«Դալայ Լամա III»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դալայ Լամա III (խմբագրել)

23:28, 4 Օգոստոսի 2020-ի տարբերակ

122 bytes removed ,  5 ամիս առաջ
չ
clean up, փոխարինվեց: եւ → և oգտվելով ԱՎԲ
չ (clean up, փոխարինվեց: եւ → և oգտվելով ԱՎԲ)
{{Անձ}}
'''Դալայ լամա III''', Սոնամ Գյացո, ({{lang-bo-w|བསོད་ནམས་རྒྱ་མཚོ་|bsod nams rgya mtsho}}) 1543–1588), երրորդ [[Դալայ Լամա|դալայ լաման]], [[Տիբեթ|տիբեթյանտիբեթ]]յան կրոնական և քաղաքական գործիչ, «Մաքրված ոսկու էությունը» լամրիմի հեղինակը (նաև կոչվում է լամրիմ Սերշունմա)<ref>{{Cite web |url=https://religion.wikireading.ru/23948 |title=Сершунма. Ламрим Сершунма [FR12] |website=religion.wikireading.ru |accessdate=2020-07-25}}</ref>:
 
== Կենսագրություն ==
 
Ծնվել է 1543 թվականին, [[Լհասա|Լհասայից]]յից ոչ հեռու, Կիսյոյի շրջանում, մեծահարուստ Նամյել Դրապկայի ընտանիքում: Նրա ծնողների մյուս երեխաները մահացել էին, և որպեսզի նորածնին պաշտպանեն այդ չարիքից, նրանք կերակրում էին սպիտակ այծի կաթով, և տվեցին Ռանուսի Չոպել Զանգպո անունը, ինչը թարգանաբար նշանակում է «Այծի կաթով պաշտպանված երջանիկ տղա» ({{lang-en|happy boy protected by goat’s milk}}):
 
1546 թվականին, երեք տարեկան հասակում, նա համարվեց վերածնված [[Գենդուն Գյացո|Գենդուն Գյացոն]]՝ն՝ Դալայ լամա II-ը: Մեծ շքախումբը նրան ուղեկցեց դեպի Դրեպունգ մենաստան, որտեղ վանական Պանչեն Սոնամ Դրագպան դարձավ նրա դաստիարակը և սկսեց զբաղվել երեխայի կրթության հարցերով: Պանչեն Սոնամ Դրագպան 15-րդ Գանդեն տրիպպան էր՝ մեծ ուսուցիչը: Նա նաև տուլկուների ուսուցիչն էր, տարբեր ուսումնական նյութերի և [[Բուդդիզմ|բուդդիստական]] տեքստերի հեղինակ:
[[Պատկեր:Sera Mey.jpg|մինի|ձախից|Սեռա տաճարը]]
 
== «Դալայ լամա» տիտղոսի ծագումը ==
[[Պատկեր:Thangka of Vajradhara.jpg|մինի|Վաջադհարան]]
[[Դալայ Լամա|«Դալայ Լամա»]] տիտղոսն առաջին անգամ շնորհվել է Սոնամ Գյացոյին՝ մոնղոլական տիրակալ Ալթան խան Ամդանի կողմից, 1578 թվականին:
 
Հայտնի էր, որ սկսած [[Չինգիզ խան|Չինգիզ խանի]]ի ժամանակներից, [[Մոնղոլիա|Մոնղոլիայում]]յում կարող էին իշխել միայն նրանք, ովքեր թագավորական տոհմից էին: Այդ փաստը բարկացնոմ էր բոլոր պոտենցիալ թեկնածուներին, ովքեր չունեին թագավորական ծագում: Ալթան խանը առաջինն էր, ով հասկացավ, որ բուդդայական հավատքի միջոցով նա կարող է լեգիտիմություն ստանալ: Եվ որպես հիմնավորում նա պնդում էր, որ ինքը վերածնված [[Խուբիլայ|Խուբիլայ խանն]] է:
 
1578 թվականին մոնղոլ Ալթան խան Ամդան Սոնամին հրավիրեց [[Մոնղոլիա]], որտեղ նա մասնակցեց մոնղոլական իշխանների համագումարին: Խանը նրան նվիրեց ոսկե կնիք՝ «Վաջադհարայի Դալայ լամայի կնիքը: Թո՛ղ հաղթանակ լինի» մակագրությամբ:
 
Այսպիսով, Ալթան խանը Սոնամ Գյացոյին տվեց «Դալայ լամա» տիտղոսը, որը հետմահու շնորհեց նաև Սոնամին նախորդած երկու կրոնական առաջնորդներին՝ Սոնամ Գյացոյին դարձնելով Դալայ լամա III<ref>{{Cite web |url=https://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/shows/tibet/etc/cron.html |title=Chronology | Dreams Of Tibet | FRONTLINE | PBS |website=www.pbs.org |accessdate=2020-07-25}}</ref>: Ի պատասխան, Սոնամը հրապարակավ մոնղոլ խանին հռչակեց Խուբիլայ խանի [[Ռեինկարնացիա (վերամարմնավորում)|ռեինկառնացիա կամ վերամարմնավորում]] և տվեց [[Բրահմա]] անունը (([[սանսկրիտերեն]] ब्रह्मा, Brahmā IAST) արարիչ աստծո անունը): Դալայ լամա III-ը հայտարարեց, որ ինքը Սակյա դպրոցի հիմնադիր Պագբա լամայի [[Ռեինկարնացիա (վերամարմնավորում)|ռեինկառնացիան]] է և վերածնված Խուբլայ խանի հետ համագործակցելու է բուդդայական կրոնի տարածման գործում: Այսպիսով, Սոնամ Գյացոն դարձավ առաջին դալայ լաման, ում պաշտոնապես դիմել են այդ տիտղոսով:
[[Պատկեր:Tsongkhapa.Kumbum.jpg|մինի|ձախից|Գելուգպա դպրոցի հովանավոր Ցոնգհապան, Կումբում տաճար]]
 
1569 թվականին Ալթան խանը առաջին անգամ Սոնամին հրավիրել է Մոնղոլիա, սակայն, ըստ երեւույթիներևույթին, նա հրաժարվել է գնալ: Մերժումից հետո խանը կրկին ուղարկել է սուրհանդակ, ով Սոնամին զեկուցել է ամբողջ Մոնղոլիայում բուդդայական կրոնը տարածելու մեծ ցանկության և հնարավորության մասին: 1573 թվականին Ալթան խանը գերի է վերցրել մի քանի տիբեթցի բուդդայական վանականների՝ հնարավոր բանակցություններ սկսելու նպատակով:
 
1571 թվականին Ալթան խանը կրկին հրավիրել է Սոնամին [[Մոնղոլիա]]՝ պատրաստականություն հայտնելով ընդունել տիբեթյան [[բուդդիզմ]]: Որոշ վարանումնումներից հետո, երբ հետևորդները խնդրում էին նրան չմեկնել և կրկնին մերժել առաջարկը, Սոնամ Գյացոն որոշում է ընդունել առաջարկը: Նա խանին հանդիպում և ընդունում է Մոնղոլիայում գտնվող Ահրիկ Կարպատանգ բնակավայրում, որտեղ մոնղոլները հատուկ ճամբար էին ստեղծել՝ նրա շքախմբի ընդունելության համար: Երբ ժամանեցին ճամբար, նրանց դիմավորեցին ավելի քան տասը հազար մարդ, այդ թվում՝ Ալթան խանը, որը կրում էր [[Դհարմա|Դհարմային]]յին իր նվիրվածությունը խորհրդանշող սպիտակ զգեստ: Սոնամ Գյացոյին սիրաշահելու համար մոնղոլները զոհաբերեցին հազարավոր կենդանիներ, իսկ որպես ընծա նվիրեցին հինգ հարյուր ձի:
Որոշ աղբյուրներ պնդում են, որ Սոնամ Գյացոյի և Ալթան խանի առաջին հանդիպումը տեղի է ունեցել Ամդոյում կամ Կոկոնոր լճի մոտ, այլ ոչ թե Մոնղոլիայում։ Այս անհամապատասխանությունն առաջացել է տիբեթյան գրականության մեջ հանդիպող այլընտրանքային նկարագրությունների առկայության պատճառով:
 
Ալթան խանը դարձավ տիբեթյան բուդդիզմի Գելուգպայի շքանշանակիր (հիմնադրվել է Ցոնկապայի կողմից 1357-1419 թվականներին): Գելուգպա դպրոցը ներկայացնում էր տիբեթական բուդդիզմը՝(դեղին հավատ) միաձուլելով նախաբուդդայական մոնղոլական հավատալիքները բուդդիզմին: 1577 թվականին, այդ շքանշանի առաջնորդ Սոնամ Գյացոյին խանը հրավիրեց Մոնղոլիա և խնդրեց [[Բուդդայականություն|բուդդայականության]] դասեր տալ իր ժողովրդին։
 
Ալթան խանի օրոք կառուցվել է Մոնղոլիայի առաջին բուդդայական տաճարը՝ Թեգեն Չոնխորը, սկսվել է տիբեթյան տեքստերը մոնղոլերեն թարգմանելու մի հսկայական ծրագիր: 50 տարվա ընթացքում մոնղոլների մեծ մասը դարձավ բուդդայական, տասնյակ հազարավոր վանականներ, որոնք Գելուգպա դպրոցի անդամ էին և հավատարիմ Դալայ լամային:
 
Ալթան խանը մահացավ 1582 թվականին՝ Դալայ լամա III-ի հետ հանդիպումից չորս տարի անց: Ըստ լեգենդի, Ալթան խանի որդի Աբթայ Սան խանը Դալայ լամա III-ից ստացել է Բուդդայի մասունք՝ [[Բուդդիզմ|բուդդիզմիբուդդիզմ]]ի տարածմանը օգնելու համար:
 
1585 թվականին Սոնամը վերադարձավ [[Մոնղոլիա]], կառուցեց մի քանի վանքեր, տաճարներ, մենաստաններ և իր հավատքին բերեց ավելի շատ մոնղոլական իշխանների և մոնղոլական ցեղերի։
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
 
 
== Արտաքին հղումներ ==
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Սպասարկող:MobileDiff/7271824» էջից