«Պանթյուրքիզմ»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Պանթյուրքիզմ''' (Համաթյուրքականություն) ({{lang-tr|Türkçülük}}), մշակութային և դիվանագիտական հոսանք,[[գաղափարախոսություն]], որն ի հայտ եկավ XIX դարի երկրորդ կեսում<ref>[http://www.britannica.com/eb/article-9058213/Pan-Turkism Pan-Turkism — Britannica Online Encyclopedia]</ref>՝ 1880-ական թվականներին, [[Ադրբեջան]]ի թյուրքական մտավորականների շրջանում (այն ժամանակ ՝ [[Ռուսական կայսրություն|Ռուսական կայսրության]] մի մաս) և [[Օսմանյան կայսրություն]]ում (ժամանակակից [[Թուրքիա]]): Այն տարածված է թյուրքական ազգերով բնակեցված պետութույուններում և որի հիմքն է իրենց էթնիկ, մշակութային և լեզվային ընդհանրության հիման վրա ստեղծել դիվանագիտական համախմբում։ Պանթյուրքիզմը շարժում է, որի նպատակը բոլոր թյուրքական ժողովուրդների մշակութային և քաղաքական միավորումն էր<ref name="fishman">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=oUydX_3rG0AC&pg=PA269|title=Handbook of Language and Ethnic Identity: The Success-Failure Continuum in Language and Ethnic Identity Efforts|last=Fishman|first=Joshua|author2=Garcia, Ofelia|publisher=Oxford University Press|year=2011|isbn=978-0-19-539245-6|volume=2|location=|page=269|pages=|quote=''It is commonly acknowledged that pan-Turkism, the movement aiming at the political and/or cultural unification of all Turkic peoples, emerged among Turkic intellectuals of Russia as a liberal-cultural movement in the 1880s.''|authorlink=}}</ref><ref>{{cite encyclopedia|encyclopedia=Encyclopædia Britannica Online|title=Pan-Turkism|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/440700/Pan-Turkism|accessdate=19 Jul 2009|year=2009|publisher=Encyclopædia Britannica|volume=|location=|id=|isbn=|oclc=|doi=|pages=|quote=Political movement of the late 19th and early 20th centuries, which had as its goal the political union of all Turkish-speaking peoples in the [[Ottoman Empire]], [[Russia]], [[China]], [[Iran]], and [[Afghanistan]].}}</ref><ref name="landau">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=uy6Sa0E3HbcC|title=Pan-Turkism: From Irredentism To Cooperation|last=Landau|first=Jacob|publisher=Indiana University Press|year=1995|isbn=978-0-253-20960-3}}</ref><ref name="LandauRadicalPolitics">Jacob M. Landau, "Radical Politics in Modern Turkey", BRILL, 1974.</ref><ref>Robert F. Melson, "The Armenian Genocide" in Kevin Reilly (Editor), Stephen Kaufman (Editor), Angela Bodino (Editor) "Racism: A Global Reader (Sources and Studies in World History)", M.E. Sharpe (January 2003). pg 278:"Concluding that their liberal experiment had been a failure, CUP leaders turned to Pan-Turkism, a [[Xenophobia|xenophobic]] and [[Chauvinism|chauvinistic]] brand of [[nationalism]] that sought to create a new empire based on [[Islam]] and Turkish ethnicity."</ref>։ Շարժումը սկսվեց Ղրիմի թուրքերի շրջանում, որոնք սկզբում ձգտում էին միավորվել Օսմանյան կայսրության թուրքերի հետ: Թուրանիզմը սերտորեն կապված շարժում է, բայց ավելի ընդհանուր տերմին է, քան թյուրքականությունը, քանի որ թյուրքականությունը վերաբերում է միայն [[Թուրքեր|թուրք]] ժողովրդին: Այնուամենայնիվ, թյուրքական գաղափարախոսությամբ զբաղվող հետազոտողներն ու քաղաքական գործիչները այս տերմինները օգտագործել են որպես հոմանիշներ շատ աղբյուրներում և գրականության աշխատություններում<ref name="Gilyazov">Iskander Gilyazov, "[http://beznen-yul.narod.ru/by-kyzyk/panturk.htm Пантюрκизм, Пантуранизм и Германия] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061004230533/http://beznen-yul.narod.ru/by-kyzyk/panturk.htm|date=2006-10-04}}", magazine "Татарстан" No 5-6, 1995.</ref>։ Թեև թյուրքական ժողովուրդներից շատերը կիսում են պատմական, մշակութային և լեզվական արմատներ, պանթուրքական քաղաքական շարժման վերելքը 19-րդ և 20-րդ դարերի երևույթ է<ref>{{cite web|url=http://www.britannica.com/eb/article-9058213/Pan-Turkism|title=Pan-Turkism|work=Encyclopædia Britannica|accessdate=ապրիլի 2, 2016}}</ref>։ Դա մասամբ պատասխանն էր [[Եվրոպա]]յում պանսլավիզմի և պանգերմանականության զարգացմանը և ազդեց պանիրանականության վրա [[Ասիա]]յում: Զիյա Գյոկալպը սահմանեց պանթուրքիզմը որպես մշակութային, ակադեմիական, փիլիսոփայական<ref name="gökalp">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=lShkAAAAMAAJ|title=The Principles of Turkism|last=Gökalp|first=Ziya|author2=Devereaux, Robert|publisher=E. J. Brill|year=1968|pages=125|quote=''Turkism is not a political party but a scientific, philosophic and aesthetic school of thought.''}}</ref> և քաղաքական<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=VKVSHjjUT2UC&pg=PA19|title=Turkey beyond nationalism: towards post-nationalist identities|last=Kieser|first=Hans-Lukas|publisher=I. B. Tauris|year=2006|isbn=978-1-84511-141-0|pages=19|quote=}}</ref> հայեցակարգ, որը պաշտպանում է թյուրք ժողովուրդների միասնությունը:

1908-ին Օսմանյան Թուրքիայում իշխանության եկավ Միություն և առաջընթաց կուսակցությունը, և կայսրությունն ընդունեց ազգայնական գաղափարախոսություն: Սա հակադրվում է 16-րդ դարում իր հիմնականում մահմեդական գաղափարախոսությանը, է , երբ սուլթանը իր մուսուլմանական հողերի խալիֆն էր: Պանթուրքիզմին հարող առաջնորդները փախան Ռուսաստանից Ստամբուլ, որտեղ առաջացավ ուժեղ պանթուրքական շարժում. թուրքական պանթուրքական շարժումը վերածվեց խալիֆայության ազգայնական, էթնիկ ուղղվածությամբ պետության փոխարինման: Օսմանյան կայսրության անկումից հետո իր բազմամշակութային և բազմազգ բնակչությամբ, [[Երիտասարդ թուրքեր|երիտթուրքերի]] ազգայնամոլության ազդեցության տակ, ոմանք փորձեցին կայսրությունը փոխարինել թուրքական հանրապետության: Այնպիսի առաջնորդներ, ինչպիսիք են [[Մուսթաֆա Քեմալ Աթաթուրք|Մուստաֆա Քեմալ Աթաթուրքը]], խոստովանեցին, որ նման նպատակը անհնար է ՝ պանթուրքական իդեալիզմը փոխարինելով ազգայնականությամբ, որը միտված էր անատոլիական կորիզը պահպանելուն: