«Բամբուկազգիներ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ clean up, փոխարինվեց: )- → ), , ) – → ), oգտվելով ԱՎԲ |
|||
Տող 13.
[[File:LijiangRiver14.jpg|thumb|275px|Չինաստանի Լիցզյան գետի ափին գտնվող բամբուկի պուրակ]]Համարյա բոլոր բամբուկազգիները բարձրահասակ են (օրինակ՝ ''Dendrocalamus brandisii''-ն կարող է հասնել մինչև 38 մետրի, ընդ որում ցողունի պարագիծն այդ դեպքում հասնում է 80 սմ-ի (այսինքն՝ 25 սմ տրամագիծ):
Այս ենթաընտանիքի բույսերն աշխարհի շատ երկրներում համարվում են կարևոր տեխնոկուլտուրաներ, իսկ սովորական բամբուկի հետ կարող է համեմատվել միայն [[
Արմատներից մեծ արագությամբ դուրս են գալիս բազմաթիվ ցողուններ՝ 18 մ և ավելի երկարությամբ ու 1,3 սմ լայնությամբ։ Յուրաքանչյուր խումբ, կլոն<ref name="биэс">Бамбук // Биологический энциклопедический словарь / глав. ред. М. С. Гиляров. — М.: Советская энциклопедия, 1986. — С. 48-49.</ref> կամ ամբողջ պոպուլյացիա մի քանի տասնամյակների ընթացքում<ref name="Whistler">W. Arthur Whistler, ''Tropical ornamentals: a guide'', pages 77-78, Timber Press, 2000, ISBN 978-0-88192-475-6</ref> չի ծաղկում, ապա ծաղկում է միաժամանակ և շատ ինտենսիվ, իսկ պտուղ տալուց հետո ոչնչանում է<ref name="биэс" /> ամբողջությամբ կամ միայն վերգետնյա մասը (արմատային համակարգը մնում է)։
Հսկա բամբուկ Bambusa gigantea-ն ծաղկում է 30 տարին մեկ անգամ։ [[Հնդկաչին|Հնդկաչին թերակղզում]] ''Bambusa tulda''-ն մեկ ամսվա ընթացքում աճում է 22 մ։ [[Ամազոն]]ի ավազանում լայնատերև բամբուկը՝ ''Bambusa latifolia'', հանդիսանում է աբորիգեն ֆլորայի կարևոր մասը։ [[Չինաստան]]ից և Ճապոնիայից Եվրոպա են տեղափոխել բամբուկի խայտաբղետ տերևներով տեսակներ, որոնցից որպես դեկորատիվ բույս տարածված է ճապոնական ցածրահասակ բամբուկ՝ ''Bambusa fortunei''-ն։
Բամբուկազգիներին բնորոշ է մեծ արագությամբ աճ։ Աճի ռեկորդային արագություն է գրանցվել մադակի (''[[Phyllostachys bambusoides]]'') մոտ․ մեկ օրվա մեջ աճել է 120 սմ<ref>[http://bio.1september.ru/2002/04/3.htm ''Мельникова С. В.'' Трава-великан] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120601001300/http://bio.1september.ru/2002/04/3.htm |date=2012-06-01 }} {{V|27|9|2010}}</ref>։
Տող 27.
Քանի որ բամբուկը հազվադեպ է ծաղկում, այդ գործընթացը այնքան էլ լավ չի ուսումնասիրված։ Օրինակ՝ մինչև վերջ պարզ չէ, թե ինչու է բույսը հազվադեպ ծաղկում և ինչն է դրա համար խթան հանդիսանում։ Գիտնականները ենթադրում են, որ սա էվոլյուցիոն հարմարվածություն է, որն ապահովում է բազմացումը․ բնության մեջ չկան կենդանիներ և թչուններ, որոնք սնվում են բացառապես այս բույսի սերմերով։
Այնուամենայնիվ համատարած ծաղկումն ունի նաև էկոլոգիական և տնտեսական հետևանքներ։ Պտուղների քանակի ավելացումը հաճախ հանգեցնում է տվյալ տարածքում կրծողների պոպուլյացիաների աճին, ինչն էլ բերում է տարածքում հիվանդությունների և սովի առաջացման։ Օրինակ՝ [[Բենգալյան ծոց]]ի շրջանում ''Melocanna bambusoides''-ի ծաղկումը ամեն 30-35 տարին մեկ կործանարար հետևանքների է հանգեցնում <ref>{{cite encyclopedia |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/396788/muli-bamboo |title=Muli bamboo (plant),
Այսպիսով, ծաղկելուց հետո առաջանում են մեծ քանակությամբ սերմեր, որոնք նոր սերնդի սկիզբ են տալիս։ Սերունդը կարող է նման լինել ծնողական ձևերին կամ տարբերվել նրանցից, օրինակ՝ գույնով։
Հայտնի է, որ բամբուկի որոշ տեսակներ սերմեր չեն ցրում, անգամ եթե նրանք պարբերաբար ծաղկում են։ ''Bambusa vulgaris''-ը, ''Bambusa balcooa''-ն և ''Dendrocalamus stocksii''-ն հանդիսանում են այդպիսի տեսակների վառ օրինակներ<ref>{{cite book |title=Bamboos of India – A Compendium |author=K.K. Seethalakshmi |author2=M.S. Muktesh Kumar |url=http://www.inbar.int/publications/?did=32 |publisher=Kerala Forest Research Institute (KFRI) International |year=1998 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150413133614/http://www.inbar.int/publications/?did=32 |archivedate=13 April 2015}}</ref>։
Տող 45.
Բամբուկի նոր կտրած ընձյուղներն ունեն պինդ, օդով լցված խցերով բաց դեղնավուն միջուկ։ Սննդի մեջ օգտագործվող բամբուկը կտրում են անմիջապես ծլելուց հետո, երբ ընձյուղները դեռ չեն հասցրել պատվել ամուր, մուգ շագանակագույն տերևներով։
Բամբուկի ընձյուղները հիմնականում ներկրում են [[Ասիա
Բամբուկի ընձյուղները պարունակում են ցիանոգեն [[Գլիկոզիդներ|գլիկոզիդ]], որը քայքայվում է ջերմային մշակման ժամանակ։ Բամբուկի շատ տեսակներ պարունակում են դառնահամ նյութեր, որոնք նույնպես ոչնչանում են ջերմային մշակման ժամանակ։ Ճապոնիայում բամբուկի ընձյուղները եփում են, օրինակ՝ [[Բրինձ|բրնձի]] հղկումից առաջացած ալյուրով, որը պարունակում է բրնձի հատիկի արտաքին շերտերը։
Բամբուկի ընձյուղներն օգտագործվում են ավանդական բժշկության մեջ։
[[Վարսակ
Բամբուկը հանդիսանում է մեծ պանդայի հիմնական սնունդը։
Տող 69.
=== Տարբեր պարագաների արտադրության մեջ ===
* Բամբուկն օգտագործվում է կահույքի պատրաստման համար։ Նրանից պատրաստում են գլխազարդեր, հյուսած կողովներ, վարագույրներ և այլն։
* Ճավա կղզու բնակիչները բամբուկն օգտագործում են որպես կերակուր պատրաստելու համար «ամանեղեն»։
* Չինաստանում օգտագործվում է որպես գրելու համար նախատեսված վրձին։
* Ճապոնիայում, միջնադարում, բամբուկի հաստ բներից պատրաստում էին տարաներ հեղուկների համար։
* Եվրոպայում բամբուկից երկար ժամանակ պատրաստում էին [[անձրևանոց]]ների բռնակներ։ Հայտնի է ձկնորսության համար հախատեսված [[ձկնորսական գավազան]]ը և [[դահուկներ]]ը։ [[ԱՄՆ]]-ում 19-րդ դարում պատրաստում էին նույնիսկ [[հեծանիվ]]ների շրջանակներ։
Տող 88 ⟶ 86՝
Ճապոնիայում բարդ մշակման արդյունքում պատրաստում են [[սամուրայ]]ական [[աղեղ (զենք)|աղեղ]]ներ։ Մշակման նույն տեխնոլոգիաները կիրառելով, մարզիկ-աղեղնավորների համար բամբուկից պատրաստում են աղեղներ։
[[Վիետնամական պատերազմ]]ի ժամանակ ամերիկական զորքի դեմ պայքարող պարտիզանները ծուղակներ և [[
Սրված բամբուկի ցցերը ինդոնեզիական աշխարհազորայինների համար ծառայում էին որպես իմպրովիզային զենք՝ հոլանդական գաղութարարների դեմ պայքարում։ Ինդոնեզիայում այսպիսի սրածայր բամբուկը համարվում է ազգային ազատագրական պայքարի խորհրդանիշ ({{lang-id|Bambu runcing}}, բառ․՝ ''սուր բամբուկ'')
Կան լեգենդներ (այնուամենայնիվ չկան պաատմական փաստեր կամ վավերագրական աղբյուրներ, որտեղ դրանք հիշատակվում են), որ բամբուկն օգտագործվել է որպես երկար և տանջող խոշտանգումներ ու մահապատիժ իրականացնելու գործիք։ Զոհին ամրացնում էին ծայրը կտրած բամբուկի կամ երիտասարդ ծլի վրա, որոնք աճելով ծակում էր վերջինիս։
=== Որպես հումք ===
Տող 100 ⟶ 98՝
Բամբուկն ունի բազմաթիվ խորհրդանշական իմաստներ։ Այսպպես, օրինակ, Չինաստանում խորհրդանշում է երկարակեցությունը, Հնդկաստանում՝ ընկերությունը։ [[Ֆիլիպիններ]]ում գյուղացիները տնկարկներում տեղադրում են բամբուկից պատրաստած խաչեր՝ որպես թալիսման, որը երջանկություն է գրավում։
Ճապոնիայում բամբուկը նույնպես ունի դրական նշանակություն։ Ճապոնիայում այն ուղիղ աճի և ընձյուղների ու տերևների թարմ կանաչ գույնի շնորհիվ խորհրդանշում է մաքրություն։ Սոճու ճյուղերի և ծաղկող [[սակուրա]]յի հետ միասին, բամբուկը համարվում է ծագող արևի երկրի խորհրդանիշը։ Այս երեք բույսերը ոչ միայն համարվում են երջանկության խորհրդանիշներ, այլ օգտագործվում են [[սուշի]]ի գնային կատեգորիաներ նշանակելու համար։ Ճապոնիայում տարվա վերջին յուրաքանչյուր մուտքի դռան մոտ հայտնվում են սոճու ճյուղերի և բամբուկի ընձյուղների կապեր (կադոմացու), որոնք ճապոնացիների պատկերացմամբ հաջորդ տարվա համար երջանկություն են գրավում դեպի տուն։
Բամբուկը շատ չինացի նկարիչների համար եղել է պատկերելու համար սիրված առարկա։ Բամբուկ պատկերող վարպետներից ամենահայտնին եղել է [[Սուն իմպերիա|սունյան
Քանի որ բամբուկը շատ հազվադեպ է ծաղկում, և նրա սերմերն օգտագործվում են սննդի մեջ առավելապես սովի տարիներին, ապա ծաղկող բամբուկը որոշ մշակույթներում մեկնաբանվում է որպես սովին նախորդող։
Տող 262 ⟶ 260՝
== Արտաքին հղումներ ==
* [http://bambooweb.online.fr/ Bamboo plants, literature, exchange]{{ref-en}}
[[Կատեգորիա:Հացազգիներ]]
[[Կատեգորիա:Շինարարական նյութեր]]
| |||