access-date=|archive-url=|archive-date=|via=|issue=}}</ref>: Ոչ-թյուրքական ժողովուրդները, ինչպիսիք են [[հոներ]]ը, սկյութները, [[սակեր]]ը, [[կիմերներ]]ը, մարերը, պարթևները, [[Ավարներ (ցեղեր)|ավարները]], [[աղվաններ]]ը և տարբեր էթնիկ փոքրամասնություններ Թուրքական երկրներում, ինչպիսիք են [[քրդեր]]ը,դասվում են որպես թյուրքական, թուրքական, պրոտո-թուրքական կամ թուրանական<ref name="Khazanov" /><ref name="HTM" /><ref name="KF" /><ref name="Simonian">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=cl6QAgAAQBAJ|title=The Hemshin: History, Society and Identity in the Highlands of Northeast Turkey|last=Simonian|first=Hovann|publisher=[[Routledge]]|year=2007|isbn=0230297323|editor-last=|editor-first=|editor-link=|edition=|series=|volume=|location=|page=354|pages=|language=|chapter=|quote=Thus, ethnic groups or populations of the past (Huns, Scythians, Sakas, Cimmerians, Parthians, Hittites, Avars and others) who have disappeared long ago, as well as non-Turkic ethnic groups living in present-day Turkey, have come to be labeled Turkish, Proto-Turkish or Turanian|ref=harv|registration=|subscription=|author-link=Hovann Simonian|access-date=|archive-url=|archive-date=|via=|issue=}}</ref><ref name="SD">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=LhTqtSxN4ikC|title=On The Modern Politization of the Persian Poet Nezami Ganjavi|last1=Lornjad|first1=Siavash|last2=Doostzadeh|first2=Ali|publisher=CCIS|year=2012|isbn=9993069744|editor-last=|editor-first=|editor-link=|edition=|series=|volume=|location=|page=85|pages=|language=|chapter=|quote=Claims that many Iranian figures and societies starting from the Medes, Scythians and Parthians were Turks), are still prevalent in countries that adhere to Pan—Turkist nationalism such as Turkey and the republic of Azerbaijan. These falsifications, which are backed by state and state backed non—governmental organizational bodies, range from elementary school all the way to the highest level of universities in these countries.|ref=harv|registration=|subscription=|author-link1=|author-link2=|access-date=|archive-url=|archive-date=|via=|issue=}}</ref>: Աջին թուրքեր է համարում նաև [[ալաններ]]ին, [[գոթեր]]ին, բուրգունդցիներին, [[սաքսեր]]ին, [[ալեմաններ]]ին, [[անգլեր]]ին, [[լանգոբարդներ]]ին և շատ ռուսաստանցիների<ref name="SB" />: Պատմության մեջ միայն մի քանի նշանավոր ժողովուրդներ, ինչպիսիք են [[հրեաներ]]ը, [[չինացիներ]]ը, [[հայեր]]ը, [[հույներ]]ը, [[պարսիկներ]]ը և սկանդինավացիները Աջիի կողմից համարվում են ոչ թուրքեր<ref name="SB" />: Թաթարական ԻՍՍՀ Սովետի Գերագույն խորհրդի նախկին նախագահ բանասեր Միրֆաթիհ Զաքիևը հրատարակել է հարյուրավոր «գիտական» աշխատանքներ այս թեմայի վերաբերյալ, որտեղ  [[շումերներ]]ին, հույներին, [[իսլանդացիներ]]ին, էտրուսներին և մինոացիներին վերագրում է  թուրքական ծագում: Զաքիևը պնդում է, որ «պրոտո-թուրքերենը [[հնդեվրոպական լեզուներ]]ի սկզբնակետն է»<ref name="SB" />: Ոչ միայն ժողովուրդներն ու մշակույթները, այլև նշանավոր անձինք, ինչպիսիք են Սուրբ Գեվորգը, [[Պետրոս I|Պետրոս Մեծը]], [[Միխայիլ Կուտուզով]]ը և [[Ֆեոդոր Դոստոևսկի]]ն, հռչակվել են «թյուրքական ծագում ունեցող»<ref name="SB" />: Որպես այդպիսին ենթադրվում է, որ թյուրքական ժողովուրդները ժամանակին եղել են [[Եվրասիա]]յի մեծ մասի ժողովուրդների «բարեգործական նվաճողները», որոնք այդպիսով նրանց պարտական են «հսկայական մշակութային պարտք»<ref name="SB" />:

 

 

== Ծանոթագրություններ ==