'''Կարիճ X-1''' ({{lang-en|''V818 Sco'' կամ ''Scorpius X-1''}}), [[Կարիճ (համաստեղություն)|Կարիճ համաստեղության]] աստղ, ռենտգենյան ճառագայթման աղբյուր, որը գտնվում է [[Երկիր|Երկրից]] մոտ 9000 [[Լուսային տարի|լուսային տարի]] հեռավորության վրա: Կարիճ X-1 աստղը, [[Արեգակ|Արեգակից]]ից հետո, [[Ռենտգենյան ճառագայթներ|ռենտգենյան ճառագայթման]] ամենաուժեղ աղբյուրն է, որն երևում է [[Երկիր|Երկրից]]<ref>{{Citation |last=Giacconi |first=Riccardo |title=Evidence for x Rays From Sources Outside the Solar System |date=1962-12-01 |url=https://link.aps.org/doi/10.1103/PhysRevLett.9.439 |last2=Gursky |last3=Paolini |last4=Rossi |first2=Herbert |first3=Frank R. |first4=Bruno B. |journal=Physical Review Letters |volume=9 |issue=11 |pages=439–443 |language=en |doi=10.1103/PhysRevLett.9.439 |issn=0031-9007 |accessdate=2020-07-18}}</ref>: Նրա հզորությունը ռենտգենյան տիրույթում հավասար է 2.3×10<sup>31</sup> [[Վատտ (չափման միավոր)|Վտ]] կամ այն մոտավորապես 60 000 անգամ գերազանցում է Արեգակի ընդհանուր լուսավորությանը (<math>L_2/L_1</math>)<ref>{{Cite web |url=https://iopscience.iop.org/article/10.1086/311889 |title=High-Resolution Parallax Measurements of Scorpius X-1 |last=Bradshaw |first=C. F. |last2=Fomalont |first2=E. B. |date=1999-02-20 |pages=L121–L124 |doi=10.1086/311889 |accessdate=2020-07-19 |last3=Geldzahler |first3=B. J.|language=fr }}</ref>: Ռենտգենյան ճառագայթների փնջերը օրըստօրե {{comment|փոփոխվում են|[[ֆլուկտուացիա]] - հիմնական մեծությունից շեղում}} և ճառագում են Կարիճ համաստեղության V818 աստղի տեսանելի լույսի նույն կետից, որի տեսանելի աստղային մեծությունը տատանվում է 12<sup>[[Տեսանելի աստղային մեծություն|<math>m</math>]]</sup> — 13<sup>[[Տեսանելի աստղային մեծություն|<math>m</math>]]</sup><ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=exSFQgAACAAJ&hl=en |title=Stars, Their Birth, Life, and Death |last=Šklovskij |first=Josif S. |last2=Shklovskiĭ |first2=I. S. |date=1978 |publisher=W. H. Freeman |isbn=978-0-7167-0024-1 |language=en}}</ref>:
== Բացահայտում և ուսումնասիրություն ==
1962 թվականին Կարիճի համաստեղությունում գրանցվել է տիեզերական առաջին ռենտգենյան աղբյուրը, որը կոչվել է Կարիճ X-1։ Դրա ռենտգենյան ճառագայթումը 10000 անգամ հզոր է եղել օպտիկականից, մինչդեռ սովորական աղբյուրներում այն շատ ավելի թույլ է<ref name="Աստղագիտություն">[https://isec.am/images/gitutyan_ashxarh/2014/20144.pdf Գիտության աշխարհում|Աստղագիտություն|էջ 37]</ref>։
Կարիճ X-1-ը հայտնագործել է [[Ռիկարդո Ջակոնին]], ով Կարիճ X-1-ի և այլ հայտնագործությունների համար 2002 թվականին արժանացել է ֆիզիկայի բնագավառում [[Նոբելյան մրցանակ|Նոբելյան մրցանակի]]ի<ref name="Աստղագիտություն" />։
Այժմ հայտնի է, որ Կարիճ X-1-ի նման աղբյուրները կոմպակտ աստղեր են, ինչպիսիք են [[Նեյտրոնայիննեյտրոնային աստղեր|նեյտրոնային աստղերը]]ը և [[Սևսև խոռոչներ|սև խոռոչները]]ը<ref name="Աստղագիտություն" />:
